luns, outubro 31, 2016

Un mes, tres viñetas: Outubro 2016

"Shift", a "shitty political New Yorker cover" by Chris Ware













3 de Outubro. Building diversity. Resulta estimulante ler un artigo como este de Kim O'Connor, polo que ten de insólito atopar un xuízo tan negativo do autor fetiche non sei se do mundo do cómic no seu conxunto, pero seguro que si da súa crítica especializada, Chris Ware. O'Connor critica unha das facetas máis recoñecidas do autor norteamericano, a de portadista para The New Yorker. A súa tese é que Ware é torpe cando se trata de crear imaxes con contido político. Se alguén quere coñecer máis da súa posición que lea o artigo. O que a min me chama a atención é un detalle, que O'Connor denuncie a "falta de diversidade"  do conxunto da obra de Ware e afirme que esa eiva resta "universalidade" á súa mensaxe: the comics of his that I know at least--Jimmy Corrigan, Building Stories--are about miserable white protagonists who live in miserable, mostly white, worlds. E aquí chega o paradoxo. A autora identifica diversidade con diversidade racial, o cal non deixa de ser unha concepción xenuinamente norteamericana e polo tanto local. Xa que logo e asumindo o seu punto de vista, os relatos de Ware poderían ser máis sensibles á diversidade (racial), mais seguirían sen ser universais xa que, aínda que probablemente ela non se decate, o seu xeito de entender a diversidade xorde dun contexto histórico e social moi concreto. Non é casualidade que estes días se lle estea a facer unha crítica practicamente idéntica a Tim Burton. Son dos que pensan que a cultura nin é nin pode ser universal, que todo xorde e se explica nun contexto determinado e que precisamente o esforzo por comprender a outredade é un dos aspectos máis gratificantes da experiencia artística. Dito iso, Ware ten que solucionar urxentemente a falta de diversidade das súas obras xa que, de non facelo, formará parte do mesmo club que Tim Burton. E iso si que non.

Imaxe de Lorenzo Mattotti incluída no libro Bob Dylan revisited













14 de Outubro. O noso Nobel. A estas alturas estaredes cheos de falar do Nobel de Dylan así que imos darlle un matiz. Con independencia do merecemento, o primeiro obxectivo dos promotores (o balbordo, a indignación dalgúns, os memes) semella cumprido a día de hoxe. A elección de Dylan paréceme unha decisión conservadora disfrazada de transgresión: a Academia Sueca queda de marchosa escollendo a un músico cando a caterva máis escandalizable agardaba un escritor comme il faut, mais pode imaxinarse un candidato máis obvio e unanimente recoñecido dentro da parroquia musical? A miña pregunta é, por que non darlles aos suecos unha idea para cando queiran renovar a súa imaxe transgresora dentro duns anos? Por que non pedir o Nobel para un historietista? Os que sostemos que a banda deseñada non é literatura podemos escudarnos en que o cómic, como a música, si adoita ter unha dimensión literaria. O problema real será poñérmonos de acordo para facer lobby. Sen consenso non haberá opcións así que, a quen escollemos? Art Spiegleman? Non ten obra. Alan Moore? A ver, pregunto en serio. Ware? A proba definitiva de que o cómic non é literatura. Clowes, Burns, Doucet? Ten que ser de dixestión máis lixeira. Tardi, Gipi, Sfar, Baudoin? Demasiado europeos para ianquilandia. Beto, Jaime? Demasiado chicanos para ianquilandia. Otomo, Taniguchi? Occidente nunca pularía por un mangaka. Ai, Moebius, Moebius, por que tiveches que morrer...

Lamia de Rayco Pulido, un dicir...

















22 de Outubro. We are doomed. Imaxinade que vivides nunha cidade mediana, duns 250.000 habitantes e con afección á banda deseñada suficiente para manter tres librarías especializadas (hai uns anos, máis). Imaxinade que visita a cidade un autor de cómic, un autor novo pero cun notable percorrido nas súas costas e ademais de traxectoria ascendente, ben considerado pola crítica, premiado. Imaxinade que vén presentar nunha libraría da cidade o seu novo traballo, que os primeiros comentarios sitúan entre o mellor da súa carreira. E imaxinade que o número de asistentes ao acto é simplemente ridículo. E non é a primeira vez. Pois mirade, aquí ten que haber un problema ou varios. Un problema da prensa que non quere difundir, un problema de percepción social ou un problema de axenda da xente. Aquí algo ou alguén ten que levar as culpas porque se non é así, se a deprimente (en termos cuantitativos, cualitativamente eramos la crème) concurrencia ao acto é representativa da audiencia real da obra, entón estamos todos condenados.

domingo, outubro 23, 2016

El New Deal

























Jeff Jensen e Jonathan Case déronse a coñecer en 2011 con El asesino de Green River (Norma, 2013), obra que recreaba dende a ficción o caso real do asasino en serie norteamericano Gary Ridgway. A metade de camiño entre o thriller e o documental, un dos méritos de Case naquel traballo era precisamente o de ser quen de darlle resposta á dobre natureza do título. Por unha banda, mantiña un rexistro realista que lle confería ao relato a verosimilitude imprescindible; por outra, o seu uso do claroscuro aproximábano ao relato criminal, de cuxos clixés narrativos a obra participaba decididamente. O resultado foi un traballo sen apenas fendas que lles valeu aos autores un Premio Eisner en 2012 e tamén a candidatura ao Premio á Mellor Obra Estranxeira do Saló de Barcelona de 2014. No caso de Case, traballos posteriores como o suxestivo Dear Creature ou a súa andaina en DC Comics (Batman ´66; Superman: American alien) revelárono ademais coma un artista versátil, capaz de modular os seus rexistros segundo as características do proxecto. El New Deal (Sapristi, 2016) confirma esta percepción, amosando unha nova faciana do seu autor, agora como responsable único do título.

A obra transcorre na Gran Depresión norteamericana, isto é, o contexto que viu nacer o xénero negro e no que os seus autores máis senlleiros, Hamett e Chandler, ambientaron uns relatos que deixaban constancia do clima de corrupción e decadencia moral que asolou á sociedade estadounidense despois do Crash do 29. Non semella que esta elección sexa irrelevante, o propio título da obra fai referencia ao seu marco histórico, deixando claro que entre as prioridades de Case está a de retratar un período fundamental na historia recente dos Estadois Unidos. Sen embargo, no canto de optar pola que sería a elección máis natural e acollerse aos lugares comúns do noir, o autor prefire presentar ao lector un relato de aparencia amable, case un divertimento detectivesco no que por non haber non hai nin mortes, senón un simple roubo. O relato transcorre no Waldorf Astoria, un dos hoteis máis luxosos de Nova York e o lugar onde a sociedade adiñeirada e os privilexiados da clase traballadora manteñen unha aséptica interacción. O roubo dun valioso colar de can propiedade dunha anciá desencadea unha investigación policial que ten como principais sospeitosos a dous empregados do hotel, un ordenanza endebedado e unha limpadora preta. O Waldrof Astoria convértese así no teatriño no que se escenifican as profundas desigualdades dunha sociedade inxusta, na que os dereitos de que se goza dependen do estrato no que se atope cada un. Ricos fronte a pobres, brancos fronte a negros, homes fronte a mulleres.

Un dos acertos da obra é a de presentar a súa compoñente de denuncia disfrazada de frívolo enguedello policial, subvertendo a tradicional concepción do detectivesco (especialmente o de estirpe británica) coma produto da burguesía a maior gloria de si mesma. Case pretende atrapar o lector sen adoutrinalo ou, cando menos, sen facelo de forma ostentosa. Contribúe a crear este clima de inxenuidade un debuxo próximo á liña clara norteamericana, de trazo estilizado e co branco como cor predominante, matizada tan só por un sombreado azul lixeiro. É posible que a facilidade con que se dixire El New Deal xogue na contra da súa mensaxe reivindicativa mais, en calquera caso, Case demostra con este título ser un debuxante de talento, ademais dun autor que confía na capacidade do lector para ir máis aló da literalidade do discurso.

luns, outubro 03, 2016

Elispses e Sombras: A illa das marabillas

Impresiones de la isla

Retranca Editora recupera unha alfaia do cómic galego.

Nos anos 90, a dura competencia entre as editoras de tebeo superheroico e a irrupción do manga, co fenómeno Dragon Ball á cabeza, asolagaban o mercado español do cómic sen que apenas quedara espazo para produtos doutra natureza. Iniciativas como a de Camaleón, unha pequena editorial con sede en Mallorca, supuxeron un intento case heroico de engadir algo diversidade ao mercado e dar abeiro a un amplo colectivo de autores que, dende a desaparición das revistas de cómic a finais dos 80, carecían de plataformas axeitadas nas que publicar os seus traballos. Foi en Camaleón onde dous galegos, Carlos Portela e Fernando Iglesias “Kohell”, publicaron Impresiones de la isla, un cómic que, malia o seu breve percorrido (tan só dous números aparecidos entre 1993 e 1994), deixou unha forte pegada nunha xeración de lectores.
 
Se os 90 foron no cómic comercial anos de balbordo e pirotecnia, Impresiones de la isla discorría nunha dirección claramente oposta. Nas súas páxinas atopamos un puro divertimento, un relato repleto de fantasía e imaxinación que reivindica o sentido lúdico e a inocencia na ollada. O primeiro capítulo narra a aterraxe nunha illa (“a illa”) da bala de canón na que viaxa Hippolitus H. Oc, posteriormente rebautizado como Preguntoiro Floral. As páxinas seguintes describen o encontro de Preguntoiro coa paisaxe natural e humana dun illote que resulta non ser tal, xa que se despraza polo océano sen rumbo definido. Coma Alicia ou o Pequeno Nemo, Preguntoiro é o emisario da nosa realidade nun mundo repleto de marabillas pero suxeito tamén ás súas propias normas. Portela e Iglesias sitúan ao lector perante un catálogo de personaxes singulares, coas súas teimas e os seus dramas, ao tempo que intentan contaxiar as sensacións de sorpresa e marabilla que experimenta o protagonista.
 
Impresiones de la isla funciona tamén como unha elegante homenaxe aos pioneiros da banda deseñada. O deseño de personaxes, os escenarios ou mesmo o argumento aluden abertamente a algunhas das figuras máis relevantes das tiras de cómic norteamericanas de principios do século, nomes coma Winsor McCay, George Herriman, E.C. Segar ou George McManus. Mais a influenza destes autores vai máis aló do simplemente estético, xa que Portela e Iglesias recollen tamén a súa arela de transcender calquera convención e explorar todas posibilidades expresivas do cómic e a súa linguaxe. Cada páxina de Impresiones de la isla érguese como un escenario no que as secuencias se suceden sen necesidade de viñetas, formando un requintado labirinto de figuras e texto no que sempre queda unha vía para que o lector se mova con facilidade. Lonxe de ficar nun formalismo baleiro, o resultado abraia tanto pola súa beleza estética como pola súa finura narrativa.
 
Aínda que o mercado da banda deseñada é hoxe moito máis diverso que nos anos 90, son poucos os autores que dende entón teñen percorrido o camiño aberto por Portela e Iglesias. Ambos crearon un artefacto que non ten outro propósito que agradar ao lector presentando un discurso amable nun sofisticado envoltorio formal. A súa obra é un poderoso exercicio de estilo, así coma unha eficaz defensa do xogo e a procura da complicidade co lector coma alicerces dunha proposta sólida e perdurable. O feito de non ter creado escola non lle resta valor á obra, ao contrario, Impresiones de la isla é en si mesma unha illa, unha alfaia que brilla pola súa singularidade no pasado recente da nosa banda deseñada. A excelente reedición de Retranca Editora, en formato grande, con abundantes extras e un exquisito respecto polo material orixinal, permite achegala a unha nova xeración de lectores na súa mellor versión.