Río abaixo

O feito de que non poda falarse de Río abaixo (Norma, 2008) sen mencionar Enrugas (Astiberri, 2008) resulta, ó meu entender, abondo significativo. É certo que as dúas obras se publicaron case simultáneamente e que teñen en común algún rasgo, sobranceiramente o feito de teren ambas como protagonistas a anciáns. Pero non é menos certo que as semellanzas rematan aí e que ambos relatos discurren, polo demáis, por roteiros ben diferenciados. Xa que logo, ese factor común ha de ser ben escaso cando abonda de seu para emparentar estes dous traballos.

Non é nengún descubrimento. O papel subalterno que a nosa sociedade lle depara á terceira idade ten o seu correlato lóxico no eido da produción cultural. Non abundan as historias protagonizadas por vellos, nen na banda deseñada, nen no cinema, nen mesmo na literatura. Non son, semella, estéticos nen interesantes. Esta idea, que todos contribuimos a manter en maior ou menor medida, pode poñerse en cuestión cando se dá a difícil conxunción de talento artístico e valentía editorial. Así pasou con Enrugas e así pasa con Río abaixo (tampouco eu podo evitar emparentalas).

A obra de Pascal Rabaté que agora nos ocupa plantexa a posibilidade de afrontar a vellez sen resignación nen derrotismo. Emile, o protagonista da historia, chega a asumir que a súa posición nas marxes da sociedade non só é unha fonte de desvantaxes, senón tamén de liberdade. Non debe rendir contas a ninguén, nada lle impide abandonarse a disfrutar de calquera cousa que lle resulte pracenteira. Hai, xa que logo, unha mensaxe vitalista, mesmo hedonista, que ás veces se aproxima a un certo simplismo, pero interesante en tanto invirte a lóxica do fatalismo. Unha persoa para a que ninguén mira, ¿está desatendida ou é plenamente libre?