xoves, xullo 12, 2012

Cerebus: Alta sociedade


Resulta complicado achegarse a unha obra como Cerebus de Dave Sim sen un bo feixe de xuízos previos. O título chegou a converterse nun mito, alimentado non só polas súas boas críticas, senón tamén polo xeito en que foi publicado orixinalmente (paradigma da autoedición, froito dun desexo de manter a independencia creativa por parte do seu autor), polo bloqueo da súa edición internacional (relacionado tamén coas arelas de Sim de manter o control absoluto sobre o seu traballo) e polo peculiar carácter e mesmo a ideoloxía do autor, presentes na súa obra e expostos torrencialmente en entrevistas e reportaxes. Difícil, xa que logo, deixar de lado a antipatía persoal, o recoñecemento que merece o seu éxito contracorrente ou as moitas achegas críticas á súa obra.

Hai que dicir que malia a súa pretensión de situarse á marxe da industria editorial, Sim non tivo outra opción que a de publicar inicialmente a súa obra no único formato que daquela resultaba viable en termos de mercado, o comic-book. Dende unha perspectiva actual pode parecernos obvio que se o seu propósito a partir dun certo intre foi o de crear un macrotexto (os célebres 300 capítulos, desenvolvidos ao longo de 25 anos de carreira) subdividido en relatos dunha extensión notable, resultaría máis acaída unha publicación en formato libro (xa me entenden) que unha secuenciación episódica mensual ou bimestral. Mais como dicía, esta opción non era sostible en 1977, cando arranca o proxecto, e non o sería ata moito despois: as primeiras compilacións chegarían a finais dos 80 e a reedición sistemática en tomos a mediados dos 90.


Aclaro todo isto porque unha lectura conxunta do primeiro volume traducido ao castelán, Alta sociedade (Ponent Mon, 2010), revela que a forza do relato, cando menos nesta primeira etapa, non reside precisamente no equilibrado da súa estrutura, senón no efecto acumulativo que provoca a sucesión de capítulos. De feito, se atendemos aos primeiros episodios non está nada claro que a intención inicial do autor fose a de tecer a densa fábula política que remataría sendo. Sim crea un escenario no que se introduce timidamente ata derivar cara os xogos de poder como elemento temático central. A sensación é de certa improvisación e parece relacionada coa planificación a curto prazo que implica a edición en formato comic-book. Mais como adiantaba, a aposta de Sim é outra, a lenta creación dunha atmosfera mediante a constante suma de acontecementos. A deliberada densidade dalgúns episodios unida ao requintado de certos recursos visuais parecerían agochar unha vontade de impresionar ao lector por riba dos valores reais do texto, que os ten e abondo.

Sim posúe ademais un trazo fino e de beleza pouco discutible, que lembra a un Neal Adams (mencionado na dedicatoria) estilizado. O seu debuxo daría para unha longa análise, pola súa brillante posta en páxina e o despregue de recursos narrativos ben visibles (chegando a caer na ostentación, como dicía), a integración da tipografía na imaxe ou o aproveitamento das posibilidades do branco e negro. Ao meu entender, o máis interesante é a mestura de diferentes rexistros gráficos nunha síntese persoal, de xeito que un protagonista extremadamente caricaturesco e de expresividade cartoon (o personaxe de Cerebus xurde como parodia de Conan, seica) convive con secundarios de acabado realista nun entorno de aspecto tamén realista dentro do fantástico. Entre estes dous rexistros habería aínda un terceiro, o representado por Cascuda Lúa, parodia do Cabaleiro Lúa (e de novo chiscadela a Neal Adams, lembremos que o personaxe foi a resposta Marvel ao Batman de Adams e que o seu primeiro debuxante foi un Bill Sienkiewicz que imitaba sen apenas disimulo o estilo daquel) que Sim retrata cun estilo deformante diferente. A perfecta convivencia destes distintos estilos ilustra o difícil de etiquetar que resulta esta obra, na que superpoñen aventura, humor, fábula política, romance e parodia.


Non podemos dicir que non pasara o tempo para Cerebus. Moitos dos seus valores están ligados á súa condición de obra adiantada ao seu tempo (coido que ninguén pode discutir que o foi) e o impacto da súa lectura tería sido maior, sen dúbida, de ter chegado a nós hai unha década. Porén, coido que o seu interese vai máis aló do simplemente histórico e que segue a pagar a pena achegarse a ela hoxe.

Ningún comentario: