sábado, xuño 28, 2008

A revolución dos pinceis



Disque a reflexión dun medio sobre si é a antesala ou mesmo o síntoma primeiro da súa decadencia. Pode ser, pero á literatura e ó cinema tenlles dado froitos ben apetecibles e o cómic non ten por que ser unha excepción. O primeiro que chama a atención de A revolución dos pinceis (Dolmen, 2008) é a orixinalidade da súa proposta. Josep Busquet e Pere Mejan plantexan unha reflexión sobre o oficio de facer cómics pero, lonxe de presentalo dende a súa cotidianeidade, constrúen unha peculiar ucronía na que as arelas de liberdade de expresión e respecto á creación artística dos autores de cómic funcionan como xermolo do movemento revolucionario na Francia do XVIII. Trátase dunha aposta arriscada que lles permite ós autores tomar unha certa distancia e ofrecer algo máis que unha mera acumulación de experiencias persoais. É ese outro aspecto a agradecer, o feito de que ainda que a trama incorpore episodios ou personaxes identificables con referentes reais, os autores optan por non convertir a historia nun simple xogo referencial ou nunha sucesión de chiscos ó lector ou de mensaxes soterradas dirixidas a xente do mundiño.

Pero non todo son acertos. Se o plantexamento da obra me parece máis que correcto, penso que o seu desenvolvemento e desenlace deixan bastante que desexar. Sendo como é a relación entre creador e editor o eixo sobre o que xira a trama, a descripción que da mesma fan os autores semella calquera cousa menos equilibrada. Lonxe de retratar as contradiccións proprias da súa dialéctica e da frecuente contraposición dos seus intereses, os autores optan por construir un conto de bos e malos, no que os creadores se nos presentan coma seres íntegros, moralmente inmaculados e socialmente imprescindibles, mentres os editores se nos amosan coma seres mesquiños, explotadores e violentos. Busquet e Mejan ou ben non conciben a liberdade artística coma un dereito limitado (que o é, coma todos os dereitos) ou non confían abondo no lector para presentarllo como tal. A súa defensa do labor dos artistas e da imprescindible función social que desenvolven excede os límites do idealismo e cae na retórica e nun maniqueísmo que estraga os seus bos propósitos e resulta finalmente contraproducente.

Busquet é un escritor veterano e esta obra demostra a súa capacidade para plantexar argumentos suxestivos; pola súa banda, o labor gráfico de Mejan é irreprochable. Penso que é lícito esixirlle máis a dous autores tan competentes.

martes, xuño 24, 2008

The Authority Vol.3


A trasgresión dalgúns dos límites proprios do cómic superheroico no primeiro volume de The Authority valeulle a Warren Ellis para levar a cabo unha interesante reflexión sobre o xénero. No seu día amosei a miña disconformidade coa opción seguida por Mark Millar para a súa continuación no segundo volume, pero non se pode discutir que hai unha continuidade lóxica entre a súa versión e a orixinal. Nos dous casos asúmese tácitamente que The Authority nen é nen pode ser un supergrupo convencional, que a posta en cuestión da figura do superheroe é consustancial ó seu espírito e que esta vocación reflexiva debe superpoñerse á literalidade da serie.

O terceiro volume da cabeceira (Norma, 2007) supón a renuncia a este sinal de identidade. O tomo recopilatorio contén tres arcos argumentais diferenciados ós que engade o crossover Golpe de Estado no que os Authority comparten protagonismo con Sleeper, Stormwatch: Team Achilles e WildC.A.T.S. 3.0. Hai un número considerable de autores implicados, uns apenas coñecidos (Robbie Morrison, Dwayne Turner, Tan Eng Huat, Carlos D’Anda), outros de sona considerable (Ed Brubaker, Jim Lee, Whilce Portaccio, Joe Casey), pero todos eles coinciden en se manter nun nivel máis que discreto.

Os dous primeiros arcos axústanse a un esquema semellante. Dado que The Authority é un grupo de acción global, tamén o deben ser as ameazas ás que se enfrontan. Así, nestas dúas liñas argumentais debe facerse fronte a senllas invasións entre extraterrestre e interdimensionais, invasións que se xustifican en razóns diversas pero subsumibles baixo unha mesma categoría: porque si. O desenvolvemento e resolución da acción resultan puramente rutinarios, é decir, o contrario do que debe esperarse dunha cabeceira como esta. O seguinte arco argumental introduce un elemento que si podería dar xogo, a relixión. Sen embargo, a historia carece por completo de interese ou orixinalidade, cun esquema argumental proprio dun capítulo do Equipo A (primeiro combate derrota, captura, liberación, segundo combate victoria). En conclusión, non hai nestes 12 capítulos unha soa idea que xustifique de seu a continuación dunha serie que se construiu en torno á idea de procura de novos camiños.

Si parece responder a esta idea o mencionado crossover Golpe de Estado. Esta miniserie, na liña de elevar a magnitude da intervención dos Authority, propón a exacerbación da súa proactividade ata o punto de tomaren o control (político) dos USA. Sen embargo, o conxunto da obra esgótase nesa idea central, sen que a trama se desenvolva en ningún sentido que non sexa o de facer interactuar ós membros de The Authority cos protagonistas das restantes series participantes. O resultado é, máis outra vez, decepcionante.

Entradas relacionadas
The Authority Vol.1
The Authority Vol.2

mércores, xuño 18, 2008

Caderno de Xapón



Hai pouco lía nalgún artigo que, dado que toda viaxe é no fondo unha experiencia subxectiva, a literatura de viaxes non ten moito sentido. Non era unha idea moi elaborada senón apenas un apuntamento que enfiaba co asunto principal dun texto cuxo tema ou autor lamento non lembrar agora. A afirmación é certa pero susceptible de ser invertida. Isto é, dado que toda viaxe é unha experiencia subxectiva, os libros de viaxes teñen perfecto sentido en tanto non aspiren a conferirlle validez xeral ás súas conclusións. Ou dito doutro xeito, teñen bastante menos sentido as guías turísticas, coma obxectivación case normativa de experiencias viaxeiras, que a literatura de viaxes abertamente subxectiva.

Miguel-Anxo Murado parte da modestia vocacional neste seu Caderno de Xapón (Galaxia, 2001) que el mismo define como escolma de sensacións antes que análise estricta de Xapón e a súa cultura. Se hai algo que distingue á prosa de Murado, especialmente cando non escribe ficción, é o posuir unha ollada propria, un xeito xenuino de se achegar á realidade. Repasando as impresións doutros lectores sobre esta obra atopo con certa sorpresa que moitos deles o consideran un libro divertido. Non é que non o sexa, que o é, senón que dalgún xeito considero ese ton irónico e desmitificador moi proprio do autor, ata o punto de dalo por suposto.

Polo demáis, a o escritor axusta a obra ás súas pretensións iniciais, debullando reflexións e anécdotas, mesturando imaxes actuais con visións literarias ou históricas, compoñendo unha panorámica parcial, incompleta, arbitraria. E nesa continxencia de contidos, na intercambiabilidade da orde en que se presentan, no cruce de olladas sobre unha mesma realidade, atopa a obra a súa xustificación última e se ofrece ó lector para o seu desfrute.

Entradas relacionadas – Miguel-Anxo Murado
Ruido, relatos de guerra

martes, xuño 17, 2008

Daredevil: Marcado pola morte – Elektra



A publicación por parte de Panini da etapa de Frank Miller en Daredevil dentro da colección Best of Marvel Essentials permitirame, por fin, ter nun formato homoxéneo e digno o que ata o de agora tiña disperso entre os (deteriorados) cómics en grapa e unha reedición posterior en cartoné de Fórum. Poucos descubrimentos se poden facer en torno á importancia que estes cómics tiveron tanto para a carreira do seu autor como para o devir do personaxe. Pódese dicir que entre un e outro se estableceu unha relación dialéctica de xeito que, ó tempo que remodelaba a figura do heroe e o seu entorno, o autor reconducía a súa propria traxectoria profesional máis aló da popularidade que adquiriu no momento, pasando de debuxante prometedor a artista completo.

Miller conseguiu en Daredevil algo que está ó alcance de moi poucos artistas: canonizar a súa versión do personaxe. As diferencias entre o Daredevil que Miller atopa e o que deixa cando abandona a serie son máis que evidentes. A súa sicoloxía muda, enriquécese, faise máis complexa. Pero tamén o seu entorno (os espazos, os secundarios, os antagonistas) sufre transformacións. O primeiro dos BoMEs, Marcado pola morte (Panini, 2008), demostra, non obstante, que Miller non fixo tabula rasa. Estes primeiros números foron escritos por un eficaz Roger McKenzie que continúa a liña establecida por Marv Wolfman, outro guionista importante para a cabeceira, no sentido de definir a DD coma un heroe esencialmente urbano, emparentado co Batman da competencia ou co sempre desubicado Cabaleiro Lúa (imperfecta resposta Marvel ó Batman de Neal Adams). E porén, a dinámica da serie viña excesivamente determinada por unhas estructuras ancoradas no cliché superheroico. Cada secundario era un estereotipo: Foggy, (o amigo simpático), Heather (o interese romántico) e Betty (a admiradora acomplexada) comparecían en grupo e representaban unha monótona coreografía axeitada ós seus roles As tramas incidían excesivamente no sentido de marabilla que proporcionaban as habilidades dun home que resultaba ser cego nun momento no que o lector comezaba a demandar algo máis que superpoderes para rendirse a un personaxe.

Ben respaldado polas tintas de Klaus Janson, Miller deixou constancia de contado dos puntos fortes do seu debuxo: composición, expresionismo, dinamismo… Os mesmos que, cos anos, depurou ata o extremo e que, combinados coa rudeza anatómica que o caracteriza, fan del un debuxante único. Simultáneamente, foi reclamando máis espazo para si na construcción das historias. Primeiro, parece ser, modificando sutilmente os guións que lle chegaban (de McKenzie, de O’Neill, de Micheleine); despois, gañando para si o posto de guionista.

Aí comeza propriamente o labor de fondo de Miller, coincidindo co segundo tomo, Elektra (Panini, 2008). Fai retroceder ós antagonistas clásicamente superheroicos ós que Daredevil viña de se enfrontar (Hulk, Octopus), recupera a Bullseye, chamado a convertirse no xemelgo malvado do heroe, e dase entrada a Elektra, a muller que transformaría a súa faceta sentimental. É o exceso de congruencia proprio das análises a posteriori o que permite apreciar dende o momento inicial o sentido e a profundidade duns cambios que, en tempo real, transcurriron máis sutil e lentamente. En calquera caso, Miller comezou a deixar a súa pegada dende o seu primeiro momento na serie e, o que é máis importante, conseguiu que a súa visión do personaxe sobrevivise á súa permanencia na cabeceira. O Matt Murdock e o Daredevil actuais son no esencial os que Miller canonizou, no que supuxo o rescate dun personaxe cuxa indefinición ata entón podería terlle deparado un futuro incerto.

E o mellor desta etapa ainda está por chegar.

mércores, xuño 11, 2008

O testemuño



Definir a Etienne Davodeau coma un autor político pode ser un reduccionismo, pero non deixa de ter a súa dose de verdade. A compoñente política aparece claramente nas súas obras máis senlleiras (A mala xente, Morreu un home) pero de feito está presente dun xeito máis ou menos evidente en toda a súa producción. O testemuño (Ponent Mon, 2008) non supón unha excepción. Plantexada coma unha mestura de road movie, buddy movie e relato de acción, esta narración, que data de 1996, incorpora o debate ideolóxico característico do autor, trascendendo as fronteiras tradicionais do xénero no que se inscribe o relato.

A narración funciona mellor unha vez que os personaxes están xa definidos. Ata ese punto, a historia flúe dun xeito un tanto abrupto, con episodios que se resolven cunha inxenuidade impropia do autor. Superados eses primeiros momentos, Davodeau constrúe un trío protagonista atípico, cuxas relacións recíprocas se basean non tanto na compoñente sentimental, como adoita ser habitual, canto no intento de establecer entre si unha estructura famliar. Entre Vincent, Abel e Rose non se forma un triángulo amoroso, senón que se escenifica a adopción do primeiro polos outros dous. Á figura xenuinamente paternal de Abel engádese unha Rose non totalmente desprovista de sexualidade, pero si cun comportamento indiscutiblemente maternal, e entre ambos tentan encarreirar o futuro dun Vincent infantilmente desvalido. Davodeau decide concluir a historia cun final interesante non só dende o punto de vista da acción, senón tamén no tocante á reestructuración da relación entre os protagonistas. Rose teima en amosarse maternalmente protectora ainda cando se removeron os obstáculos que impedían a progresión sexual da súa relación con Vincent, de xeito o seu vínculo asume connotacións edípicas. Nese intre, Davodeau interrumpe o relato e confía ó lector a conclusión do mesmo.

Polo demáis, a idea de perda centra un relato aderezado con pingas de reflexión política. Para Vincent hai unha perda amorosa; para Abel unha perda familiar; Rose parece gañar un vínculo sentimental de natureza indefinida, pero non está claro que o vaia conservar unha vez que o relato finaliza. Davodeau ten ainda espazo para reflexionar sobre o comunismo, sobre a escrita da historia polos vencedores, sobre as actitudes individuais que fan agromar o fascismo, sobre a conciencia ideolóxica coma refuxio para quen carece doutras anclaxes vitais… A riqueza de contido do texto resulta desafiante nunha época na que predomina a retórica do entretemento e na que o discurso ideolóxico xera, cando menos, desconfianza. Davodeau confírmase coma un dos autores contemporáneos máis interesantes.

Entradas relacionadas
Morreu un home

luns, xuño 02, 2008

As olivas negras



Alégrome de ter lido dunha sentada os tres primeiros volumes d’As olivas negras de Sfar e Guibert, ¿Por que esta noite é diferente a outras noites? (Kraken, 2007), Adan Harishon (Kraken, 2007) e Non comerás o cabritiño no leite da súa nai (Kraken, 2008). E é que Joann Sfar, fiel ó seu estilo xenuino, fai avanzar a narración torrencialmente, engadindo tramas e personaxes, abrindo máis e máis camiños sen deixar nengún pechado. Conclúe o terceiro tomo e non só a historia non chega ó seu final senón que mesmo un ten a sensación de que a narración se atopa ainda pouco máis aló dos preliminares.

Outro rasgo típico de Sfar, esta vez temático, a omnipresencia do xudaísmo. Recunca o francés na revisión dos principios sobre os que se soergue a relixión xudía, desta volta cunha maior sutileza que na serie d’O gato do rabino ou que no proprio Klezmer. A aproximación é agora máis directa, menos irónica e cun humor que, sen desaparecer de todo, avanza soterradamente para ir aparecendo aquí e acolá.

Emanuel Guibert interpreta á perfección esta historia cun debuxo algo ríxido pero eficaz, correcto na caracterización e na ambientación. A narración, no canto de decaer, vai adquirindo interese. O final do terceiro tomo é tan abrupto coma o dos dous previos e, como aqueles, deixa con ganas de máis.

Entradas relacionadas – Joann Sfar
Klezmer: A conquista do leste
O gato do rabino: A bar-mitzva
O profesor Bell: O mexicano de dúa cabezas
O profesor Bell: Os bonecos de Xerusalén