sábado, decembro 31, 2016

Un mes, tres viñetas: Decembro 2016

Portada de Jim Steranko para X-Men #50, unha das mellores de 1968














28 de Decembro. O mellor de 2016. Achégase o final do ano e, como sempre, comezan a proliferar as listas co "mellor do ano". Esta casa segue unha tradición dende a súa fundación, a de resistir e non facer nunca algo así. Primeiro porque non hai ninguén agardando que o faga e segundo porque dende sempre penso que o único sentido destas listaxes é discrepar. Como discrepar da miña propia lista sería algo bastante estúpido prefiro a solución ecolóxica, non producir. Hai unhas listas estupendas aí fóra e se alguén quere coñecer a miña opinión abonda con que saiban que discrepo de todas.

Sr Chinarro por José Pablo García, non teñen culpa

















29 de Decembro. Unha faneca brava. Remato decembro lendo a que probablemente sexa a peor novela gráfica que pasou polas miñas mans nos últimos anos, un mangado de tópicos e ideas copiadas (conscientemente ou non) no que poden lerse frases gloriosas como "el sabor de su sexo es la droga más potente y pura de este mundo", "siempre que escucho Gran poder de Sr Chinarro pienso en Spiderman" ou a miña favorita "me despierto despeinado".  Tanto me sorprende que algo así apareza co selo dunha editorial de criterio contrastado que a sensación final é de ledicia. Mergullar nas novidades editoriais cada mes é un deporte razoablemente seguro. Hai bos creadores facendo bos cómics e hai editores que coñecen ben o seu oficio. De cando en vez un pisa unha faneca brava, pero non deixa de ser algo pouco habitual. Tan pouco habitual como espertar espeluxado, por dicir algo.

Os Teen Titans debuxados por un titán, Darwyn Cooke














30 de Decembro. Optimismo. O tempo, ese asasino que Machado imaxinou armado cun sacho, tivo no 2016 un dos seus heraldos máis espelidos. Despois de apagarlle a luz a David Bowie, a Prince e a Leonard Cohen, este exterminador de iconas pop aínda quixo apurar ata o final levando a Carrie Fisher e a súa nai, Debbie Reynolds. No mundo do cómic, este ano perdemos (disimulen os esquecidos) a Agustín Fernández Paz (sempre o incluirei nesta categoría e non só como o excelente escritor que foi), a Víctor Mora, a Steve Dillon e a Darwyn Cooke. Permítanme que teña unha lembranza especial para este último, debuxante luminoso, de talento inmenso, que sempre fixo do seu debuxo un convite ao optimismo. Co xorne que está collendo o mundo, imos precisar optimismo a mancheas para 2017. Vémonos alí.

domingo, decembro 25, 2016

Elipses e Sombras: Furia necesaria

Gran Hotel Abismo

O novo traballo de Marcos Prior e David Rubín aborda a actual crise do capitalismo convidando a substituír análises e protestas pola acción directa.

Dicía Stendhal que a política é unha pedra de muíño atada ao pescozo da literatura, capaz de afundila e afogala en menos de seis meses. Non sabemos se Marcos Prior disinte desta afirmación ou se a acepta coas súas consecuencias, mais o certo é que o conxunto da súa carreira está marcada pola vontade de construír os seus cómics arredor dun discurso explicitamente político. Títulos como Fagocitosis (Glènat, 2011), El año de los cuatro emperadores (Diábolo, 2012) ou a recente Necrópolis (Astiberri, 2015) dan conta da actual crise do capitalismo, ofrecendo unha perspectiva tan lúcida como desacougante, abertamente ideolóxica pero tamén distante abondo como para concederlle ao lector o seu espazo. Non é difícil establecer unha continuidade entre estas obras e o seu novo traballo, Gran Hotel Abismo (Astiberri, 2016), que afonda na mesma liña e engade un novo sumando, a participación do galego David Rubín.

Nunha das primeiras imaxes de Gran Hotel Abismo asistimos a unha manifestación de cidadáns indignados pola crise. Da multitude xorde unha figura enmascarada que avanza cara a primeira liña e busca a confrontación directa coa policía. Os seus actos captarán a atención de todos e rematarán de forma espectacular. Sen embargo, e malia as súas graves consecuencias, o acontecido é ante todo unha performance. “O Animador”, revelador alcume polo que coñeceremos ao personaxe, está a actuar diante dos manifestantes e das autoridades, os medios recollen e reproducen as imaxes dos seus actos, os tertulianos guíndanse sobre elas coma aves de rapina, as redes sociais multiplican o efecto nun bucle interminable. O performer representa diante do público o tránsito da protesta á acción directa. Velaí a súa receita anticrise, convencer ás masas da inutilidade da “manifestación” se non vén acompañada de “acción”. E velaí tamén o debate que Prior e Rubín tentan trasladarlle ao lector.

Se o impacto no espectador é un elemento fundamental da agitprop, a participación de Rubín revélase como un factor imprescindible de Gran Hotel Abismo. Poucos autores son capaces de facer do acto de lectura unha experiencia tan intensa e cargada de adrenalina coma o debuxante ourensán. Hai uns anos que Rubín derivou cara unha narrativa-espectáculo que bate no lector a cada volta de páxina. Dende unha composición complexa e requintada, antítese da narrativa “invisible”, á peculiar utilización de onomatopeas e signos gráficos ou o cada vez máis recoñecible uso das cores (aspecto no que desta volta contou coa colaboración de Kike J. Díaz), as pranchas de Gran Hotel Abismo son pura pirotecnia visual, unha explosión de estímulos na que o lector atopará citas explícitas (O club da loita, El Eternauta) e evocará pasaxes de clásicos da axitación política en banda deseñada (V de Vendetta, Batman: The Dark Knight returns).

Gran Hotel Abismo semella dar por rematado o tempo de facer diagnósticos. Xa todos aprendemos polas malas que é iso que chamamos crise, quen a provocou, a quen beneficia e quen padece as súas consecuencias. Non só iso, tamén cuestiona a utilidade do berro irado contra os responsables do deterioro do benestar social e da destrución de dereitos. A obra transpórtanos un chanzo máis arriba, ata a acción que debe seguir á convicción, unha acción que implica romper a baralla, situarse fóra dos límites que o propio marco institucional considera tolerables e, de forma inevitable, obrar de forma violenta. A partires de aí, correspóndelle ao lector decidir tanto sobre a lexitimidade como a viabilidade deste proceder. 

É difícil interpretar o discurso de Prior e Rubín sen deternos nun final que algúns considerarán inxenuo en exceso. Concedendo que o happy end deixa de ser conservador alí onde o pensamento hexemónico esixe outro final, non é menos certo que Gran Hotel Abismo suscita un debate pero apenas aporta argumentos. Coma ese “Animador” que se abre camiño sen que ninguén sexa quen de detelo, a obra é ante todo unha demostración de forza, un discurso visceral envolto nun aparello visual impactante. Se cadra esa era a intención dos autores, ceibar unha mensaxe furiosa que poña fin ao bizantinismo dialéctico, tan útil ao poder, mais tratándose de dous talentos tan bravos coma Prior e Rubín non deixa de botarse en falta algo máis de combustible ideolóxico.

[Publicado en Galicia Confidencial Tendencias o 23 de decembro de 2016]

mércores, decembro 14, 2016

Intemperie










"(...) la propuesta formal de Javi Rey se desvía de su referente e imprime un aire diferente a la historia. Es la inevitable traición que acompaña siempre a la traducción. Sin embargo, la fidelidad con la novela en cuanto a su mensaje se mantiene. Como aquella, la Intemperie de Rey es un crudo relato de supervivencia que transcurre en un espacio rural cuidadosamente indefinido, en el que en individuo se ve amenazado tanto por la tiranía de la naturaleza como por unas rudimentarias instituciones sociales basadas en la fuerza. Si el joven protagonista tiene alguna oportunidad de salir adelante es contando con la ayuda del cabrero, que representa la generosidad y la confianza desinteresada, pero también, conviene no pasarlo por alto, la mano tendida de aquella generación que tendemos a dar por amortizada. La fábula moral urdida por Carrasco resulta plenamente reconocible."

Ademais de ofrecer unha enriquecedora reinterpretación da exitosa novela de Jesús Carrasco, Intemperie permítenos descubrir a faciana máis persoal de Javi Rey, un artista que comeza a reclamar o seu sitio no contexto europeo da banda deseñada. De todo isto falo con máis vagar na Revista Ábrete Libro.

xoves, decembro 01, 2016

Elipses e Sombras: Os crimes de Barcelona

Lamia

Rayco Pulido regresa cun afiado relato criminal que retrata con lucidez a abafante atmosfera da España da posguerra.

Despois da excelente acollida de Nela (Astiberri, 2013), a súa arriscada adaptación da Marianela de Pérez Galdós, Rayco Pulido regresa con Lamia (Astiberri, 2016), unha intriga criminal ambientada na Barcelona de 1943 que acubilla ademais un retrato histórico e unha rotunda mensaxe en clave social. Elaborada na súa maior parte durante a estadía do autor na Maison des Auteurs de Angoulême, estamos perante un exemplo de obra total, na que unha proposta estética minuciosamente definida e que calquera seguidor do autor identificará como resultado dun labor de experimentación en traballos previos, acompaña unha trama que asume conscientemente os tópicos do xénero criminal mais non chega a abandonarse a eles, matizándoos nun sentido nitidamente contemporáneo. Iso sen esquecer a propia materialidade da obra, o libro, cuxo formato se afasta sutilmente dos estándares editoriais para axeitarse ás súas propias necesidades.  

Lamia ábrese coa imaxe en primeiro plano dun aparato de radio no que se escoita (aínda que non se identifica explicitamente) o consultorio de Elena Francis. Eulalia, a protagonista do relato, forma parte do equipo de redactoras que responde ás cartas que chegan ao programa, a maioría delas enviadas por mulleres que piden consello acerca da súa situación persoal e moi nomeadamente acerca da súa vida en parella. Non se trata dunha nota decorativa, senón do pretexto argumental que lle permite introducir un dos temas centrais da historia, o divorcio entre a realidade social da España de posguerra e a moral que se impoñía dende as instancias de poder. Os casos que se expoñen retratan como, malia estar toda a sociedade sometida ao discurso esmagador do nacionalcatolicismo, a liberdade de que gozaban os homes permitíalles esquivar os seus ríxidos preceptos mentres ás mulleres, encarceradas na esfera familiar, non se lles proporcionaba outra receita que a mansedume e a resignación. A historia de Eulalia é a dunha muller consciente do seu sometemento que asume a aparencia externa (exacerbada, case paródica) de muller respectable como mecanismo de defensa. A ausencia de personaxes virtuosos tinxe o relato dunha agradecida ambigüidade moral e aboca ao lector a comprender a conflitiva personalidade dunha muller que se resiste a ser estigmatizada socialmente. 

Intúese en Lamia un exhaustivo traballo de depuración do superfluo que non debería sorprender a quen coñeza a traxectoria previa do autor. Se Nela era un complicado exercicio de tradución de linguaxes, Sin título (2008-2011) (De Ponent, 2011), o seu primeiro traballo como autor completo, contiña un diálogo no que o autor xustificaba cada unha das súas decisións creativas fronte a unha figura crítica. Os mecanismos da ficción, a arquitectura dos relatos son preocupacións recorrentes na súa obra, mais é probable que nunca ata agora se aproximase tanto á perfección formal. Pulido traza unha narración concisa, mesmo breve para os canons actuais da novela gráfica, no que nada sobra e todo encaixa. Partindo da simplificación das formas de Nela, o autor canario deriva agora cara un acabado máis plano e xeométrico, cheo de arestas e liñas que se cruzan, ao que reconduce tanto o deseño de personaxes (magnífico o rostro-máscara da protagonista) como o escenario no que se desenvolve a acción, unha Barcelona estilizada aínda que facilmente recoñecible. O resultado é unha suma perfecta de caracterización e definición de ambientes, unha sofisticada proposta visual tan suxestiva como eficaz narrativamente.

O relato péchase cunha mestura de nihilismo e esperanza, un final ambiguo que evita xulgar os personaxes e concede a última palabra ao lector. Sen dúbida, estamos perante un dos mellores títulos deste ano que remata.