martes, marzo 25, 2014

A BD galega que vén

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
A propósito do recente informe "La industria de la historieta en España en 2013" da Asociación Cultural Tebeosfera, convidei as principais editoras de BD galegas a que fixesen un balance de 2013 e adiantasen, na medida do posible, os seus plans para 2014. O resultado é A BD galega que vén, artigo que acaba de saír publicado en Praza. Malia que hai un par de referencias non contabilizadas por Tebeosfera e que coido que si poderían engadirse á súa lista, cómpre salientar, en primeiro lugar, que si houbo un incremento do número de títulos editados en galego, pasando dos 13 de 2012 aos 20 de 2013. Mais hai que ser prudente xa que, nun sistema tan cativo coma o noso, o destino dun simple axente ten unha repercusión notable sobre o global, e iso vale tanto para un proxecto que nace coma para outro que morre. Así, case podemos dicir que a diferenza entre o pasado ano e o anterior marcárona os cinco números da revista Oink! e que se a cabeceira desaparece definitivamente (e nesas estamos) poderiamos volver de inmediato á situación anterior. Eis a consistencia da "industria" da BD galega.
 
Por non querer parecer pesimista de máis, coido que si hai unha tendencia consolidada nos últimos anos. Mal que ben xurdiron varios proxectos editoriais que teiman en que exista unha edición de cómic en galego e non parece casual que os seus catálogos, os seus plans editoriais e as súas estratexias de mercado estean claramente diferenciadas. É obvio que non hai unha acción concertada, mais o noso microsistema editorial remata por adoptar de forma natural o único aspecto posible, a dun único ente cuxos compoñentes non compiten entre si senón fronte os seus equivalentes en castelán. As forzas son tan desiguais que non me parece esaxerado dicir que a vocación das editoras galegas de BD é de pura resistencia, facerse cun pequeno oco no mercado e aspirar a amplialo lentamente, a medio prazo. O mercado do libro galego pode ser un bo espello no que mirarse.
 
Exista ou non esta mentalidade, o certo é que nos últimos anos asistimos a un aumento da produción propia e á recuperación de obras recentes de autores da terra ao tempo que clásicos indiscutibles do medio eran vertidos ao galego. O que se ten feito xa é valioso e segue vivo, mais só medrará se existe un lector que o fai posible votando. Votando co peto, claro, que é a única democracia que recoñece o mercado. Quen queira mercar BD en galego atopará este ano, se se cumpren os plans que as editoras adiantaron, unha oferta variada e prometedora, cando non de calidade contrastada (ven a imaxe que acompaña este texto?). Os títulos e os autores están no artigo. Nun ano botamos contas.

venres, marzo 14, 2014

Qadriños: El Patito publicará “City of Glass” en galego

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Breve anotación en Qadriños para celebrar o anuncio, por parte da editorial El Patito, da inminente publicación en galego de Cidade de Cristal, a magnífica e moi influente adaptación da novela de Paul Auster que levaron a cabo Paul Karasik e David Mazzuchelli a mediados dos 90. E atención, a versión galega é de Xavier Queipo.

mércores, marzo 12, 2014

El gato perdido

 
Se comparamos os primeiros traballos de Jason, que chegaron a nós en torno ao ano 2000, cos máis recentes, podemos chegar a conclusión de que o artista noruegués apenas evolucionou neste tempo. Chama a atención que un grafismo tan persoal como o seu estivese xa notablemente definido nas súas primeiras obras e que o seu debuxo actual non sexa máis que unha versión algo máis precisa do de títulos como Chhht! (Astiberri, 2002) ou Espera... (Astiberri, 2004). Neste tempo temos asistido a pequenas variacións en aspectos como o uso ou non de cores ou o recurso a estruturas de páxina repetitivas, mais os elementos esenciais (o uso de animais antropomórficos, un catálogo de figuras limitado e recorrente, a frialdade dos rostros, o trazo sintético, as cores planas, a ausencia de sombras, etc.) manteñen unha presenza constante. Algo semellante acontece coas claves narrativas e temáticas que explican a súa obra. O acento sentimental e melancólico do que participan todos os seus títulos comezou a presentarse axiña baixo formas propias de xéneros populares (espadachíns, atracos, nazis, robots...), mais sempre marcando distancias, sen asumilas por completo. O xogo coas expectativas do lector, o gusto polo desvío, polo contraste e a mestura (moitas veces atolada) de convencións narrativas conforman outros tópicos que o autor vén cultivando dende os seus inicios. Xa que logo, Jason si evolucionou neste tempo, mais sempre dentro das marxes que el mesmo estableceu nos seus primeiros títulos. Cada novo traballo afonda nas mesmas claves autoriais para ofrecer unha nova versión, cada vez máis precisa e ensimesmada, do seu persoal imaxinario.

En consecuencia, nada do que atopamos en El gato perdido (Astiberri, 2014) debería sorprender en exceso a un lector medianamente coñecedor da obra do seu autor. Desta volta, a premisa argumental toma como punto de partida os códigos do xénero negro na súa versión máis canónica, cun protagonista que é un detective de gabardina e chapeu, e unha trama que xira arredor das súas investigacións. Mais as mencións explícitas (e irónicas) a Chandler, así coma outras citas literarias (Carver, Auster...), convidan axiña a tomar certa distancia e prever un desenvolvemento afastado de tópicos. Unha vez máis, todo o anterior resulta ser o decorado no que se desenvolve a historia dun namoramento súbito, un relato emocionalmente frío na superficie, mais cun poderoso caudal sentimental a discorrer soterradamente. O lector que se deixe levar asistirá a un estridente twist final, unha estrondosa colisión de xéneros coidadosamente anticipada por pistas que non debería sorprender a quen coñeza os antecedentes do autor. El gato perdido é, xa que logo, un artefacto xenuinamente jasoniano, unha nova volta de rosca ao imaxinario do autor noruegués que recolle os lugares comúns do seu traballo previo e consegue transformalos en algo sutilmente novo.

martes, marzo 04, 2014

Rural, crónica de un conflicto

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Un dos personaxes de Vermello e negro afirma que a política é unha pedra pendurada do pescozo da literatura, sentenza que coincide con outra frase célebre que Stendhal introduciu nesta obra e tamén en A cartuxa de Parma: falar de política nunha obra literaria é coma disparar na metade dun concerto, “algo groseiro ao que, sen embargo, non se lle pode negar certa atención”. Tense discutido moito acerca do que quería dicir exactamente Stendhal con estas afirmacións, mais todo indica que non era moi partidario de incorporar o debate político á obra literaria. Non sei que opinaría ao respecto o historietista francés Étienne Davodeau mais, de fiármonos polo conxunto da súa obra, todo indica que non debería estar moi de acordo. Dous dos seus títulos máis coñecidos, La mala gente ou Ha muerto un hombre, ambos a metade de camiño entre a memoria familiar e o xénero documental, serían unha contundente demostración de que se pode acadar a excelencia abordando frontalmente argumentos políticos. Mais hai tamén na súa produción outros traballos (El testimonio ou o recente e xustamente aclamado Los ignorantes) que, sen facer de cuestións políticas a substancia fundamental do relato, si acollen con naturalidade contidos desta natureza. Mais non nos trabuquemos, a concepción do político en Davodeau sobrevoa a dialéctica partidista para aventurarse no terreo no que as decisións persoais adquiren relevancia pública.

Un novo exemplo da presenza do político na obra de Davodeau é Rural, crónica de un conflicto (La Cúpula, 2014), título publicado orixinalmente en 2001 no que atopamos moitas das claves da súa obra previa e posterior. Por unha banda, o autor volve achegarse ao mundo do traballo no campo, do que xa se ocupara en La mala gente, e faino asumindo outra vez formas próximas á reportaxe xornalística. Mais a súa perspectiva muda, substituíndo a mestura de ollada histórica e memorialismo daquel traballo por un afán divulgativo que o achega ao máis recente Los ignorantes. De feito, é probable que a excelente acollida da que gozou este título o ano pasado resultase determinante para a recuperación de Rural, obra coa que garda semellanzas moi evidentes e que levaba máis de dez anos inédita.

En Rural atopamos unha minuciosa exposición do traballo diario de tres gandeiros que levan conxuntamente unha explotación na que se produce leite bio, o que implica que non seguen un modelo de produción intensiva senón que se valen de procedementos máis naturais, respectuosos co medio ambiente, co propio ritmo natural das bestas, e tamén, de forma inevitable, máis caros e custosos. Máis outra vez, Davodeau presenta ao lector persoas que escollen o camiño difícil, que optan conscientemente por un estilo de vida cheo de dificultades e que o fan guiándose unicamente por conviccións persoais. “Moléstame cando a xente di que come bio só por cuestións de saúde”, di un dos protagonistas cando Davodeau lle comenta que as virtudes dos produtos ecolóxicos non son recoñecidas unanimemente. O que Olivier, Étienne e Jean-Claude consideran beneficioso para a saúde non é o produto do seu traballo senón o propio modelo de produción. Fronte o interese persoal que representaría a preocupación pola propia saúde, eles guíanse por unha idea de beneficio colectivo que derivaría do emprego de formas de produción sostibles.

Para confirmar que a vida a contracorrente está sempre chea de obstáculos, os tres gandeiros protagonistas deberán afrontar a inminente construción dunha autovía que divide os terreos que ocupan, poñendo en cuestión a viabilidade da súa explotación. Errará quen pense que nos atopamos de novo perante a clásica tirapuxa entre tradición e modernidade. O modelo de produción que se presenta ao lector non renuncia aos adiantos técnicos senón á ditadura do beneficio a curto prazo. A súa modernidade é evidente. Pola contra, o que Davodeau propón é que nos cuestionemos se a autovía é realmente necesaria, se haberá alternativas de comunicación máis beneficiosas e se o seu trazado é o idóneo. A súa ollada inverte as asuncións de sentido común: se cadra o que se nos presenta como moderno non é tal e viceversa. E aínda máis, os movementos asociativos contrarios á construción da autovía ofrecen unha perspectiva sobre a orixe e evolución do proxecto que esclarece o alcance do seu impacto ao tempo que, sen caer en teorías conspiratorias, sementa dúbidas sobre os intereses realmente implicados no mesmo: políticos, empresariais e económicos. De forma consciente, Davodeau decide non conceder dereito de réplica á autoridade competente, da que non espera outra cousa que un discurso publicitario. “Non me interesa que ese discurso se difunda a través do meu libro”, di.

Vivimos en tempos de ironía extrema e desconfianza, mesmo ridiculización, das ideoloxías. O pensamento hexemónico non recoñece outro criterio de valoración para as iniciativas empresariais que o beneficio económico, nin mellor guía para o comportamento individual que a procura da satisfacción das propias necesidades. As súas engrenaxes traballan con eficacia para invisibilizar ou desprestixiar os que actúan conforme un sistema de valores diferente. As apelacións ao colectivo resultan sospeitosas, o movementos asociativos son descualificados con argumentos estereotipados. Rural, como outras obras de Davodeau, funciona coma un contradiscurso que demostra que existen outras formas de pensar pero tamén e sobre todo, outras formas  de actuar, ofrecendo un relato arroutado e fermoso sobre algo tan simple como a coherencia persoal.