domingo, marzo 29, 2009

Y o último home: Comos e porqués



Alcanza o seu final Y o último home e faino cun volume, Comos e porqués (Planeta, 2009), que alcanza a altura dos mellores momentos da cabeceira. Non é froito da casualidade senón da habelencia de Brian K. Vaughan para sobrevoar os aspectos accesorios da trama e incidir nos sustantivos. Así, sen apenas deterse na cuestión da praga que determina o escenario apocalíptico (se é que un mundo sen varóns pode considerarse apocalíptico) no que se desenvolve a acción, Vaughan fai fincapé na resolución emocional do argumento, co reencontro entre Yorick e a súa moza Beth e o cambio de estatus que iso determina no outro personaxe determinante, 355. Se a resolución resulta emocionante é porque Vaughan foi quen de crear personaxes atractivos e tecer entre eles unha arañeira emocional alonxada do tradicional triángulo amoroso.

A deficiente construcción dos personaxes é unha das críticas que se lle adoita facer ao labor de Vaughan. Dise, con razón, que Yorick é un personaxe plano cuxo carácter non experimenta modificación algunha en todo o percorrido da narración. Saliéntase igualmente como o peculiar sentido do humor de Vaughan remata por darlle unha mesma voz a case todos os seus personaxes. Os máis deles, efectivamente, comparten un carácter sarcástico e enxeñoso, demasiado monocorde para resultar natural ou crible. E porén, a serie funciona porque a súa baza é ben outra: a da aventura, da ciencia ficción desenfadada, do cliffhanger ao final do capítulo e do xiro argumental como motor da acción.

Non se pode negar a pegada que deixou esta cabeceira nin o papel desenvolvido (conxuntamente con outras ilustres series) na renovación do selo Vertigo de DC. A súa foi unha proposta fresca e ben plantexada, que respondía ás expectativas de certo perfil de lector ata entón orfo de alternativas. Dende esta premisa debe xulgarse esta obra, antes que dende a consideración da perfección ou orixinalidade do seu plantexamento. Porque precisamente Y o último home é (foi) unha cabeceira ben pouco orixinal, edificada en torno a tópicos de xénero (ficción científica, pulp, road movie, aventura…) e desenvolvida coa irregularidade propia dun producto desa natureza. Y… é, no fondo, unha obra superficial e imperfecta pero que funciona como serial de entretemento. E é na sinceridade dos seus propósitos onde reside a súa forza.

Xa que logo, cómpre recoñecer o labor desenvolvido por Vaughan e tamén pola ilustradora Pia Guerra, que medrou como artista ao longo da saga e foi quen de darlle unha imaxe de seu, ben complementada por Jose Marzan e Lee Loughridge. Goran Sudzuka supliuna eficazmente e Massimo Carnevale aportou unhas capas exuberantes, case sempre desaproveitadas na edición española. Punto e final para unha das cabeceiras esenciais dos últimos anos.

Entradas relacionadas – Y o último home
Y o último home: Terra nai
Y o último home: Dragóns no kimono
Y o último home: Bonecas de papel
Y o último home: Moza con moza
Y o último home: O anel da verdade
Y o último home: Palabra clave

Entradas relacionadas – Brian K. Vaughan
Os leóns de Bagdad
Ex Machina: Malos fumes
Ex Machina: En pé de guerra
Ex Machina: Realidade contra ficción
Ex Machina: A marca
Ex Machina: Estado de emerxencia

martes, marzo 24, 2009

Perramus



Por obvio que poida parecer, a evolución do Perramus de Juan Sasturain e Alberto Breccia define a evolución do totalitarismo en Sudamérica a finais do século pasado. As primeiras historias da serie, recopiladas baixo o título O piloto do esquecemento, adoptan formas moi propias do seu tempo: un posicionamento abertamente crítico exposto nunha clave metafórica perfectamente obvia, sen apenas espazo interpretativo. Perramus (o personaxe, a saga) nace cando o protagonista elixe escapar da ditadura do seu país pola vía da desmemoria; canda el coñecemos aos cadavéricos mariscais no poder ou a ese “inimigo” que só exerce como tal unha vez ao ano e ante a ollada pública, co fin de lexitimar todo un sistema político. Todos eles exemplifican un xeito de narrar que hoxe pode parecer visceral, pouco sutil, mesmo torpe, pero que a primeiros dos 80 funcionaba como eficaz palanca reivindicativa ao tempo que abría a banda deseñada a unha nova utilidade, a denuncia política.

A cabeceira, publicada inicialmente por entregas de 8 páxinas na primeira etapa da revista arxentina Fierro, experimenta o seu xiro definitivo cando dá entrada ao personaxe de Borges. Dende ese intre a narración adquire unha dirección definida, co escritor arxentino coma grande catalisador. Resulta revelador o tratamento que Breccia e Sasturain fan da figura de Borges, autor acreedor da admiración xeral malia o seu desafiante conservadurismo. O Borges de Perramus é unha versión mellorada, hoxe diriamos que políticamente correcta, do orixinal. Mantéñense a súa erudición e o seu enxeño, ao tempo que se depura o seu exhibicionismo antidemocrático e se substitúe por un improbable afán libertario. O de Perramus é un Borges sen arestas, reconciliado co mundo; un Borges que gañou o Nobel.

A existencia do desleixado grupo de protagonistas (Perramus, Canelones, o Inimigo) cobra sentido arredor da figura de Borges, o grande mestre, o patriarca. Coma unha caste de Charles Xavier metaliterario, o escritor embarca ao seu “supergrupo” en misións tan cruciais para a humanidade como conservar o espíritu de Buenos Aires (identificada como Santa María no segundo volume, denomindo A alma da cidade) ou recuperar a dentadura de Carlos Gardel (no cuarto e derradeiro, Dente a dente). Entremedias, deberán confrontar a nova faciana do totalitarismo nun terceiro volume, probablemente o menos lúcido da saga, A illa do Guano.

Xa que logo, a cabeceira transita dende a denuncia frontal dos primeiros episodios cara o pulo aventureiro do seu tramo final, revelando non só as novas facianas que adquire o totalitarismo senón tamén o noso xeito de achegarnos a el. Se nos últimos capítulos se percibe un certo distanciamento non é por un cambio de actitude dos autores, senón porque éstes se dirixen a un novo lector, menos idealista, máis descreído.

xoves, marzo 19, 2009

W de Watchmen



Calquera que coñeza mínimamente o traballo do escritor gaditano Rafael Marín saberá da súa pública admiración cara Watchmen. Este feito, engadido á súa condición de autor de ciencia ficción, guionista de cómics e filológo e tradutor fan del a persoa idónea para levar a cabo unha aproximación á coñecida obra de Alan Moore e Dave Gibbons como a que contén W de Watchmen (Dolmen, 2009). O oportunismo da saída ao mercado desta obra, agora que a adaptación ao cinema a sitúa no centro do escenario, non debe levarnos a engano verbo da súa necesidade ou da consistencia do seu contido. Pola contra, unha obra tan vizosa en significados como Watchmen merece ser obxecto dunha revisión crítica fonda e rigorosa, probablemente máis exhaustiva ainda que a que ofrece Marín nas páxinas deste libro e non menos seria.

O libro aporta moitas e moi correctas ideas sobre Watchmen. Marín parte dunha necesaria contextualización, tanto no que atinxe ao intre histórico no que se produce a obra canto no tocante ao momento que vivía entón o mercado do cómic norteamericano. É tamén de agradecer a exposición da traxectoria previa dos autores, que adianta en certa medida o que ambos conseguirían con Watchmen. A partir de aí, Marín mergúllase na análise dunha obra de sistematización difícil. Pénsese na pluralidade de perspectivas desde as que se poden examinar as distintas liñas narrativas, os personaxes e os infinitos detalles que compoñen a trama. Pénsese no cruce de argumentos, no fragmentarismo e complexidade das voces narrativas (cómic dentro do cómic, documentación complementaria…) e como iso afecta á historia. Marín ordena ao seu xeito o caos das combinacións posibles e faino sen perder o interese e a amenidade. O seu resultado é tan apaixoante como probablemente o sería calquera outro. Como a propia obra, capa sobre capa, o gaditano apresenta un Watchmen coma feliz resultado dun amplio conxunto de factores: uns autores en estado de gracia compartindo un proceso creativo no que o resultado suma moito máis que as partes; un estimulante material de partida; un minucioso labor de planificación; un inspirado labor de improvisación; unha chea de afortunadas casualidades…

Agora que se fala tanto da dignificación do medio cómpre destacar que a consideración da banda deseñada seguirá a cuestionarse mentres non exista unha bibliografía crítica rigorosa que fundamente o que de valioso teñen as súas obras. Dende ese punto de vista, é de aplaudir tanto o traballo de Marín (autor doutros ensaios interesantes) coma a iniciativa de Dolmen editorial.

Entradas relacionadas
Watchmen

luns, marzo 16, 2009

Trabucado respecto a Xapón



A fascinación do fillo adolescente de Peter Carey polo manga e o anime puxo en contacto ao novelista australiano con estas peculiares manifestacións da cultura nipona. Atrapado el mesmo pola forza do imaxinario que se abría ante os seus ollos, propuxo ao seu fillo unha viaxe a Tokio na que poderían coñecer e entrevistar a figuras senlleiras do medio. Trabucado respecto a Xapón (Mondadori, 2008) narra a experiencia compartida por pai e fillo nun entorno cultural que se presenta ao lector non simplemente coma alonxado dos parámetros occidentais, senón coma case inaccesible nos seus significados.

Esa é, probablemente, a conclusión máis interesante á que conduce a viaxe. Carey atopa no manga e no anime unha porta á cultura xaponesa: analiza as formas e ritmos narrativos, o contido das tramas, os detalles aparentemente insignificantes como xeito de coñecer a cultura de orixe. Coma calquera investigador (anque proceda informal e asistemáticamente) chega ás súas conclusións que pon a proba sobre o terreo, falando con autores de relevo, profesionais do mundo editorial e mesmo afeccionados de a pé. A conclusión sempre é a mesma: as súas interpretacións veñen sempre peneiradas pola súa cultura de referencia. Non é só unha cuestión de descoñecemento da historia e cultura xaponesas, é o proprio aparello cultural empregado na achega o que impide unha comprensión real do fenómeno. Cunha mistura de diversión e reproche, a resposta que Carey obtén incide sempre na mesma idea: como gaijin, non alcanza unha comprensión real da cultura xaponesa, senón unha visión occidentalizada da mesma.

Polo demáis, o caso de Carey e o seu fillo exemplifica como pode evolucionar a fascinación polas producións artísticas, dende o disfrute franco e intuitivo da súa literalidade durante a adolescencia cara unha experiencia adulta, se cadra menos satisfactoria no inmediato, pero máis complexa na comprensión das súas implicacións.

luns, marzo 09, 2009

O último mosqueteiro



Jason presenta en O último mosqueteiro (Astiberri, 2009) unha improbable historia de ciencia ficción protagonizada por un dos míticos mosqueteiros de Dumas. Recunca, xa que logo, nalgúns dos seus lugares comúns, concedendo o protagonismo a unha figura ben coñecida polo lector e que, polo tanto, incorpora toda unha serie de expectativas que el mesmo se encarga de traizoar.

Difícilmente pode esperarse dunha aventura protagonizada polo mosqueteiro Athos que consista en impedir unha invasión extraterrestre, de xeito semellante a como se esnaquizan as expectativas do lector de Non me deixes nunca convertindo a Hemingway, Proust, Fitzgerald e compañía en debuxantes de cómics profesionais e atracadores de bancos amateurs. Polo demáis, xógase de novo á mestura de xéneros, combinando aventura e espadachíns con pistolas láser e robots. O Athos de Jason responde ao perfil dun heroe teimudo e anticuado, situado nun escenario proprio do Flash Gordon máis clásico e pasado pola peneira gráfica do artista noruegués. É, xa que logo, unha caste de Buck Rogers máis descontextualizado canto menos consciente da súa situación. Xurde así outro dos sinais de indentidade do autor, un deixe melancólico que enchoupa todo o relato e, aínda así, permite momentos de sutil ironía.

Jason demostra, máis outra vez, a fonda orixinalidade da súa voz no contexto actual e a versatilidade dunha obra que adquire valor con cada nova entrega.

Entradas relacionadas
Eu matei a Adolf Hitler
Por que fas isto?
Non me deixes nunca