mércores, decembro 17, 2014

Qadriños: Este Nadal regale cómic galego












Achégase o final de ano, tempo de balances e tamén de mercar agasallos de Nadal. Un dos síntomas do bo momento da banda deseñada galega é a abundante presenza de cómic galego nos andeis das librarías. Nunha nova entrada en Qadriños recollo algúns deses títulos, a modo de suxestión. Disimulen os ausentes, que os haberá.

martes, decembro 16, 2014

Elipses e sombras: Inventario de beleza cotiá

Catálogo oneroso de beleza gratuíta
 
Fran Bueno presenta estes días Catálogo oneroso de beleza gratuíta, un álbum intimista e de grande beleza plástica co que resultou gañador do Premio Castelao de Banda Deseñada 2013. A obra amósanos unha nova faceta na carreira do seu creador, a do artista que fala en primeira persoa e se presenta ante o lector sen intermediarios.

Fran Bueno é un autor cunha extensa traxectoria no eido da banda deseñada e a ilustración. Gañador de diversos certames de cómic a finais dos 80, a súa carreira profesional comezaría con obras coma O máxico arrecendo e varios cómics divulgativos de temática medioambiental elaborados para o Consello da Cultura Galega. Coa escritora Marilar Aleixandre crearía a serie infantil Os escachapedras, que vería a luz na revista Golfiño e sería publicada posteriormente na revista Oink!. Nos últimos anos ten traballado para o mercado internacional, colaborando co escritor Pierre Veys no serial Sales coups sur Strombo, aparecido na revista francesa Lanfeust, e posteriormente abríndose paso no mercado norteamericano con cabeceiras coma Causas nobres e Amor infernal, escritas ambas por Jay Faerber. Tamén colabora de forma habitual coa editorial Xerais, para a que ilustra de libros de narrativa infantil e xuvenil.
 
Non resulta estraño que Bueno se defina na súa web coma alguén que “consegue que lle paguen polos seus garabatos” e “que vai por aí presumindo de profesional, emitindo facturas e todo”. É probable que ata agora sexa precisamente a súa solvencia profesional, a súa versatilidade e capacidade para mudar de rexistro e axustarse ás esixencias de xéneros diversos, o que mellor define a súa traxectoria. Se cadra por iso, pola súa extensa carreira traballando ao ditado doutros escritores, poderiamos caer no erro de pensar que carece dunha voz de seu. De aí a relevancia do seu traballo máis recente, Catálogo oneroso de beleza gratuíta, que supón un rotundo desmentido desta idea, e non só por ser Bueno o autor único da mesma, senón tamén porque o seu principal propósito semella ser precisamente o de ceibar a súa voz e ofrecer unha visión do mundo de matiz marcadamente persoal. Como reza o título, Bueno fai inventario da beleza cotiá, lembrándonos que moitas das cousas que nos rodean poden contribuír a facernos felices, aínda que sexa só por uns intres. E faino en primeira persoa, dirixíndose ao lector directamente, sen intermediarios. Os lances narrativos son mínimos, case inexistentes. O que predomina é a voz do autor, a expoñerse diante dos lectores.
 
Catálogo oneroso de beleza gratuíta resultou gañador do Premio Castelao de Banda Deseñada que organiza a Deputación da Coruña. O xurado destacou, entre outros aspectos, a perfección técnica do desenvolvemento gráfico de Bueno, algo que está fóra de dúbida, e non só pola beleza dos seus deseños, senón tamén pola intelixencia con que relaciona imaxes e significados. Fronte as ilustracións que reproducen de forma literal a idea á que se refiren, atopamos outras que o fan de forma metafórica e, entre estas, as que máis destacan son aquelas que se valen da ironía. Bueno desprega un sentido do humor pícaro e retranqueiro que non só arranca sorrisos do lector, senón que funciona coma un atinado contrapunto ao ton intimista que predomina na obra.  
 
Tería visto a luz este cómic de non ter sido gañador do Premio Castelao? É moi probable que non, e non por un problema de calidade, senón pola súa escasa vocación comercial e polas reducidas dimensións do mercado da banda deseñada. Velaí un exemplo da importancia, mesmo da necesidade, deste tipo de certames, que contribúen a suplir as eivas do mercado e facer visibles obras que dificilmente serian publicadas doutro xeito. E neste caso, que nos permiten achegarnos a un autor que xa coñeciamos na súa versión máis xenuína e persoal.

[Publicado en Galicia Confidencial Tendencias o 15 de decembro de 2014]

martes, decembro 02, 2014

The League of Extraordinary Gentlemen: Dossier negro

























A primeira miniserie da Liga dos Cabaleiros Extraordinarios e a súa secuela participaban decididamente do propósito central da liña ABC Comics que Alan Moore lanzara ao mercado en 1999, isto é, ofrecer ao lector de cómic comercial norteamericano unha alternativa ao tebeo superheroico ou, se se prefire, imaxinar como sería o cómic popular de finais do século XX de non ter caído no monopolio de facto dos superheroes. Axudado polo vistoso debuxo de Kevin O'Neill, Moore, botaba man de figuras literarias fortemente asentadas no imaxinario popular para reconvertelos en protagonistas dunha aventura posmoderna, un crossover de tradicións literarias deliberadamente lixeiro e construído a partires da única idea de reunir os personaxes. Tanto a posterior triloxía Century (1910, 1969, 2009) coma a derivación máis recente coa dinastía Nemo coma protagonista (Corazón de xeo e As rosas de Berlín) van afastándose cada vez máis do concepto orixinal, acollendo a novos personaxes de perfís máis diversos (menos icónicos e populares case todos eles, e tamén máis vinculados á  tradición literaria anglosaxona), e engadindo unha sementeira de referencias e chiscadelas inabarcables para o lector medio.

As diferenzas entre estes dous momentos da cabeceira parecían aínda maiores pola ausencia de Dossier negro (Planeta, 2014), capítulo que marca a liña divisoria entre ambas etapas e que permanecía inédito ata agora por unha cuestión de dereitos legais. De feito, a súa lectura resulta totalmente esclarecedora, xa que a súa función semella ser a de dar por pechada a primeira etapa e dar paso á segunda. Ambientada a finais dos anos 50, a obra relata como dous membros do grupo orixinal, Mina Harker e Allan Quatermain, rouban o dossier do servizo de intelixencia británico  que fai referencia ás sucesivas encarnacións da Liga. A peripecia do roubo e fuxida dos protagonistas combínase con extractos do documento, no que se adiantan boa parte das aventuras que Moore e O'Neill desenvolverían posteriormente, ao tempo que se suxiren outras das que, nun retrouso borgiano, nada máis saberemos. Máis outra vez, Moore xoga á ventriloquia, reproducindo códigos, imitando voces e amoreando referencias: unha obra teatral presuntamente shakesperiana, capítulos perdidos da Fanny Hill de Cleland (con referencias a Swift e o seu Gulliver), un relato de ton humorístico no que o Jeeves de Woodehouse combate luras lovecraftianas, narracións pulp, escritura automática estilo beatnik... O tomo conclúe cunha reivindicación da fantasía e da capacidade transformadora da imaxinación humana, unha mensaxe que atopamos noutros traballos do escritor británico.

Se nas primeiras achegas Moore se abandonaba á aventura steampunk, desta volta elabora un aparatoso tratado intertextual que, lonxe de poñer as cousas doadas, esíxelle ao lector paciencia e flexibilidade para se adaptar aos continuos cambios de código, ademais dunha notable solvencia cultural. Alén da satisfacción que proporciona a identificación de referencias ou a descuberta de figuras ata agora descoñecidas (no meu caso, por exemplo, a de Bulldog Drummond, aquí baixo o nome de Hugo Drummond), a lectura pode chegar a resultar esgotadora. Malia a súa densidade, é posible que sexa en Dossier negro onde o concepto da Liga dos Cabaleiros Extraordinarios cobra verdadeiro sentido e onde o autor fai xustiza ao legado cultural que manipula. Son as fantasías creadas polo ser humano as que vixían o devir do mundo, unha idea fermosa que Moore desenvolve cunha furia pouco habitual na súa produción recente.

venres, novembro 28, 2014

Culturgal 2014 (e a banda deseñada)


Achégase o Culturgal 2014, un evento que en poucos anos se ten convertido con merecemento nun referente para a cultura do país nos seus diferentes eidos. Paga a pena botarlle un ollo ao programa desta edición que, coma en anos anteriores, vén inzado de actividades e propostas de todas as disciplinas e para todos os gustos. A destacar o conxunto de actividades dirixidas aos máis cativos e tamén a presenza de diversos actos relacionados co revival Bravú que estamos a vivir nestes días. Nesta casa, correspóndenos pór de relevo a Mesa Redonda arredor da revista dixital de humor satírico O Botafumeiro, que vai xa polo seu segundo número (aínda non a descargastes?), e que terá lugar o venres 5 de decembro ás 20:30 no Espazo Foro.

Polo demais, de preguntarnos se a presenza da banda deseñada no evento garda proporción coa relevancia do medio en Galicia a resposta ten que ser negativa. Todos sabemos do magnífico momento que está a atravesar a BD galega, cun bo número de autores de sona internacional (e medrando), cunha chea de profesionais de talla indiscutible que traballa de forma incansable e cunha canteira que non para de producir novos talentos. Aínda que moitos destes autores publican en editoriais de fóra de Galicia, case todos eles teñen obra publicada en galego por empresas galegas. E non só iso, nos últimos anos constatamos a aparición e consolidación de proxectos editoriais da terra consagrados á publicación de banda deseñada. O Culturgal pode ser o espazo no que todo cobre sentido, no que os autores e as editoras de BD poidan comparecer, presentar as súas propostas e divulgar o seu labor. Diante terían un público amplo, no que abundarán persoas que non len cómic de forma habitual pero que si están interesadas na cultura. Que mellor lugar para darse a coñecer, presentar as propias creacións e gañar novos lectores?

Isto non é ningún reproche. Estou convencido de que esta idea se lle ocorreu antes que a min a moitos dos actores interesados e que a súa ausencia se debe a impedimentos ou dificultades que descoñezo. Limítome a expresar un desexo, o de asistir a un Culturgal no que o cómic galego teña o protagonismo que merece xunto coas restantes disciplinas artísticas e culturais do país.

mércores, novembro 26, 2014

En silencio

























En silencio (Diábolo, 2014), primeiro título traducido ao castelán da francesa Audrey Spiry, transcorre nunha única xornada na que unha parella leva a cabo unha actividade de deporte de montaña, un descenso fluvial en compañía dunha familia e un guía. A obra, que optou ao premio ao Mellor Álbum en Angoulême 2013, forma parte desa familia de relatos nos que un ou máis personaxes de exacción urbanita se enfrontan directamente á Natureza. O tópico di que neste contacto co natural as necesidades máis elementais do individuo (a integridade física ou mesmo a vida) pasarán a un primeiro plano, o que axudará a tomar conciencia da dimensión real das súas outras preocupacións, sociais e propias da vida moderna, conducindo a algún tipo de aprendizaxe. Spiry cumpre con exactitude este esquema, cunha protagonista, Juliette, que sairá reforzada psicoloxicamente tras un descenso polo río tan accidentado coma didáctico. O relato acóllese, xa que logo, a esa ollada entre exotizante e totémica, que relaciona a Natureza co inefable e fai dela unha caste de mestra de vida, que corrixe cunha mestura de severidade e paternalismo as nosas veleidades pequeno-burguesas. O desenvolvemento gráfico xoga un papel fundamental, xa que a autora pretende transmitir a través del o conxunto de sensacións físicas  que os protagonistas experimentan no contorno natural, que será o que os conduza á súa transformación persoal. De feito, a obra semella concibida a partires da súa elaborada aposta gráfica, un debuxo pictórico e colorista que consegue constituír de seu unha experiencia sensorial para o lector ata converterse no mellor argumento a prol da obra.

luns, novembro 17, 2014

Elipses e sombras: O detective e a cidade

Cidade de cristal

Chega ás librarías galegas Cidade de cristal, adaptación á banda deseñada da novela homónima de Paul Auster a cargo de Paul Karasik e David Mazzuchelli, un título esencial do cómic de autor norteamericano das últimas décadas que acaba de ser vertido ao galego por Xavier Queipo.

Moitos dos elementos que caracterizan a escrita de Paul Auster están xa presentes en Cidade de cristal (1985), primeira peza da Triloxía de Nova York que o daría a coñecer a mediados dos 80 coma unha das voces máis relevantes da narrativa norteamericana contemporánea. Nela, Auster invoca xa conceptos que serían recorrentes na súa obra, coma o azar, ao tempo que xoga coas expectativas do lector, transformando o que nun primeiro momento semella ser un misterio detectivesco nunha requintada reflexión sobre a linguaxe e a identidade. En Cidade de cristal atopamos personaxes que adoptan pseudónimos ou suplantan identidades, xogos de palabras, xiros metaliterarios e a cidade de Nova York como gran símbolo indescifrable que rematará por esnaquizar a personalidade do protagonista.

Case unha década máis tarde, o escritor Paul Karasik e o debuxante David Mazzuchelli levarían a cabo unha ambiciosa adaptación da novela á banda deseñada, asumindo a complicada tarefa de transportar a unha linguaxe visual un texto complexo, no que as pasaxes máis puramente narrativas conviven con outras cun alto grao de abstracción. As diferenzas entre unha e outra linguaxe obrigaron a Karasik e Mazzuchelli a levar a cabo unha minuciosa reconstrución da obra de Auster na que está implícita unha fonda reflexión sobre os mecanismos narrativos dun e outro medio. É difícil considerar estoutra Cidade de cristal coma unha copia ou un produto derivado. Os autores non simplificaron o orixinal nin se limitaron a traspoñer argumentos, senón que quixeron dar resposta a un reto creativo, o de  ir máis aló da pura semellanza formal e acadar a igualdade de efecto no lector empregando técnicas diferentes. O seu foi un labor de tradución, de procura de equivalencias, e unha lectura actual do seu traballo, case vinte anos despois da súa publicación orixinal, confirma a brillantez con que deron resposta ao desafío.

Tras deixar a súa pegada no tebeo de superheroes (seus son títulos relevantes coma Daredevil: Born again e Batman: Year One, ambos con Frank Miller coma guionista), o debuxante David Mazzuchelli emprendeu un proceso de evolución artística que o levou a publicar varios traballos que se afastaban dos estándares daquel xénero. Mais sería a súa colaboración con Paul Karasik, guionista, editor e profesor, a que o consagraría coma un dos artistas máis interesantes do panorama internacional. En Cidade de cristal Mazzuchelli adopta un acabado gráfico que semella inspirado nos grandes nomes do cómic de prensa norteamericano, coma Milton Caniff ou Frank Robbins: mancha negra sobre fondo branco, fortes contrastes, trazo sintético. No narrativo, as páxinas organízanse de acordo cunha grella de nove viñetas por prancha (3 x 3), de novo un estándar moi empregado no cómic norteamericano dos anos 50 e 60, e que se adoita relacionar con autores coma Harvey Kurtzman e os cómics de xénero da editorial EC Cómics. Xa que logo, os autores adoptan un código narrativo que ten coma referente os clásicos do tebeo popular norteamericano, cómic de xénero (negro, bélico, terrorífico...) e concibido para o consumo. O equivalente en historieta ao substrato pulp que está presente na novela de Auster.

Mais como diciamos, ademais dunha premisa detectivesca, a novela contén unha reflexión sobre a imperfección da linguaxe concretamente sobre a incapacidade das verbas para referirse a significados unívocos. O propio protagonista será vítima dese desprazamento entre significante e significado, ao asumir nomes diversos (Daniel Quinn, Paul Auster, Henry Dark, Peter Stillman) ata que a súa propia identidade quede borrada definitivamente. O relato desdóbrase, alternando os lances narrativos de acabado realista cunhas pasaxes especulativas que Karasik e Mazzuchelli resolven mediante un sofisticado artificio narrativo, no que as imaxes adquiren un significado simbólico que chega a contaminar aspectos formais, coma a estrutura de páxina, a tipografía ou os globos de texto. Os autores achéganse ao cómic experimental, mais sempre co texto orixinal como referente. A exuberancia dos recursos despregados e a elegancia do debuxo de Mazzuchelli converten estes fragmentos nunha lectura fascinante, ademais de nunha brillante exploración dos límites da linguaxe do cómic á hora de expoñer conceptos abstractos.

Cidade de cristal converteuse por dereito propio nun dos cómics de autor máis influentes de finais do século pasado, pasando a ser un referente ineludible para entender o cómic independente norteamericano das últimas décadas, ademais dun fito na traxectoria dos seus dous autores. Karasik e Mazzuchelli crearon un misterioso dobre da novela orixinal, que recolle o seu discurso e o amplía con coherencia. Cómpre celebrar, xa que logo, a súa publicación en galego, máis aínda se o encargado da tradución é Xavier Queipo, que ademais de ser un dos nosos mellores narradores acaba de ser premiado como membro do equipo que verteu ao galego o Ulises de James Joyce. A súa coidadosa versión engrandece aínda máis a edición de El Patito, á que só podemos obxectar que reduza o tamaño das pranchas con respecto á versión orixinal.

domingo, novembro 16, 2014

Esenciais ACDCómic - Primeiro semestre de 2014

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Xa temos o primeiro listado de Esenciais de ACDCómic do ano, unha selección de 35 títulos (25 novidades, 5 clásicos, 5 cómics infantís) publicados no primeiro semestre de 2014 aos que paga a pena botarlles un ollo a xuízo dos membros da asociación. Na web de ACDCómic atoparedes unha ficha individual para cada título e ligazóns a críticas publicadas polos membros da asociación. Coidado que hai piratas.

mércores, novembro 05, 2014

Fatale: Al oeste del infierno

























Non hai dúbida de que o legado creativo de H.P. Lovecraft goza dunha vixencia que mesmo podería resultar sorprendente. Se falamos de cómics, nos últimos tempos apareceron adaptacións dos seus relatos, obras centradas na súa figura e, o que probablemente sexa máis interesante, traballos que recrean explicitamente as súas claves literarias. Resulta difícil aventurar por que experimenta este vigor unha mitoloxía tan extrema visualmente e que noutro tempo foi considerada pouco máis que un pulp afortunado, mais é probable que estes dous factores teñan algo que ver. Ademais da forza icónica do imaxinario lovecraftiano, a chegada da posmodernidade trouxo consigo unha multiplicación das citas e o uso de referentes, ademais dunha recuperación irónica (unha sutil reivindicación) das producións culturais máis populares, tradicionalmente minusvaloradas. O uso explícito de tópicos de xénero, nun diálogo de sobreentendidos entre autor e lector, logrou invertir a tendencia imposta polo terror psicolóxico, que eliminou as criaturas monstruosas na procura de efectos terroríficos máis sutís. O uso de monstros volve a estar permitido, se traen consigo unha filiación rastrexable mellor. A lura lovecraftiana volve estar de moda.

Aínda que poderían citarse moitas máis, dúas obras exemplifican perfectamente a recuperación recente do imaxinario lovecraftiano a cargo doutros autores. Unha é o Hellboy de Mike Mignola, cabeceira que leva anos percorrendo as distintas tradicións terroríficas mundiais tomando como punto de partida un relato cosmogónico, o do dragón Ogdru Jahad, que é unha derivación clara do ciclo de Cthulhu. A outra sería Fatale, serie na que Ed Brubaker e Sean Phillips combinan o substrato noir que predomina na súa produción conxunta cun terror de serie B de estirpe lovecraftiana. Se a influenza do escritor de Providence quedaba xa patente dende os primeiros capítulos da cabeceira, o terceiro tomo, Al Oeste del infierno (Panini, 2014), ofrece novos argumentos no mesmo sentido. En primeiro lugar, por extender a súa mitoloxía cara o pasado, revelando a presenza de criaturas sobrenaturais na Segunda Guerra Mundial, durante a conquista do Oeste ou no medioevo, no que supón a recuperación doutro tópico lovecraftiano, o da intervención das criaturas sobrenaturais no devir humano coma constante histórica. E en segundo lugar, por introducir o personaxe dun escritor de novelas pulp que semella ser unha homenaxe explícita a Lovecraft. A sonoridade do seu nome, Alfred Ravenscroft, deixa lugar a poucas dúbidas.

Os catro capítulos que compoñen este volume sinalan un intermedio na evolución da cabeceira, detendo o seu avance para enriquecer o seu trasfondo. Brubaker traslada a acción no espazo e no tempo, o que lle permite xogar cos estereotipos doutros xéneros, coma o western ou o bélico. Tamén se agradece a oportunidade de ver a un Sean Phillips sempre titánico, recreando agora escenarios pouco habituais na súa obra. Sen embargo, hai algo de artificioso nesta pausa, probablemente porque se prolonga sen moita xustificación argumental ata acadar a extensión suficiente para facer posible unha compilación unitaria. Brubaker non sempre é brillante pero rara vez defrauda. Phillips cada día debuxa mellor. A constancia e profesionalidade de ambos consegue que mesmo un volume de transición coma este sexa unha lectura agradable.

martes, outubro 28, 2014

Stumptown

























Greg Rucka ten tras de si unha longa traxectoria tanto na corrente principal do cómic comercial norteamericano coma nas súas marxes. A unha extensa lista de traballos dentro do xénero superheroico para Marvel e DC hai que engadir unha considerable produción para selos editoriais como Dark Horse, Image ou OniPress, que operan no mesmo mercado aínda que con menor alcance, e que ofrecen produtos sutilmente diferentes. En todos os seus traballos, pero especialmente naqueles sobre os que conserva a propiedade, Rucka deixa constancia da súa querenza polo xénero criminal, ao que regresa unha e outra vez nas súas diversas variantes, e tamén da súa predilección polos personaxes femininos, aos que adoita conceder un protagonismo tradicionalmente reservado a heroes homes. É o caso de Stumptown, serie creada por Rucka e o debuxante Matthew Southworth en 2009, e da súa protagonista, a investigadora privada Dex Parios, que vén a sumarse á extensa lista de mulleres fortes que protagonizan as ficcións do escritor californiano, coma Felon (Felon), Carrie Stetko (Whiteout), Tara Chace (Queen & Country) ou a posterior Forever Carlyle (Lazarus). Trátase sen dúbida dunha nota diferencial do seu traballo, interesante en tanto que ofrece unha alternativa ao tradicional predominio masculino entre os heroes de acción, aínda que se cadra cumpriría unha análise máis polo miúdo da obra de Rucka no seu conxunto, xa que un ten a sensación ás veces de que as súas protagonistas son tamén personaxes fortemente estereotipados e apenas diferenciados entre si. Coa soa excepción de Tara Chace, personaxe ao meu ver máis e mellor definido, probablemente porque o número de historias que protagonizou é maior, o resto de mulleres de Rucka responden a rasgos moi semellantes, por non dicir que resultan facilmente intercambiables.

Mais retornando a Stumptown, conforman a cabeceira ata agora dúas miniseries publicadas no selo independente Oni Press, La chica que cogió su champú (pero dejó su Mini), aparecido entre 2009 e 2010, e El caso del bebé en el estuche de terciopelo, que sairía en 2012. Rucka e o Southworth poñen os alicerces dun serial detectivesco deliberadamente canónico, no que a investigadora Dex Parios debe atopar unha persoa desaparecida primeiro e un obxecto desaparecido despois. Rucka constrúe e resolve con eficacia senllas tramas criminais, algo que non sorprenderá a ninguén dada a súa contrastada experiencia no xénero, mais mantén tamén un perfil deliberadamente baixo, renunciando non só a ir máis aló da simple corrección, senón mesmo a dotar á cebeceira dalgún elemento diferenciador. Se obviamos cuestións superficiais, coma uns títulos que semellan aludir á triloxía Millenium de Stieg Larsson, ou unha certa presenza dos escenarios da cidade de Portland, nada en Stumptown parece destinado perdurar na memoria do lector. Algo semellante acontece co debuxo de Matthew Southworth, que demostra a tremenda influenza de autores coma Michael Lark ou Sean Phillips no cómic noir actual. Southworth cultiva un estilo semellante ao dos autores mencionados (e outros, coma o Kano de Gotham Central) aínda que carece da solidez daqueles e falla en momentos decisivos. As cores de Lee Loughridge melloran claramente as súas páxinas, pero a súa marcha tras os dous primeiros  números do primeiro arco argumental deixan en evidencia as súas carencias.

mércores, outubro 22, 2014

Bandette: Presto!

























Se a mestura de xéneros é unha das características das narrativas actuais, entón Bandette, coa súa combinación de historia detectivesca, personaxes pulp, aventura pop e comedia romántica, é unha obra decididamente contemporánea. Creada polo escritor Paul Tobin e a debuxante Colleen Coover, a serie viu a luz inicialmente como webcomic pero gozou con posterioridade de edición en papel vía Dark Horse. Da man de Aleta chéganos agora o primeiro tomo da serie, Presto! (Aleta, 2014), un coidado volume que recolle os cinco primeiros capítulos, ademais dun feixe de relatos breves protagonizados polos personaxes secundarios e algúns extras: artigos, unha narración breve, o extracto dun guión e un texto no que a debuxante explica como traballa.

A protagonista é unha ladroa mais tamén unha xusticieira (só rouba con causa xustificada), está fóra da lei pero colabora coa policía. Esta ambivalencia do personaxe sumada á ambientación parisina do relato remítenos a Rocambole e Arsène Lupin, mentres que o xogo de disfraces e a vilanía do adversario Absenta lembran a outro clásico do pulp francés, Fantômas. Mais hai unha compoñente de inxenuidade e colorismo ausente naquelas ficcións e que neste caso resulta fundamental. Bandette é adorable, elegante, fraca e cun peiteado pixie, unha caste de Audrey Hepburn a exercer de Robin Hood. As súas aventuras transcorren nunha burbulla de intranscendencia coidadosamente creada polos autores. Nada do que nela acontece ten consecuencias. Non hai perigo nin dano nos roubos, nas conspiracións ou nas pelexas "a morte". Diríase que estamos máis ben perante unha imitación inocente. Tampouco parece casual que os autores elixiran París coma escenario da trama. O seu retrato da capital francesa coincide coa visión esterotipada con que os norteamericanos contemplan as capitais europeas: un lugar con encanto, delicadamente exótico, o marco idóneo para unha comedia lixeira.

Bandette aposta conscientemente pola aventura intrascendente. A expresión non pretende ser pexorativa senón máis ben o contrario: hai que recoñecer como unha decisión valente o feito de obviar dramatismos e aspirar a facer dunha comedia lixeira un produto de calidade. Acerta Paul Tobin cando marca o ton da súa proposta pero é o desenvolvemento gráfico de Colleen Coover o que dota os personaxes do encanto e elegancia que define o espírito da cabeceira. Sen o seu debuxo sutil e desenfadado o resultado sería totalmente distinto e seguramente peor.

sábado, outubro 18, 2014

Elipses e sombras: O enigmático universo de Andrés Magán

Griza Zono
 
Chega ás librarías Griza Zono, un relato persoal e labiríntico de Andrés Magán co que está a darse a coñecer Fosfatina, un novo selo editorial vigués centrado na publicación de cómics e fanzines.
 
Andrés Magán non goza da popularidade doutros autores do cómic galego pero o seu nome soa cada vez con máis forza en determinados ambientes, coma os da autoedición ou as revistas dixitais de banda deseñada. Nun período de poucos anos, o debuxante vigués foi acumulando colaboracións con fanzines (Firecream, Kovra), publicacións online (TikTok) e artefactos varios (a caixa Verde de Autsaider Cómics), ata compoñer un extenso corpo de narracións breves que comeza xa ser merecente dunha compilación. A isto debemos engadir unha notable traxectoria como ilustrador, colaborando con revistas como Luzes ou deseñando cubertas de discos e carteis para concertos. O seu debuxo oscila entre un realismo turbio e o delirio feísta, entre as xeometrías inquietantes e as formas máis atoladamente dislocadas. Non é difícil relacionar o seu grafismo de trazo duro e contornos grosos co de autores coma Burns, Clowes ou Woodring, referentes da transformación do espírito underground das décadas precedentes nunha das correntes do cómic de autor máis fértiles da actualidade.
 
Mais a proximidade de Magán a estes artistas non se limita ao aspecto gráfico, senón que abrangue tamén o seu gusto por unha certa narrativa enigmática que todos eles practicaron nun intre ou outro. Próbao Griza Zono, a súa primeira monografía e o seu traballo máis extenso ata a data. Magán fuxe deliberadamente das convencións narrativas e estrutura o seu relato coma unha sucesión de capítulos con protagonistas e contextos cambiantes, unidos só por un feble fío argumental. Non hai texto e tampouco son os sucesos os que lle dan sentido á historia, senón a atmosfera creada por un grafismo hipnótico. Por riba do argumental, hai unha aposta polas sensacións e tamén polo sentido lúdico. A obra demanda do lector que se aveña a ese xogo, que acepte as normas que propón o autor e se deixe levar. Gozarán coa lectura os que prefiran os enigmas ás solucións, os que gusten de escrutar as viñetas na procura de detalles ocultos, de simetrías e paralelismos entre pasaxes.
 
Griza Zono está a ser estes días a carta de presentación de Fosfatina, un novo proxecto editorial establecido na cidade de Vigo que se centrará na publicación de cómics e fanzines. Un indicio máis de que algo está a moverse no mundo da banda deseñada. Nestes tempos de crise e de grandes grupos editoriais encastelados, seguen a xurdir iniciativas pequenas, con tanxencias co panorama da autoedición e que compensan a escaseza de medios cunha liña de publicación ben definida. Estes pequenos selos editoriais achegan ao lector visións oblicuas, que dificilmente se atoparán na produción máis convencional. Non é o animo de lucro o que convida a apostar por un traballo de viabilidade comercial tan complicada coma Griza Zono, senón a confianza dos editores no seu valor. O seu é un labor a prol da biodiversidade no ecosistema da BD que cómpre recoñecer.
 

venres, outubro 03, 2014

Miracleman: El sueño de volar

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Tras unha longa espera, chega a reedición en castelán de Miracleman, peza clave do cómic de superheroes británico e título esencial da etapa pre-Watchmen de Alan Moore. A relevancia dos autores (Alan Moore, Alan Davis e Garry Leach nos primeiros capítulos; máis adiante chegarán Rick Veitch, John Totleben, Neil Gaiman e Mark Buckingham entre outros), unida á controversia legal que bloqueou a súa reedición durante anos (este excelente artigo de Entrecómics resume o “estado da cuestión” xurídica), elevaron este título elevaron á condición de cómic de culto e xeraron enormes expectativas nos lectores. Con El sueño de volar (Panini, 2014), ábrese a agardada reedición do material orixinal.

Publicados orixinalmente na revista Warrior, unha das cabeceiras imprescindibles do cómic británico, os primeiros números de Miracleman non sorprenderán a aqueles lectores que coñezan ben a obra de Alan Moore, xa que neles atopamos moitas das ideas que o “o guionista orixinal” desenvolvería en títulos posteriores. Moore chegaba ao título co cometido de revitalizar un personaxe clásico do tebeo superheroico inglés, creado nos anos 50 por Mick Anglo baixo o nome de Marvelman. Parece un acerto incluír unha aventura da etapa de Anglo como prólogo ao primeiro capítulo de Moore, ofrecéndolle ao lector a oportunidade de coñecer de primeira man o material orixinal: conceptos simples, vocación intranscendente, personaxes sen apenas matices... Onde outros verían un lastre, Moore viu unha oportunidade, acometendo unha reconstrución da xenealoxía do personaxe que integraba con intelixencia a súa traxectoria previa. Aquel primeiro Miracleman, inxenuo e sorrinte, sería resucitado por Moore na Gran Bretaña do thatcherismo (o primeiro capítulo foi publicado en 1982) que, en comparación con aquel pasado colorista, semella unha distopía salvaxe.

Mais o realmente brillante é como argalla Moore esa transición entre dous mundos tan diferentes. No primeiro capítulo, o Miracleman renacido exponlle á súa moza Liz o seu pasado como superheroe: como obtivo os poderes, a súa andaina coa “familia Miracleman” (Young Miracleman e Kid Miracleman) e os seus enfrontamentos con superviláns grotescos coma Young Nastyman ou o Doutor Gargunza. O xénero pasa a ser tema, a evolución do tebeo do superheroes entre os 50 e os 80 incorpórase ao texto, nunha dinámica moi semellante á que Moore reproduciría en traballos posteriores coma Supreme, 1963 ou Judgment Day. Coma o lector, Liz contempla ese pasado cos ollos dos 80 e responde cunha mestura de incredulidade e rexouba: “Es una historia tan rematadamente estúpida!”. O desenvolvemento posterior continúa ese diálogo co pasado, amosando o presente coma dexeneración daquela utopía infantil ou mesmo suxerindo que a inocencia daqueles tempos era só aparente.

O debuxo de Garry Leach nos primeiros capítulos da serie contribúe de forma decisiva a destacar este contraste. O seu trazo realista afástase do canon superheroico tradicional e cobra máis sentido noutro contexto próximo que o artista coñecía de primeira man, o cómic británico de ciencia ficción dos primeiros 80. Nos anos anteriores Leach traballara principalmente para 2000 AD, debuxando os seriais de personaxes como Dan Dare ou o Xuíz Dredd e o seu estilo de contornos duros achégano a artistas como Brian Bolland ou Carlos Ezquerra. Leach retrata un presente escuro e inhóspito, antítese do enfoque gráfico que caracterizou a serie nos seus inicios. Á altura do sexto capítulo é substituído nos lapis por Alan Davis, mais continúa aportando as súas tintas, impoñendo a súa personalidade gráfica á do seu sucesor. O trazo de Davis comeza a ser recoñecible só á altura do noveno capítulo, cando pasa a entintarse a si mesmo tras o abandono de Leach.

Máis aló do rexurdimento do personaxe, Moore comeza a debullar unha trama que combina conspiracións gobernamentais con elementos de ciencia ficción, sempre cunha perspectiva irónica que dificulta un achegamento estritamente literal por parte dos lectores. O tomo péchase con varios capítulos nos que Miracleman comparte protagonismo cos Warpsmiths, criaturas cósmicas creadas por Garry Leach tamén para Warrior. Ademais de para contemplar o debuxo de Leach en todo o seu esplendor, estes relatos permítennos achegarnos á faceta de Moore como escritor de ciencia ficción, que practicara nos anos anteriores baixo títulos como Doctor Who ou Future Shocks e que nos permite establecer conexións con traballos posteriores como o seu célebre relato dos Green Lantern Corps Mogo non ten vida social ou o mesmo Watchmen. Cómpre salientar a grande cantidade de extras que contén este volume, entre os máis interesantes, a reprodución de bosquexos e páxinas orixinais, de portadas de edicións históricas do personaxe e unha breve historia do cómic británico que nos permite contextualizar a creación do Capitán Marvel/Miracleman.

Aínda que sexa obvio a estas alturas, cómpre insistir unha vez máis en que, ademais do seu valor intrínseco, Miracleman constitúe un elo clave na bibliografía do “guionista orixinal”, esencial para entendermos como foi adaptándose e rebordando marcos creativos, primeiro no eido do cómic comercial británico, despois no mercado norteamericano.

venres, setembro 26, 2014

Qadriños: Os premiados no 3º Certame Benito Losada de BD

















Con só tres edicións, o Certame Benito Losada de Banda Deseñada vai camiño de converterse nun dos eventos de referencia do cómic galego. Malia ser a súa unha dotación económica modesta, a convocatoria está a funcionar como un valioso incentivo para os novos creadores, ademais dunha importante plataforma para dárense a coñecer e difundiren os seus traballos. Os resultados falan por si mesmos: as obras premiadas destes anos destacan pola súa calidade e os nomes dos autores galardoados comezan a resultarlles familiares aos afeccionados do medio. Agardamos que o Certame manteña a súa traxectoria ascendente en vindeiras edicións. En Qadriños comento brevemente as obras e autores premiados na edición deste ano.

luns, setembro 22, 2014

Elipses e sombras: Última fuxida a Hicksville


Estaleiro Editora vén de publicar Comics desde Hicksville, unha compilación de narracións breves do historietista neocelandés Dylan Horrocks. A obra achéganos ao traballo dun autor que acadou sona internacional a finais dos anos 90 coa novela gráfica Hicksville, pero que dende hai anos ocupa deliberadamente un segundo plano no mercado internacional da banda deseñada.

Imaxinemos que existe un lugar ao que se retiran os grandes autores da banda deseñada cando queren crear en liberdade, un pequeno territorio afastado do mundo no que poden despregar o seu talento con plenitude, esquecendo datas de entrega, restricións editoriais e esixencias do mercado. Ese lugar existe, chámase Hicksville e a súa historia foi contada polo historietista neocelandés Dylan Horrocks na novela gráfica do mesmo nome, unha apaixonada defensa do valor artístico da banda deseñada que obtivo unha excelente acollida crítica e que se converteu nun referente no proceso de transformación do cómic de autor de finais do século pasado. Ademais de coma un refuxio para autores, Horrocks imaxinou Hicksville coma o lugar onde se materializaba a utopía dos amantes da banda deseñada: os seus habitantes veneraban o cómic, coñecían e respectaban os autores de referencia e asumían coma unha obriga colectiva a conservación do seu legado.

Da man de Estaleiro Editora chéganos agora Comics desde Hicksville, unha compilación de narracións breves do mesmo autor que nos permite comprobar ata que punto a evasión cara lugares arcádicos é un tópico recorrente da súa escrita. Ben expresivo é Cornucópia, o relato que abre o volume e no que os dous personaxes protagonistas se ven obrigados a fuxir ao imaxinario país de Cornucopia (que xa aparecía en Hicksville) para conservaren un amor que resulta  demasiado perfecto para o mundo real. Ou O meu mundo, unha narración de apenas catro páxinas cuxas primeiras liñas definen claramente a actitude do autor: “Quando as cousas se ponhem muito feias, vou para outro lugar, um mundo distinto, o meu mundo”. Coma todas as utopías, os espazos ideais de Horrocks devolven a imaxe imperfecta da realidade en que vivimos: “No meu mundo a policía é útil e amável. As leis som justas e protegen a gente indefensa. O governo nunca mente”. Frases inxenuas, mais tremendamente actuais. Aínda atopamos un outro relato que redunda na mesma idea mais dende a perspectiva inversa: en Siso é a nosa realidade, na súa versión máis agresiva e cruel, a que ameaza con invadir un pequeno mundo habitado por bonecos, animais que falan e seres fantásticos. “Avizinhan-se guerras”, di o protagonista. O terror do mundo adulto contra a utopía infantil.

O volume complétase con dous relatos máis. O primeiro, Tres Bíblias de Tijuana, demostra ata que punto Horrocks é incapaz de desfacerse da vaga sentimental que inunda toda a súa obra. Como o propio título indica, o relato pretende ser unha imitación das Tijuana Bibles, cómics pornográficos, frecuentemente paródicos, moi populares na Norteamérica dos anos 20. Inevitablemente, na versión de Horrocks o sexo sérvese con (moito) amor. E finalmente A última historia da Fox, no que Horrocks relata a súa estadía en Londres a finais dos anos 80, unha etapa da súa vida na que experimentou dúbidas respecto da súa vocación de historietista. Segundo o propio autor recoñece na súa páxina web, esta peza foi composta de forma improvisada, aproveitando os tempos mortos para debuxar nun caderno, unha estratexia para superar o bloqueo creativo no que se centra a historia. O resultado é un relato cru nas formas (a maior parte dos deseños son apenas bosquexos), que transmite unha sensación de work in progress próxima ao experimental, pero que ao mesmo tempo ofrece un exhaustivo retrato da actitude creativa do autor.

Hai que salientar que este volume nunca antes fora editado como tal, senón que a escolma correu a cargo de Estaleiro, que escolleu entre varios dos relatos que o autor ten expostos na súa web baixo licenza Creative Commons. Xa que logo, coa publicación de Cómics desde Hicksville cúmprese un pequeno milagre. Un sistema editorial pequeno, o da banda deseñada en galego (máis pequeno aínda o que se expresa en normativa AGAL), e especialmente deficitario en traducións, acolle un título único dun autor de culto apenas editado no noso contorno. Un motivo de ledicia polo que cómpre felicitar a Estaleiro nesta súa primeira incursión no eido da banda deseñada. 

[Publicado en Galicia Confidencial Tendencias o 20 de setembro de 2014]

luns, setembro 01, 2014

La canción de Apolo

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
É probable que a decisión de ECC de publicar La canción de Apolo (ECC, 2014) de Osamu Tezuka sexa consecuencia da excelente acollida de El libro de los insectos humanos (Astiberri, 2013) o ano pasado. Sendo obras moi diferentes entre si, teñen tamén elementos en común: ambas foron publicadas orixinalmente en 1970 e son representativas da etapa na que o mestre xaponés, ata entón centrado no manga infantil, deu entrada na súa obra a contidos destinados a un lector máis maduro. Segundo o propio autor recoñece no epílogo recollido nesta edición, La canción de Apolo xurde nun intre no que na sociedade xaponesa estaba a debaterse a conveniencia ou non de proporcionar unha educación sexual aos adolescentes, o cal, unido ao pulo que experimentou o gekiga neses anos, levou a Tezuka a a compoñer esta obra, un volume destinado a cismar con ánimo divulgativo no misterio do amor e o sexo. Case nada. Na obra de Tezuka atopamos con frecuencia obxectivos tan ambiciosos coma este: reflexionar sobre o amor, a condición humana, a espiritualidade... E sen embargo, a súa ollada limpa, dunha franqueza que hoxe semella inxenua, e as ferramentas escasamente prestixiadas das que se valeu (a fantasía, a ciencia ficción, o relato infantil...) impedíronlle sempre caer na pompa ou en excesos pretensiosos.

La canción de Apolo é a historia de Shôgo, un mozo que experimenta un noxo patolóxico cara as expresións de amor. En terapia polo seu comportamento violento, terá un encontro nun plano onírico cun ser de aspecto divino que o condenará a vivir unha frustración sentimental recorrente: morrerá e volverá vivir reencarnado, namorarase pero será incapaz de vivir o seu amor con plenitude. As primeiras páxinas dan a entender que o plan inicial de Tezuka era o de amosar a aprendizaxe sentimental do protagonista a través deste castigo prometeico (coma o Titán grego, Shôgo padecerá unha mutilación cíclica, aínda que non física, senón emocional). E así, asistimos primeiro a un breve e sinxelo capítulo ambientado na 2ª Guerra Mundial co protagonista reconvertido en nazi que se namora dunha xudía, e despois a unha segunda aventura na que Shôgo vai dar a unha illa habitada por animais intelixentes, o que lle serve a Tezuka para defender unha visión “naturalista” da afectividade. A inxenuidade da que falabamos. Mais nese punto, a narración experimenta un xiro e pasa a centrarse nas vivencias no mundo real (é dicir, máis aló das súas reencarnacións) dun Shôgo que foxe da institución na que estaba recluído e sobrevive agochado por unha muller que se propón convertelo nun atleta de maratón. Tras este extenso desvío chega outro aínda máis longo, no que o protagonista se traslada a un futuro no que a humanidade está sometida á tiranía de humanoides sintéticos e onde Shôgo confrontará a súa derradeira experiencia dun amor frustrado.

A narración non discorre de forma ordenada senón que flúe torrencialmente, algo moi propio do seu autor, que sempre antepuxo a súa vocación de “contar” a calquera consideración formal. Os problemas de estrutura de La canción de Apolo, os seus bruscos cambios de dirección ou a sensación de improvisación que transmiten moitos dos seus xiros argumentais resultan especialmente perceptibles nunha lectura lineal da obra que, cómpre lembralo, foi publicada orixinalmente de forma serial. A actitude apaixonada de Tezuka tradúcese neste título nuns protagonistas permanentemente exaltados, abocados a confrontar situacións extremas e nos que se ven involucrados os sentimentos máis fondos.

O catálogo de personaxes femininos, as súas actitudes e as que cara elas manteñen o resto de personaxes ofrecen unha moi interesante perspectiva sobre a posición da muller na obra de Tezuka, algo que xa acontecía con El libro de los insectos humanos. Abonda con sinalar a culpabilización da nai de Shôgo, cuxa promiscuidade (suxírese, mais non se afirma, que é prostituta) sería a causa da sociopatía do rapaz. Ou a fría determinación de Naomi, a rapaza que acompaña a Shôgo na illa dos animais intelixentes e que está disposta a matalo para que non se interpoña nas súas súas ambicións profesionais e persoais. Ou a asimilación entre feminidade e beleza, que leva a Shôgo a afirmar que coa deformación do seu rostro a raíña sintética Sigma “deixará de ser unha muller para converterse nun monstro”. Detalles que ben merecerían unha análise máis demorada e posta en relación co resto da produción de Tezuka. Iso si, para evitarmos chegar a conclusións condescendentes sobre a cultura nipona se cadra deberiamos lembrar que tipo de retratos femininos predominaban nos 70 no cómic do noso entorno ou preguntarnos en que medida temos progresado dende entón.

Malia ser Shôgo un personaxe de perfil sinuoso e personalidade próxima á psicopatía, resultan evidentes os esforzos do autor por humanizalo, achegalo ao lector e demostrar que a súa redención é posible. Non sendo compracente, o final deixa un pouso esperanzador. A obra constitúe, xa que logo, un novo exemplo do persoal talante de Tezuka e da súa visión benevolente respecto da condición humana.

Entradas relacionadas
El libro de los insectos humanos

martes, agosto 26, 2014

Elipses e sombras: Fanzine e autoedición, outra forma de facer cómic

Sacoponcho nº2 e Altar Mutante nº1
 
Corren bos tempos para os fanzines e a autoedición. Coincidindo co tramo final de Viñetas desde o Atlántico celebrouse na Coruña a primeira edición do Autobán, microfestival de banda deseñada autoeditada e de autor organizado pola Asociación Galega de Profesionais da Ilustración, onde se presentaron as iniciativas dalgúns dos autores noveis máis prometedores do país e tamén proxectos de edición á marxe dos circuítos convencionais. O evento confirma que as ideas ferven entre a xente nova, pero tamén que existe unha corrente de autores consolidados que pulan por crear alternativas ao sistema tradicional de edición.
 
Exemplo do primeiro serían os catro compoñentes do grupo Fume de Carozo, que van camiño de incorporar o seu fanzine Sacoponcho á lista de cabeceiras ineludibles do cómic amateur galego. O número 2 (realmente a terceira entrega) sube a aposta dos dous anteriores, ofrecendo máis páxinas, convidados internacionais e, por se alguén precisa un argumento de autoridade, un limiar de Emma Ríos. A progresión dos autores é máis que evidente. O debuxo doce de Uxía Larrosa devólvenos ao desastre do Prestige cunha historia intimista, que esquiva tópicos e engade unha visión persoal aos sentimentos que provocou o suceso. Co seu característico trazo fino, Paloma Tarrío lévanos a un mundo surrealista de ovellas, starlets dos anos 20 e casas que voan. A querenza de Xulia Vicente polo binomio fantasía-natureza atopa a súa confirmación en Frautista, unha inquietante fábula de ambientación mariñeira protagonizada por criaturas híbridas, outra especialidade da casa. Non menos desacougante é アリ (Formigas), relato de terror na mellor tradición oriental no que Luis Yang demostra a súa capacidade para cambiar de rexistro gráfico e sintetizar influenzas dispares. Completan a revista ilustracións de artistas convidados, todos eles unidos por unha difusa afinidade formal. Sen desmerecer a ningún, non podo deixar de destacar a abraiante imaxe de Ben Sears. En suma, un paso adiante dun fanzine e dun colectivo de creadores do que se esperan grandes cousas.
 
Tamén entre Viñetas e Autobán tivo lugar na Coruña a presentación de Altar Mutante, unha revista de cómic promovida por Álvaro López e Luis Sendón e na que colaboran un grupo de historietistas ben coñecidos para o lector galego (Manel Cráneo, Kike Benlloch, Sergio Covelo e Pedro Villarejo entre outros), a maioría vinculados ao extinto colectivo Polaqia e que contan xa cun feixe de títulos publicados. A publicación asume como sinal de identidade o horror na súa versión máis mórbida, aínda que nas súas páxinas atopamos tamén outras variantes do xénero terrorífico e fantástico. Abre o volume Encuentros hostiles, unha historia de Álvaro López que mestura zombies e ciencia ficción. Acción e violencia a esgalla, mais tamén un final astuto que sitúa o lector diante dos seus propios preconceptos. Ese matiz cerebral é o que se bota en falta en Diario de un científico, contribución de Bougie e Putrid que aposta polo exceso ata extremos paródicos. Tamén excesiva é a historia sen título de Don Rogelio, que deita unha ollada irónica sobre o reparto de roles nos procesos revolucionarios. O humor máis explícito vén da man de Sergio Covelo, que parodia as portadas das cabeceiras bélicas e terroríficas norteamericanas previas a Wertham e o Comics Code. Ideas bizarras, pero non máis que as dos seus referentes. El regreso é un relato de espectros que retornan do alén e tamén a historia dun feliz encontro, o de Manel Cráneo en labores de guionista cun Luis Sendón que asina un dos seus mellores traballos como debuxante. Sobrio e conciso, mesmo os corpos en descomposición destilan elegancia nos seus lapis. Moi notable tamén o relato de Pedro Villarejo, trazo simple e viñetas limpas que avanzan a ritmo de metrónomo ata o arreguizo final. Sobran as palabras. Para pechar o volume, Kike Benlloch e Josep Rico levan a cabo unha incursión no sempre desacougante universo infantil, nun relato que xira arredor de si mesmo dúas ou tres veces.
 
O realmente significativo non é a calidade do volume, que non debería sorprender a ningún lector que coñeza a traxectoria dos autores participantes, senón que fosen eles mesmos os que tomasen a iniciativa de crear o tipo de revista que botan en falta no mercado. O momento tecnolóxico favorece as iniciativas de autoedición, permitíndolle aos autores recuperar o espírito fanzineiro (liberdade creativa, compañeirismo) e proporcionando canles de difusión do produto ata agora inexistentes.

[Publicado en Galicia Confidencial Tendencias o 25 de agosto de 2014]

xoves, agosto 21, 2014

Powers: Federales 1. Infiltrados

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
A diferencia doutras series dun perfil semellante, Brian Michael Bendis prescindiu en Powers de argumentos a longo prazo. Practicamente todos os arcos argumentais poden considerarse unitarios e autoconclusivos e as poucas subtramas que o escritor trasladou dun arco a outro foron resolvéndose sobre a marcha. Isto permitiulle a Bendis cambiar de dirección tantas veces como lle pareceu necesario (e foron unhas cantas), pero ao mesmo tempo semella ás veces que a cabeceira carece dunha orientación clara que lle dea sentido.
 
En Federales 1: Infiltrados (Panini, 2014) Christian Walker e Deena Pilgrim estrean estatus: volven traballar xuntos, aínda que non como policías senón como axentes do FBI, apenas un matiz no que podemos considerar unha volta ás orixes. A serie recupera o seu enfoque inicial despois dunha longa tempada, o cal resulta de agradecer. Se exceptuamos algúns diálogos, afectados e peliculeiros en exceso, Bendis manexa con solvencia a fórmula que el mesmo creou para esta cabeceira, mentres Michael Avon Oeming segue na súa liña, desleixado por momentos, potente as máis das veces. Probablemente nada tería sentido sen el na serie. Os dous autores crearon un modelo de relacións entre humanos e seres superpoderosos estimulante e divertido. A súa próxima transformación en serie de TV é a forma de constatación do éxito máis paradigmática dos tempos que corren. O problema? Que xa nada soa a novo e que non se sabe cara onde vai a serie, se é que vai cara algún sitio.
 
Coda: a portada de Powers: Bureau #4 é unha homenaxe ao ilustrador de portadas pulp Robert McGinnis e un dos seus traballos máis célebres, a portada para Wild midnight falls de M. E. Chaber.

martes, agosto 19, 2014

Dieter Lumpen Integral

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Os 80 foron anos de auxe das revistas de cómic en España. Cabeceiras como Cimoc, Totem, El Víbora ou Cairo publicaron a moitos dos principais autores internacionais do momento ao tempo que produciron materiais propios que aspiraban a equipararse a aqueles. Foi esta a escena na que comezaron a trazar a súa carreira artistas como Max, Miguelanxo Prado ou Daniel Torres, por citar só algúns dos máis coñecidos. Tamén Jorge Zentner e Rubén Pellejero, que en 1985 crearían o seu personaxe máis célebre, Dieter Lumpen, cuxas primeiras aventuras aparecerían na revista Cairo en forma de narracións breves.

Dende a célebre Un puñal en Estambul, aventura inaugural do personaxe aparecida en 1985, ata o ano seguinte, Zentner e Pellejero publicarían oito historias de Dieter Lumpen en Cairo, relatos de apenas unha ducia de páxinas nos que atopamos xa as características que o definirían en toda a súa vida posterior: a pulsión aventureira, a ambientación exótica e tamén un certo sentido irónico que lle daría un aquel persoal á cabeceira. O tempo das grandes certezas morais caducara e Lumpen, máis aventureiro que heroe, non busca facer xustiza senón salvar o cu, aínda que en ocasións consiga as dúas cousas. Explotando esta fórmula con máis sentido lúdico que dramático, os autores foron quen de sintonizar coas tendencias da banda deseñada europea do momento e deixar unha certa pegada no lector, o que lles permitiría sortear o declive das revistas de cómic, que irían sendo canceladas sen apenas excepcións co cambio de década.

Cando se confirmou a inviabilidade comercial das revistas o título xa derivara cara o formato europeo por excelencia, o álbum, cuxa maior extensión permitiu aos autores explorar novos camiños narrativos. O cambio resultou ser un pulo para a serie, que probablemente reclamaba evolucionar cara outras formas narrativas para non esmorecer. Enemigos comunes (1987) e Caribe (1989) perfeccionan os mecanismos que se foran consolidando nas entregas previas ao tempo que amosan a un Pellejero en constante crecemento. A cabeceira chegaría á súa conclusión coa que probablemente sexa a aventura máis lograda do personaxe, El precio de Caronte, narración de ton onírico e chea de referencias á mitoloxía grega que apareceu como álbum en Francia en 1994 mentres que en España apareceu serializada na revista Top Cómics un par de anos máis tarde. Conscientes de que os tempos cambiaran, os autores trasladan as viaxes do protagonista ao terreo metafórico, nun relato que reflexiona con humor sobre o percorrido previo do personaxe e pecha o ciclo narrativo no seu mellor momento.

As aventuras de Dieter Lumpen constitúen un dos máis notables exemplos do cómic con pretensións adultas que se fixo en España durante os anos 80. Proba do seu valor é a proxección internacional da que o título gozaría xa naquela época, sendo introducido no esixente mercado francófono e chegando a ser publicado, aínda que parcialmente, en Estados Unidos. Ademais, a cabeceira ofrece unha ocasión idónea para comprobar a evolución dun artista, Rubén Pellejero, cuxo prestixio non fixo senón medrar dende entón. O seu trazo elegante, a forza evocadora das súas paisaxes e a sutil caracterización dos personaxes protagonistas revelan xa a un artista de talento arroutado, que seguiría evolucionando nos anos seguintes ata consolidarse coma unha referencia ineludible da banda deseñada europea actual. Estes álbums constitúen tamén o corpo fundamental da produción de Jorge Zentner, cuxa carreira posterior como guionista de cómic seguiría en gran medida vinculada a Pellejero.

Por todos estes motivos, cómpre celebrar a recuperación por parte de Astiberri de todas as historias que compoñen a cabeceira en formato integral, nun volume cuxas características permiten gozar dela en todas as súas dimensións e no que só se bota en falta a información esencial sobre a cronoloxía de publicación orixinal do título.

luns, agosto 18, 2014

El prisionero de las estrellas


 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Aínda que con antecedentes nos anos previos, foi na década dos 80 cando o cómic español tentou dar o primeiro gran salto cualitativo cara a posta en valor do medio. Ata ese intre, o cómic que se producía en España estaba encadeado ao circuíto de edición comercial e rara vez aspiraba a algo máis que ofrecerlle entretemento ao lector, un entretemento en ocasións moi digno, pero que non deixaba espazo para obras con outras pretensións. A aparición dunha xeración de autores convencidos da necesidade de mudar esta situación, a existencia dun contexto editorial propicio, o das revistas de cómics, e tamén o labor dunha primeira crítica especializada que asumiu a tarefa de elaborar un discurso coherente con este movemento, fixeron posible que comezaran a producirse obras dun perfil novo, nas que tiñan cabida a experimentación formal, a transformación das estruturas de xénero ou a incorporación de influencias doutros medios. Os resultados foron desiguais, dando lugar a algúns títulos perdurables e outros moitos esquecibles, mais o esforzo si deixou os seus froitos a medio e longo prazo.

Unha figura central deste movemento foi o catalán Alfonso Font, autor cunha extensa produción entre os 70 e mediados dos 90, inicialmente como ilustrador de guións alleos (colaborou con Patrick Cothias, Jean Michel Charlier ou Víctor Mora entre outros) e máis adiante como autor completo. Debuxante versátil e moi prolífico, traballou durante anos para axencias internacionais antes de involucrarse en proxectos de perfil máis autorial, tanto en España coma en Francia. Tras debutar como autor dos seus propios guións en Historias negras (1980) e Cuentos de un futuro imperfecto (1980), comezaría a publicar o serial El prisionero de las estrellas (Norma, 1985) na revista Cimoc entre 1983 e 1984. Concibido coma un relato de ciencia ficción post-apocalíptica, o lector afeccionado ao xénero será quen de rastrexar nel influenzas dos clásicos literarios, dende un título que é case unha cita directa a Jack London ata detalles argumentais que remiten a escritores coma Dick ou Clarke. Tamén hai referencias cinematográficas, sendo moi obvias as semellanzas do capítulo Servicio público con Soylent green (1973).

Mais non nos enganemos, El prisionero de las estrellas é en esencia a historia dun preso que foxe e, como tal, ofrece ante todo acción e aventura, algo potenciado pola orixe serial do título, que se traduciu nunha división en capítulos de 8 páxinas que debían conter ineludiblemente algo de intriga e algo de acción. Para dotar de sentido o inmediato entorpeceuse o desenvolvemento de fondo, algo que resulta especialmente evidente nunha lectura lineal e completa da obra. A trama, os personaxes, os dilemas de fondo, todo podería estar mellor definido, pero aínda así o autor foi quen de dotar o seu relato dun carisma que sobrevive mesmo tres décadas máis tarde. E por riba de todo, Font confírmase coma un debuxante extraordinario, áxil e detallista, capaz de responder a un ritmo de publicación periódico sen que o seu debuxo perda forza. En El prisionero de las estrellas, Font foi quen de crear un universo ficticio sen o preciosismo dos grandes mestres da ciencia ficción europea (Moebius, Bourgeon) mais cos seus propios contornos: áspero, poeirento e inhóspito.

A obra concluiría cun final aberto, se cadra demasiado, e sería continuada uns anos máis tarde en El paraiso flotante, que aparecería serializada en Cimoc ao longo de 1986 e que posteriormente sería tamén recollida en álbum (Norma, 1988). Font cambia o escenario, trasladando a acción a un contexto aparentemente utópico que axiña se revelaría como o contrario. Pese a incluír detalles relevantes, coma a revelación da identidade do protagonista, non consegue aportar nada realmente substancial ao conxunto e podemos considerala como prescindible.

Houbo un tempo no que Alfonso Font parecía case unha figura omnipresente no cómic español. Hoxe está case esquecido, a maior parte da súa produción está descatalogada e, exceptuando a recente recuperación de Jon Rohner, marino a cargo de Planeta, só Joan Navarro en Glènat amosou un interese claro por reeditar a súa obra. Unha mágoa, xa que algúns dos seus títulos, coma este, resultan de grande axuda para comprender a evolución do cómic en España entre os 70 e os 90.

luns, agosto 11, 2014

Mara



















 
Actualmente son moitos os autores que alternan traballos para Marvel e DC con títulos da súa propia creación publicados nalgunha das outras editoriais do mainstream norteamericano (Image, Dark Horse, IDW...). É frecuente que estes autores aproveiten para afastarse dos superheroes e practicar outros xéneros, mais non son poucos os casos en que optan por xogar ás semellanzas cos universos superheroicos, algo comprensible xa que o lector ao que se dirixen é esencialmente o mesmo. Mara (Planeta, 2014) podería ser un bo exemplo disto. Escrita por Brian Wood (autor de DMZ, Demo ou Local e que vén de traballar na oficina mutante de Marvel), a miniserie parte dun contexto futurista, mais engade un elemento típico do xénero dos heroes enmascarados: a adquisición de superpoderes por parte da protagonista. O seu propósito semella ser o de explorar como sería asumida esta circunstancia nun contorno coma o suxerido: como afectaría a un personaxe coma a protagonista, unha rapaza nova que se atopa no mellor momento da súa carreira coma deportista tras anos de preparación; e tamén como o encaixaría unha sociedade engaiolada ata o fanatismo polo deporte e o culto á figura do deportista.

Se a premisa ofrece tantas posibilidades coma calquera outra, Wood non é quen de sacarlle moito partido. As súas conclusións sobre a transformación persoal da protagonista tras a adquisición de superpoderes teñen pouco de novidosas. Convertida nunha figura case divina, Mara experimenta unha desafección cada vez maior cara os seres humanos e decide afastarse deles. A sociedade debátese entre a admiración e o temor, algunhas institucións tentan sometela ao seu control, outras vena coma unha ameaza. Nada que non teña sido explorado antes con bastante máis profundidade e tino. Wood introduce outros elementos, se cadra máis dos que podería manexar nunha miniserie de seis números: control social e determinismo, relacións familiares e de parella, capitalismo exacerbado, publicidade invasiva, conflitos bélicos... E efectivamente, nada disto é debidamente atendido, mais ao mesmo tempo un non ten a sensación de que á serie lle falte percorrido senón máis ben o contrario, sóbralle. Mara é unha historia curta que se fai longa, errática e indecisa, que sinala camiños pero non é quen de saír da encrucillada.

xoves, xullo 24, 2014

Elipses e sombras: Dámsmitt

Dámsmitt

Kike Benlloch é un dos poucos autores galegos cunha traxectoria longa e estable como guionista de cómics. Ademais de ser membro fundador do colectivo Polaqia, coordinador de publicacións diversas (Mmmh!!, Barsowia, H2Oil) e comisario de exposicións sobre cómic, Benlloch ten publicada unha decena de títulos propios, ademais dunha chea de relatos breves espallados en cabeceiras como Barsowia, Golfiño  ou BD Banda. Entre os seus colaboradores atopamos algunhas das figuras máis relevantes da BD galega actual, como David Rubín, José Domingo, Alberto Vázquez ou Manel Cráneo, con quen asinaría este Dámsmitt, álbum que foi publicado orixinalmente en 2006.
 
A acción de Dámsmitt transcorre nun entorno fantástico, coidadosamente elaborado por Benlloch e Cráneo. A arquitectura e o vestir dos personaxes remiten a algunha gran vila centroeuropea de finais do século XIX, pero os autores non só non a identifican, senón que engaden invencións tecnolóxicas anacrónicas (robots, maquinaria) que aproximan a ambientación ao steampunk. A recreación deste escenario é un reto ao que Cráneo responde con acerto, cun debuxo minucioso e detallista que proporciona a atmosfera que o relato demanda.
 
Mais lonxe de abandonarse á especulación fantasiosa, en Dámsmitt o imaxinario preséntase en tensión co real, nun argumento que incorpora elementos históricos como a decadencia dos grandes imperios europeos e a emerxencia dos movementos obreiros, o socialismo e o anarquismo. Na obra hai, xa que logo, un discurso político e máis concretamente unha reflexión sobre o poder, pero ese é só un dos fíos que se cruzan nun argumento que tamén incorpora unha intriga, unha historia de amor ou cuestións como a pertenza a unha tradición familiar ou mesmo étnica. Se Benlloch é quen de abrir tantas liñas argumentais en apenas 60 páxinas de relato é porque a súa obra suxire moito máis do que amosa, algo habitual na súa escrita e que neste caso acada unha das súa mellores expresións. Un dato máis, o volume conta cun gabancioso prólogo do prestixioso historietista norteamericano Jason Lutes.
 
Como diciamos, Dámsmitt foi publicado orixinalmente en 2006 pola editora madrileña Dibbuks, mais se un lector se achega hoxe a algunha libraría especializada galega poderá atopalo con toda probabilidade nos seus andeis, xa que os autores mercaron e redistribuíron o excedente editorial da obra a través de Demo Editorial, que é propiedade de Manel Cráneo, para impedir que se destruíse ou se saldase. Un esforzo que fala do amor dos autores pola súa obra e unha oportunidade que os amantes da boa banda deseñada non deberían deixar pasar.
 

sábado, xullo 19, 2014

The Private Eye Vol. 1

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
De The Private Eye (Panel Syndicate, 2014) falouse, e non pouco, cando Brian K. Vaughan e Marcos Martín anunciaron o seu lanzamento a principios de 2013. A serie comercialízase exclusivamente en versión dixital mediante a plataforma Panel Syndicate, creada ad hoc polos autores, sendo especialmente rechamante o feito de ser o lector quen decide con liberdade o prezo que quere pagar polo produto. Isto, unido á boa proxección comercial do equipo Vaughan-Martín, serviu para estimular de novo o debate sobre a dialéctica entre cómic impreso e dixital e o futuro do medio. Do cómic en si tamén se falou, aínda que menos. Fíxose unha valoración maioritariamente positiva do capítulo inaugural, que foi a tarxeta de presentación da serie, pero por desgraza o seu desenvolvemento posterior foi absorbido en boa medida polo debate de fondo. Unha mágoa xa que a obra ben merece un achegamento.
 
Vaughan sitúa a acción nun futuro próximo no que todos os cidadáns teñen unha identidade secreta e agochan o seu aspecto baixo disfraces pintorescos. Este comportamento deriva dun suceso traumático acontecido anos antes, cando toda a información cidadá almacenada nunha nube virtual foi divulgada de forma masiva. A exposición indiscriminada dos segredos, a negación da intimidade, a violación máxima do dereito á privacidade levarían os cidadáns a interpoñer identidades ficticias nas súas relacións sociais. Nese contexto, Vaughan presenta un misterio criminal, un asasinato que debe ser resolto por un paparazzi, realmente un investigador privado. Unha premisa e en boa medida un argumento que se axeitan aos canons do xénero negro, mais afastado do revival noir contemporáneo polo desenvolvemento gráfico de Marcos Martín, auténtica antítese do tópico grim and gritty. O seu debuxo de trazo fino e liña clara, unido á luminosidade das cores que aporta Muntsa Vicente, contrastan abertamente coa tradicional escuridade dun xénero que non por casualidade se define pola ausencia de cor. Nada de atmosferas opresivas senón o contrario: espazos abertos, sol californiano e un desfile de personaxes que semellan saídos dun baile de Entroido. Gran parte do pracer que proporciona este primeiro volume, composto polos cinco primeiros capítulos da serie, deriva do magnífico labor de Martín e Vicente, que foron quen de imprimirlle á serie unha estética de seu. Á exuberancia dos deseños de Martín, a metade de camiño entre a tradición europea da ciencia ficción e a estética superheroica, e á súa minuciosa construción de espazos, cómpre sumar unha depurada narrativa, vistosa e funcional a partes iguais, que aproveita con intelixencia as posibilidades que ofrece o formato pantalla.
 
Mais sería inxusto obviar o papel dun Brian K. Vaughan que segue a situarse a metade de camiño entre o tebeo comercial e o cómic de autor, aportando títulos de entretemento e dirixidos a un público amplo á marxe (aínda que con inevitables tanxencias) do tebeo de superheroes. Estes primeiros números de The Private Eye ofrecen intriga e acción ben conducida, pirotecnia argumental en doses episódicas, sen descoidar un subtexto concibido para ser lido en clave actual. Non deixa de ser unha xogada intelixente que Internet estea no texto (a palabra pecha este primeiro volume) e no subtexto da obra, mais tamén ao seu redor, debido ao mencionado sistema de comercialización e o debate que trouxo consigo. Hai que dicir ademais que Vaughan concede nesta obra menos espazo ao humor, a ironía e os diálogos faiscantes, unha contención que beneficia o seu traballo sen restarlle axilidade.
 
A previsión inicial dos autores é que a serie dure uns dez capítulos, polo que o final deste primeiro volume nos sitúa xusto na metade do camiño. As expectativas son boas e a brevidade pode ser un argumento máis a prol da obra.