Tintín e o segredo da literatura

Plantéxase Tom McCarthy en Tintín e o segredo da literatura se a obra de Hergé pode considerarse ou non literatura. O mero plantexamento non deixa de ser retórico xa que o feito de levalo a cabo (e non propoñer, por exemplo, se pode considerarse cinema ou pintura) denota que o autor pensa que si o é. E mal porvir para a lectura cando o lector, neste caso eu, se nega mesmo a entrar no debate mantendo a postura contraria.

É obvio que Tintín, agromando todas as influenzas literaria que se queiran, non é literatura. É cómic, tebeo, historieta, bd, chámese como se queira. Éo debido á conxunción de recursos literarios e gráficos con fins narrativos. Só mantendo un concepto desmesuradamente difuso do que é literatura pode ésta comprender a un cómic. E iso é o que fai McCarthy, apelando arbitrariamente a unha definición de literatura extraída do S/Z de Roland Barthes que, descontextualizada (Barthes non fai mención á cuestión formal porque a da por suposta: o que se propón é desentranar por que as instruccións dun aspirador non poden considerarse literatura), semella definir máis ben “narración” ou “relato”, de xeito que caben nela cómics, películas e mesmo videoxogos. Primeira trampa.

Segunda trampa, McCarthy ábrelle a porta literaria a Tintín e péchaa unha vez que éste pasa. Recoñece que outras moitas obras e autores reúnen características equivalentes ás das aventuras do reporteiro do mechón (de cara á súa inclusión nese magma literario que el mesmo desparramaou) pero mantén (sen explicarse) que a obra de Hergé “non foi ainda superada” o que, nos seus vaporosos parámetros, abonda para excluir a calquera outra bd (ou película, ou serie de TV, ou...) da condición magmático-literaria.

E como dirían Hernández e Fernández, eu ainda diría máis: a tese de McCarthy pretende dignificar a obra de Hergé, liberala dunha categoría que o autor considera infantil e menor (así se deduce de certos comentarios que o autor deixa aquí e acolá) e elevala a unha instancia que el contempla como superior. ¿Complexo, ignorancia, as dúas cousas?

O reduccionismo do autor faise especialmente palmario cando comprobamos que, en toda a extensión da súa obra, resulta imposible atopar un só comentario relativo ó labor de Hergé como ilustrador, unha soa referencia ó aspecto gráfico da serie. Lóxico, só cunha venda nos ollos pode manter a súa tese.

O peor é que a cuestión literaria de Tintín ocupa apenas as 40 primeiras páxinas do texto. De aí en adiante McCarthy emprégase nunha orxía deconstruccionista repleta de citas a Derrida e Freud que lle vale para extraer interpretacións pintorescas do universo de Tintín: ó capitán Haddock, descendente ilexítimo de Luis XIV (?), como o propio Hergé que podería tamén descender da realeza (??), gústalle realmente como canta Bianca Castafiore (???), muller que adoita deitarse cos seus admiradores a cambio de xoias (????) e cuia esmeralda representa o seu clítoris (?????). O delirio remata cunha descripción autocompracente dun proxecto de ópera baseado n’As xoias da Castafiore. Bravo.

Unha mágoa que a agradable edición de El tercer nombre se desperdicie nun libro tan escaso de rigor como abondoso en verborrea valeira.