xoves, abril 21, 2016

Elipses e sombras: Castelao en Barcelona

Atila

O cuarto álbum da Colección Castelao sitúa ao político e artista rianxeiro en Barcelona durante a Guerra Civil. Inacio e Iván Suárez relatan a súa experiencia na confrontación bélica ao tempo que indagan no seu pasado familiar.

Se consideramos a auxe actual da banda deseñada biográfica e engadimos a indiscutible centralidade da figura de Castelao na cultura galega, era cuestión de tempo que alguén se atrevese a narrar en viñetas a vida e obra do artista e político rianxeiro. Foron o escritor Inacio e o debuxante Iván Suárez os que asumiron o reto, contando coa imprescindible cooperación da editorial Demo, que creou expresamente a Colección Castelao para acoller os oito álbums nos que darán conta da traxectoria vital dun dos persoeiros máis relevantes da historia recente de Galicia. Non é sinxela a angueira que teñen por diante os autores, que se ven na tarefa de facerlle xustiza a un personaxe polifacético e de perfís máis ríspetos do que suxire a actual asunción institucional da súa figura, mais tampouco debemos pasar por alto o compromiso do editor e da Libraría Kómic, colaboradora na edición, que asumiron xa dende o inicio un compromiso a longo prazo pouco habitual no exiguo mercado editorial da banda deseñada.

A opción escollida polos autores afástase dos esquemas das biografías tradicionais. No canto de acometer unha narración completa e exhaustiva, Inacio e Suárez preferiron fragmentar o relato, centrando cada volume nun capítulo vital de Castelao. Dende o inaugural O pobre tolo (Demo, 2012), que narra o desterro do rianxeiro en Estremadura, ata a súa experiencia da Guerra Civil en Barcelona no presente Atila (Demo, 2015), os autores van debullando retrincos da vida de Castelao seguindo unha orde cronolóxica, pero sen unha continuidade directa entre álbums. A súa aproximación ao personaxe parte sempre do persoal, escollendo un pretexto (a predilección de Castelao pola escrita de Teixeira de Pascoaes, a súa amizade co veciño de Rianxo que inspiraría o relato Peito de lobo, o fértil percorrido por Europa a principios dos anos 20) como fío condutor para o desenvolvemento argumental do álbum. Atila transcorre no ano 1938, sendo Castelao deputado da II República e vivindo en Barcelona, onde se atopaba tamén o goberno republicano. Os autores fan un breve percorrido pola vivencia da Guerra Civil, ao tempo que rememoran os anos de infancia que o persoeiro viviu na Arxentina e a súa relación co seu pai. O título fai referencia ao álbum de ilustracións Atila en Galicia, que o artista publicara un ano antes e no que se retrata a cruel pegada que a confrontación bélica deixou no noso País.

Tanto neste álbum coma nos precedentes os autores privilexian a faceta humana de Castelao fronte a súa condición de artista ou político. Intúese unha vontade de fuxir do panexírico, a renuncia a presentalo coma un heroe do galeguismo ou un xenio da ilustración. O seu legado político e cultural está implícito nuns relatos que semellan máis preocupados por descubrir a dimensión persoal da figura. Malia o loable deste propósito e estando fóra de dúbida o rigor histórico da recreación de Inacio e Suárez, a caracterización do personaxe principal peca dunha atonía que resulta especialmente incompatible cunha figura coma a de Castelao, cuxo labor político, cultural e artístico derivaba dun firme compromiso ideolóxico. O achegamento dos autores, que prefire o valor cualitativo dos pequenos detalles aos grandes acontecementos vitais, resulta agradecido pola súa falta de convencionalismo, pero falla se o protagonista se nos presenta finalmente sen as arestas propias de alguén tan afastado da neutralidade coma Castelao.

Quedan aínda catro álbums por diante e moitas vivencias do protagonista por relatar, estamos perante un proxecto ambicioso que precisa tempo e merece ser valorado en conxunto. Ata a data, os autores demostraron seren capaces de manter unha cadencia anual cun nivel de  calidade moi parello. Un pequeno pulo nas próximas achegas situaría o proxecto á altura que demanda a figura do seu protagonista.

[Publicado en Galicia Confidencial Tendencias o 20 de abril de 2016]

xoves, abril 07, 2016

¡García!

















O díptico ¡García! (Astiberri, 2015 e 2016) chega a ser por momentos unha lectura vertixinosa. Abundan os lances de acción que Luis Bustos, debuxante en estado de graza, resolve cunha mestura de expresionismo milleriano e forza kirbyesca. A reinterpretación do Val dos Caídos coma escenario de serie B xa na secuencia inicial do primeiro tomo establece o enfoque dun relato no que atopamos tamén pseudociencia retrofuturista, mercenarios uniformados, superviláns de opereta e un heroe fóra de contexto. Mais a axilidade no ritmo impregna tamén aqueles intres nos que a pausa facilita o retrato (deformado?) da España da crise. A ollada alieníxena de García, heroe volto á vida tras décadas en hibernación, reflexa un país decadente no social e politicamente convulso. Pola súa banda, o lector descubrirá un país que, ben metido xa no século XXI, non cortou aínda os fíos que o unen ao mundo do que procede o protagonista. Por máis que aos fachas lles toque o papel de malos condenados a perder, ¡García! retrata a complicada relación da España actual co seu pasado fascista, que non está tan morto e soterrado coma o “amado líder” de antano.

Bustos e Santiago García crearon un cómic complexo, que aposta forte a ser relato de acción e entretemento inmediato pero non renuncia a dar testemuño do noso presente. Polo camiño, permítense aínda homenaxear a tradición historietística hispana, cun Roberto Alcázar redivivo coma protagonista. Que este “noso” Capitán América desconxelado e volto ao presente non sexa un ex-combatente na Segunda Guerra Mundial senón un superpoli franquista non deixa de ser unha consecuencia do lugar que a Historia lle reserva ao noso país. Hai que roelo. Sen deixarse levar pola nostalxia nin caer nunha erudición innecesaria, Santiago García recupera un legado cultural que gozou dunha popularidade inmensa no seu tempo e o converte en materia prima para unha narración plenamente actual. Non é o primeiro en facelo, Rafael Marín e El Torres entre outros tentaron algo semellante con Iberia Inc. e o frustrado Vórtice respectivamente. García e Bustos resolven o encrucillado con elegancia, sendo quen de xogar con distintas barallas sen perderse nin facer trampas. Velaí a grande virtude deste ¡García!, un cómic dunha peza coma o seu protagonista.