venres, novembro 28, 2014

Culturgal 2014 (e a banda deseñada)


Achégase o Culturgal 2014, un evento que en poucos anos se ten convertido con merecemento nun referente para a cultura do país nos seus diferentes eidos. Paga a pena botarlle un ollo ao programa desta edición que, coma en anos anteriores, vén inzado de actividades e propostas de todas as disciplinas e para todos os gustos. A destacar o conxunto de actividades dirixidas aos máis cativos e tamén a presenza de diversos actos relacionados co revival Bravú que estamos a vivir nestes días. Nesta casa, correspóndenos pór de relevo a Mesa Redonda arredor da revista dixital de humor satírico O Botafumeiro, que vai xa polo seu segundo número (aínda non a descargastes?), e que terá lugar o venres 5 de decembro ás 20:30 no Espazo Foro.

Polo demais, de preguntarnos se a presenza da banda deseñada no evento garda proporción coa relevancia do medio en Galicia a resposta ten que ser negativa. Todos sabemos do magnífico momento que está a atravesar a BD galega, cun bo número de autores de sona internacional (e medrando), cunha chea de profesionais de talla indiscutible que traballa de forma incansable e cunha canteira que non para de producir novos talentos. Aínda que moitos destes autores publican en editoriais de fóra de Galicia, case todos eles teñen obra publicada en galego por empresas galegas. E non só iso, nos últimos anos constatamos a aparición e consolidación de proxectos editoriais da terra consagrados á publicación de banda deseñada. O Culturgal pode ser o espazo no que todo cobre sentido, no que os autores e as editoras de BD poidan comparecer, presentar as súas propostas e divulgar o seu labor. Diante terían un público amplo, no que abundarán persoas que non len cómic de forma habitual pero que si están interesadas na cultura. Que mellor lugar para darse a coñecer, presentar as propias creacións e gañar novos lectores?

Isto non é ningún reproche. Estou convencido de que esta idea se lle ocorreu antes que a min a moitos dos actores interesados e que a súa ausencia se debe a impedimentos ou dificultades que descoñezo. Limítome a expresar un desexo, o de asistir a un Culturgal no que o cómic galego teña o protagonismo que merece xunto coas restantes disciplinas artísticas e culturais do país.

mércores, novembro 26, 2014

En silencio

























En silencio (Diábolo, 2014), primeiro título traducido ao castelán da francesa Audrey Spiry, transcorre nunha única xornada na que unha parella leva a cabo unha actividade de deporte de montaña, un descenso fluvial en compañía dunha familia e un guía. A obra, que optou ao premio ao Mellor Álbum en Angoulême 2013, forma parte desa familia de relatos nos que un ou máis personaxes de exacción urbanita se enfrontan directamente á Natureza. O tópico di que neste contacto co natural as necesidades máis elementais do individuo (a integridade física ou mesmo a vida) pasarán a un primeiro plano, o que axudará a tomar conciencia da dimensión real das súas outras preocupacións, sociais e propias da vida moderna, conducindo a algún tipo de aprendizaxe. Spiry cumpre con exactitude este esquema, cunha protagonista, Juliette, que sairá reforzada psicoloxicamente tras un descenso polo río tan accidentado coma didáctico. O relato acóllese, xa que logo, a esa ollada entre exotizante e totémica, que relaciona a Natureza co inefable e fai dela unha caste de mestra de vida, que corrixe cunha mestura de severidade e paternalismo as nosas veleidades pequeno-burguesas. O desenvolvemento gráfico xoga un papel fundamental, xa que a autora pretende transmitir a través del o conxunto de sensacións físicas  que os protagonistas experimentan no contorno natural, que será o que os conduza á súa transformación persoal. De feito, a obra semella concibida a partires da súa elaborada aposta gráfica, un debuxo pictórico e colorista que consegue constituír de seu unha experiencia sensorial para o lector ata converterse no mellor argumento a prol da obra.

luns, novembro 17, 2014

Elipses e sombras: O detective e a cidade

Cidade de cristal

Chega ás librarías galegas Cidade de cristal, adaptación á banda deseñada da novela homónima de Paul Auster a cargo de Paul Karasik e David Mazzuchelli, un título esencial do cómic de autor norteamericano das últimas décadas que acaba de ser vertido ao galego por Xavier Queipo.

Moitos dos elementos que caracterizan a escrita de Paul Auster están xa presentes en Cidade de cristal (1985), primeira peza da Triloxía de Nova York que o daría a coñecer a mediados dos 80 coma unha das voces máis relevantes da narrativa norteamericana contemporánea. Nela, Auster invoca xa conceptos que serían recorrentes na súa obra, coma o azar, ao tempo que xoga coas expectativas do lector, transformando o que nun primeiro momento semella ser un misterio detectivesco nunha requintada reflexión sobre a linguaxe e a identidade. En Cidade de cristal atopamos personaxes que adoptan pseudónimos ou suplantan identidades, xogos de palabras, xiros metaliterarios e a cidade de Nova York como gran símbolo indescifrable que rematará por esnaquizar a personalidade do protagonista.

Case unha década máis tarde, o escritor Paul Karasik e o debuxante David Mazzuchelli levarían a cabo unha ambiciosa adaptación da novela á banda deseñada, asumindo a complicada tarefa de transportar a unha linguaxe visual un texto complexo, no que as pasaxes máis puramente narrativas conviven con outras cun alto grao de abstracción. As diferenzas entre unha e outra linguaxe obrigaron a Karasik e Mazzuchelli a levar a cabo unha minuciosa reconstrución da obra de Auster na que está implícita unha fonda reflexión sobre os mecanismos narrativos dun e outro medio. É difícil considerar estoutra Cidade de cristal coma unha copia ou un produto derivado. Os autores non simplificaron o orixinal nin se limitaron a traspoñer argumentos, senón que quixeron dar resposta a un reto creativo, o de  ir máis aló da pura semellanza formal e acadar a igualdade de efecto no lector empregando técnicas diferentes. O seu foi un labor de tradución, de procura de equivalencias, e unha lectura actual do seu traballo, case vinte anos despois da súa publicación orixinal, confirma a brillantez con que deron resposta ao desafío.

Tras deixar a súa pegada no tebeo de superheroes (seus son títulos relevantes coma Daredevil: Born again e Batman: Year One, ambos con Frank Miller coma guionista), o debuxante David Mazzuchelli emprendeu un proceso de evolución artística que o levou a publicar varios traballos que se afastaban dos estándares daquel xénero. Mais sería a súa colaboración con Paul Karasik, guionista, editor e profesor, a que o consagraría coma un dos artistas máis interesantes do panorama internacional. En Cidade de cristal Mazzuchelli adopta un acabado gráfico que semella inspirado nos grandes nomes do cómic de prensa norteamericano, coma Milton Caniff ou Frank Robbins: mancha negra sobre fondo branco, fortes contrastes, trazo sintético. No narrativo, as páxinas organízanse de acordo cunha grella de nove viñetas por prancha (3 x 3), de novo un estándar moi empregado no cómic norteamericano dos anos 50 e 60, e que se adoita relacionar con autores coma Harvey Kurtzman e os cómics de xénero da editorial EC Cómics. Xa que logo, os autores adoptan un código narrativo que ten coma referente os clásicos do tebeo popular norteamericano, cómic de xénero (negro, bélico, terrorífico...) e concibido para o consumo. O equivalente en historieta ao substrato pulp que está presente na novela de Auster.

Mais como diciamos, ademais dunha premisa detectivesca, a novela contén unha reflexión sobre a imperfección da linguaxe concretamente sobre a incapacidade das verbas para referirse a significados unívocos. O propio protagonista será vítima dese desprazamento entre significante e significado, ao asumir nomes diversos (Daniel Quinn, Paul Auster, Henry Dark, Peter Stillman) ata que a súa propia identidade quede borrada definitivamente. O relato desdóbrase, alternando os lances narrativos de acabado realista cunhas pasaxes especulativas que Karasik e Mazzuchelli resolven mediante un sofisticado artificio narrativo, no que as imaxes adquiren un significado simbólico que chega a contaminar aspectos formais, coma a estrutura de páxina, a tipografía ou os globos de texto. Os autores achéganse ao cómic experimental, mais sempre co texto orixinal como referente. A exuberancia dos recursos despregados e a elegancia do debuxo de Mazzuchelli converten estes fragmentos nunha lectura fascinante, ademais de nunha brillante exploración dos límites da linguaxe do cómic á hora de expoñer conceptos abstractos.

Cidade de cristal converteuse por dereito propio nun dos cómics de autor máis influentes de finais do século pasado, pasando a ser un referente ineludible para entender o cómic independente norteamericano das últimas décadas, ademais dun fito na traxectoria dos seus dous autores. Karasik e Mazzuchelli crearon un misterioso dobre da novela orixinal, que recolle o seu discurso e o amplía con coherencia. Cómpre celebrar, xa que logo, a súa publicación en galego, máis aínda se o encargado da tradución é Xavier Queipo, que ademais de ser un dos nosos mellores narradores acaba de ser premiado como membro do equipo que verteu ao galego o Ulises de James Joyce. A súa coidadosa versión engrandece aínda máis a edición de El Patito, á que só podemos obxectar que reduza o tamaño das pranchas con respecto á versión orixinal.

domingo, novembro 16, 2014

Esenciais ACDCómic - Primeiro semestre de 2014

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Xa temos o primeiro listado de Esenciais de ACDCómic do ano, unha selección de 35 títulos (25 novidades, 5 clásicos, 5 cómics infantís) publicados no primeiro semestre de 2014 aos que paga a pena botarlles un ollo a xuízo dos membros da asociación. Na web de ACDCómic atoparedes unha ficha individual para cada título e ligazóns a críticas publicadas polos membros da asociación. Coidado que hai piratas.

mércores, novembro 05, 2014

Fatale: Al oeste del infierno

























Non hai dúbida de que o legado creativo de H.P. Lovecraft goza dunha vixencia que mesmo podería resultar sorprendente. Se falamos de cómics, nos últimos tempos apareceron adaptacións dos seus relatos, obras centradas na súa figura e, o que probablemente sexa máis interesante, traballos que recrean explicitamente as súas claves literarias. Resulta difícil aventurar por que experimenta este vigor unha mitoloxía tan extrema visualmente e que noutro tempo foi considerada pouco máis que un pulp afortunado, mais é probable que estes dous factores teñan algo que ver. Ademais da forza icónica do imaxinario lovecraftiano, a chegada da posmodernidade trouxo consigo unha multiplicación das citas e o uso de referentes, ademais dunha recuperación irónica (unha sutil reivindicación) das producións culturais máis populares, tradicionalmente minusvaloradas. O uso explícito de tópicos de xénero, nun diálogo de sobreentendidos entre autor e lector, logrou invertir a tendencia imposta polo terror psicolóxico, que eliminou as criaturas monstruosas na procura de efectos terroríficos máis sutís. O uso de monstros volve a estar permitido, se traen consigo unha filiación rastrexable mellor. A lura lovecraftiana volve estar de moda.

Aínda que poderían citarse moitas máis, dúas obras exemplifican perfectamente a recuperación recente do imaxinario lovecraftiano a cargo doutros autores. Unha é o Hellboy de Mike Mignola, cabeceira que leva anos percorrendo as distintas tradicións terroríficas mundiais tomando como punto de partida un relato cosmogónico, o do dragón Ogdru Jahad, que é unha derivación clara do ciclo de Cthulhu. A outra sería Fatale, serie na que Ed Brubaker e Sean Phillips combinan o substrato noir que predomina na súa produción conxunta cun terror de serie B de estirpe lovecraftiana. Se a influenza do escritor de Providence quedaba xa patente dende os primeiros capítulos da cabeceira, o terceiro tomo, Al Oeste del infierno (Panini, 2014), ofrece novos argumentos no mesmo sentido. En primeiro lugar, por extender a súa mitoloxía cara o pasado, revelando a presenza de criaturas sobrenaturais na Segunda Guerra Mundial, durante a conquista do Oeste ou no medioevo, no que supón a recuperación doutro tópico lovecraftiano, o da intervención das criaturas sobrenaturais no devir humano coma constante histórica. E en segundo lugar, por introducir o personaxe dun escritor de novelas pulp que semella ser unha homenaxe explícita a Lovecraft. A sonoridade do seu nome, Alfred Ravenscroft, deixa lugar a poucas dúbidas.

Os catro capítulos que compoñen este volume sinalan un intermedio na evolución da cabeceira, detendo o seu avance para enriquecer o seu trasfondo. Brubaker traslada a acción no espazo e no tempo, o que lle permite xogar cos estereotipos doutros xéneros, coma o western ou o bélico. Tamén se agradece a oportunidade de ver a un Sean Phillips sempre titánico, recreando agora escenarios pouco habituais na súa obra. Sen embargo, hai algo de artificioso nesta pausa, probablemente porque se prolonga sen moita xustificación argumental ata acadar a extensión suficiente para facer posible unha compilación unitaria. Brubaker non sempre é brillante pero rara vez defrauda. Phillips cada día debuxa mellor. A constancia e profesionalidade de ambos consegue que mesmo un volume de transición coma este sexa unha lectura agradable.