mércores, xullo 29, 2015

Elipses e sombras: Fagamos croquetas coa momia de Stalin

A deserción de Stalin

O debuxante Tomás Guerrero debuta como historietista con A deserción de Stalin, unha dexeneración festiva dos relatos de espías coa figura de Stalin na súa cerna.

É probable que ningunha etapa da humanidade teña sido tan retratada dende a ficción coma o pasado século XX. Son innumerables as novelas, películas, series de TV e cómics que se teñen achegado a eventos como as dúas Guerras Mundiais, a posterior Guerra Fría, Vietnam ou a Guerra Civil española, en ocasións con vocación de recreación histórica ou ánimo divulgativo, outras veces coma simple pano de fondo no que se desenvolve un relato doutra natureza. Tamén as principais figuras históricas relacionadas con eses eventos se teñen convertido en presenzas habituais dos relatos de ficción, retratados con rigor nuns casos, caricaturizados noutros. Un caso paradigmático sería o de Adolf Hitler, personaxe sobreexplotado por ficcións de toda natureza ata rematar por converterse en pouco máis que un arquetipo de vilán, a encarnación do mal absoluto. E, sen chegar a eses extremos, algo semellante podemos dicir da URSS e os seus grandes líderes, tantas veces erixidos en rivais das figuras heroicas que a día de hoxe resulta difícil discernir se o que sabemos deles conta con algún fundamento real ou é puro tópico.

Esta disolución dos perfís reais de personaxes e eventos históricos nun magma de tópicos narrativos explica unha obra como A deserción de Stalin (Demo, 2015) de Tomás Guerrero, ilustrador e creador gráfico cunha longa experiencia no eido da animación que debuta agora na banda deseñada. Ambientado na Guerra Fría, o relato revela a existencia dun plan para “extraer” a Stalin da Unión Soviética e transportalo en autoxiro ao Canadá francófono. Se a alguén lle soa extravagante está no certo. Guerrero retorce os lugares comúns das ficcións de espionaxe, cos seus moi británicos servizos de intelixencia, segredos inconfesables e plans conspirativos, ata compoñer un disparatado exercicio de estilo que se vale das ocorrencias máis delirantes para reconstruír unha figura histórica esnaquizada.

Que sabiamos realmente de Stalin?”, pregúntase o narrador, un ex-espía británico membro do exclusivo club coñecido como “The Last Gentlemen of the Cold War”. “Tiñamos miles de fichas, metros e metros de película con imaxes borrosas ou pouco nítidas, centos de miles de páxinas realizadas polos nosos mellores técnicos e analistas. Pero quen era realmente “pai”, a xulgar polas últimas novas? Un monicreque, un tolo, un monstro?”. Esa podería ser a pregunta que o autor traslada ao lector: quen era Stalin, que hai de certo no que sabemos del? O exceso de información é ruído. Esmagado polo peso dos innumerables retratos que se lle teñen feito, o Stalin real, de existir, está en paradoiro descoñecido. Guerrero opta pola festa e retrata un Stalin pop e mutante, que o mesmo se nos mostra coma un autócrata cruel que coma un cinéfago compulsivo. Stalin-Frankenstein, Stalin-cowboy, Stalin-Dorothy, Stalin-Gene Kelly... O ditador converteuse nunha boneca Barbie, un manequín que podemos vestir como queiramos.

A mediados dos 80, Suso de Toro convidábanos a facer croquetas coa momia de Castelao. Aquel era un berro provocador xurdido dunha obra, Polaroid, que pretendía abanear os piares que sostiñan a literatura galega ata entón. Tomás Guerrero convídanos tamén a facer croquetas, desta volta coa momia de Stalin, pero a falta doutro contexto que o xustifique, a súa proposta fica coma un exercicio de humor iconoclasta. Ironía e xogo a costa dos vellos fantasmas da URSS.

Ningún comentario: