martes, setembro 24, 2013

Saga 2

























Decepcionoume no seu día o tomo inaugural de Saga, a nova e moi premiada serie de Brian K. Vaughan con Fiona Staples. Como sinalei na entrada correspondente, a premisa pareceume tópica e o desenvolvemento plano, cun Vaughan que nin sequera destacaba nos seus habituais puntos fortes (os diálogos, os xiros argumentais) e unha Staples de trazo áxil e suxestivo mais, ao meu entender, de acabado artificioso. A lectura do segundo volume (Planeta, 2013), integrado polos capítulos 7 a 12 da cabeceira, ofrece unha imaxe máis completa da mesma e permite chegar a algún tipo de conclusión persoal, aínda que sexa provisional, acerca de se Saga é a grande obra que salientan uns, un hype de signo maior ou, se cadra, unha terceira cousa.

Coido que ninguén pode negar a estas alturas que Saga é unha serie de pretensións máis ben escasas. Se as liñas mestras do relato, trazadas xa nos primeiros capítulos, reservaban a orixinalidade para o ornamental (deseños e algún concepto de fondo) e se nutrían no esencial de tópicos abondo explotados é porque, finalmente, todo é un pretexto para a acción, a aventura e o folletín. Coas relacións afectivas e familiares coma ingrediente principal, Vaughan constrúe un relato unidireccional, moi centrado nos personaxes, dinámico e alleo a calquera complicación. Á altura deste segundo volume comezan a agromar as sorpresas, os cliffahngers e demais xiros argumentais marca da casa. O mesmo acontece cos diálogos, que recuperan o burbullar de obras precedentes.

Eficaz coma entretemento, a falta de complexidade da narración fai que resulte satisfactoria só a cambio de renunciar a calquera outra aspiración. Hai aventura e diversión, pero máis aló do gozo inmediato, a obra resulta oca. Nin os personaxes están ben definidos, nin a trama parece gardar segredo algún, nin hai indicios da existencia dun gran plan detrás da narración. Pola contra, todo indica que, como acontece con moitas series de televisión, formato ben coñecido por Vaughan, estamos perante unha fórmula que se prolonga no tempo e que, presumiblemente, seguirá facéndoo na medida en que o público a apoie e o autor vaia atopando saídas creativas.

Entradas relacionadas
Saga 1

venres, setembro 20, 2013

Unha fábula obreira

Operario

Aínda que menos coñecido que outros historietistas da súa xeración, Jano (Alejandro Viñuela) conta cunha extensa produción espallada en fanzines, revistas, obras colectivas e títulos propios. Un breve repaso á mesma abonda para comprobar como o seu grafismo foi evolucionando dende uns primeiros traballos nos que predominaba unha liña sinuosa, moi propia do underground, cara formas máis simples e esquemáticas. Este cambio afectou tamén aos textos, que foron ocupando unha posición cada vez máis subordinada ao debuxo ata desapareceren totalmente en obras coma Ratoon (Bang!, 2010) ou na súa recente contribución ao volume colectivo Verde (Autsaider, 2013). Tampouco hai texto no seu novo título, Operario (Demo, 2013), unha fábula sobre as relacións de traballo e a xustiza social coa que Demo Editorial inaugura Demográfica, unha nova colección consagrada a obras en pequeno formato (14x21) e sen apenas texto. Detrás desta nova liña editorial intúese a pretensión de abrirse a novos mercados, como confirmaría o feito de aparecer os paratextos desta obra en castelán ademais de en galego.

Situada nunha cidade en pleno desenvolvemento industrial, presumiblemente a principios do século XX, Operario conta un día na vida dun obreiro que se introduce na engrenaxe industrial na procura dun medio que lle permita ver satisfeitas as súas escasas e moi elementais necesidades. Unha tímida incursión na realidade das relacións de produción abondará para frustrar as súas expectativas e demostrar a inxenuidade das súas pretensións. Mediante unha cadea de acontecementos mínimos Jano amosa a desigualdade das relacións laborais, a alienación do obreiro e a conivencia das forzas da orde cos poderosos. Nada novo na súa mensaxe, que coincide no esencial coa dos clásicos da literatura industrial, pero que non deixa de resultar pertinente no contexto actual.
 
A obra, xa que logo, convida ao lector a indignarse, mais faino cunha contención formal que invita á reflexión. Coma o debuxo, as ideas sobre as que Jano constrúe o seu relato son simplificacións, síntese de formas máis complexas. O estilo ríspeto que caracterizou a maior parte do seu traballo previo deixa paso a un grafismo máis limpo e accesible. Os deseños planos e a abundancia de formas xeométricas transmiten unha frialdade que se ve reforzada polo uso repetido dunha cuadrícula de catro cadriños por páxina. O discurso é visceral pero as formas son asépticas. O contraste incita a non deixarse levar e reflexionar. A obra lese nun suspiro, pero permanece e ofrece matices nunha segunda lectura.

[Publicado en Galicia Confidencial Tendencias e en Qadriños o 19 de setembro de 2014]

mércores, setembro 18, 2013

Marshal Law: Miedo y asco


 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Durante moitos anos, o sentido moral foi unha cualidade tan definitoria do superheroe coma as súas habilidades de combate. No tebeo popular norteamericano por excelencia, os heroes enmascarados actuaban sempre guiados polos máis altos ideais de xustiza, nuns relatos que evitaban a mantenta introducir calquera situación que puidese sementar dúbidas a este respecto. Co tempo, o xénero evolucionaría cara relatos máis complexos, nos que uns personaxes que comezaban a amosar personalidades máis diversas debían confrontar dilemas cada vez menos simplistas, evidenciando o idealismo, mesmo a inxenuidade, daquela premisa. Tanto Watchmen coma Batman Dark Knight, ambas publicadas en 1986, formularían de forma explícita as reticencias que foran agromando nos anos anteriores, desactivando de forma definitiva o tópico do superheroe moralmente irreprochable. Pouco máis pode dicirse ao respecto dende entón.

Marshal Law: Miedo y asco (ECC, 2013), cómic creado por Pat Mills e Kevin O’Neill e editado orixinalmente baixo o selo Epic de Marvel Comics en 1987, é dicir, un ano máis tarde que as obras mencionadas, incide nunha liña semellante, aínda que, cómpre non enganarse, resulta un produto moito máis imperfecto. Carece da sutileza de Watchmen e tamén da complexidade narrativa de Dark Knight, a trama parece avanzar improvisadamente en non poucas ocasións e os personaxes, se exceptuamos os dous protagonistas, apenas están definidos. Porén, comparte con aquelas obras a súa vocación desmitificadora á que engade un sentido festivo ausente nelas. Dito doutro xeito, no canto dun sutil estudio, Mills e O’Neill artellan unha brutal parodia da condición superheroica que non só prefigura e probablemente supera outras máis recentes (e máis populares), senón que chega a adiantarse á dexeneración noventeira do xénero, cos seus heroes hipermusculados, de queixo cadrado e dentame tenso.  

A obra pode entenderse ademais coma unha representación da confrontación entre dúas tradicións do tebeo popular: a británica e a norteamericana. Se  Espírito Público é o paradigma do superheroe ianqui de moral supostamente irreprochable, o seu antagonista Marshal Law entronca coa estirpe xenuinamente británica do policía hiperviolento e fascistoide, cuxo expoñente máis coñecido é o Xuíz Dredd. Mills secuestra o superheroe para deconstruílo. O San Futuro no que transcorre a acción non é máis que unha versión da Mega-City One de Judge Dredd, onde os tópicos en vigor non son os do tebeo superheroico tradicional, senón os das distopías extremas do cómic británico. Xa que logo, a obra confirma unha idea que salientabamos hai pouco: que a influenza do cómic británico na transformación do tebeo norteamericano a partir de mediados dos anos 80 non se limitou á incorporación de autores, senón que tamén houbo unha asimilación de contidos. Mills e O’Neill contemplan o superheroe coa mirada revirada e estraña do cómic británico. Non hai misericordia.

mércores, setembro 11, 2013

Polo mar de Bretaña



















A Bretaña é unha terra aberta ao mar e a banda deseñada confírmao. Nas obras de Hergé, Patrice Pellerin, Alain Dodier, Aude Picault e Bruno LeFloc'h atopamos portos, illas, faros, cantís e brétema mareira. Paisaxes fortemente evocadoras que estes e outros autores escolleron para ambientar as súas historias. Unha mostra na máis recente Paisaxe de papel: Polo mar de Bretaña.

domingo, setembro 08, 2013

Next Men 1

























A carreira profesional de autores como Mike Mignola, Frank Miller ou Todd McFarlane cambiaría de forma irreversible nos primeiros 90, cando comezaron a buscar ou mesmo artellaron plataformas de publicación alternativas a Marvel e DC. A través de Dark Horse, Mignola crearía o seu célebre Hellboy e Miller publicaría Give me Liberty (coas súas continuacións) ademais das primeiras historias de Sin City, mentres que Todd McFarlane fundaría con outros debuxantes Image Comics e acadaría cifras espectaculares con Spawn. John Byrne tamén deu daquela un paso semellante, pero a súa sorte foi distinta, a pesar de partir dunha posición claramente favorable. O canadense conservaba aínda boa parte do seu merecido prestixio e seguía a ser un dos autores máis seguidos do momento, malia que a súa segunda etapa en Marvel, cara finais dos 80, non acadara nin o nivel creativo nin o éxito dos seus mellores traballos. Byrne apostaría tamén por Dark Horse, onde publicaría o volume unitario 2112 e posteriormente abriría a serie regular Next Men, que centraría a súa produción creator-owned durante os 90.

Malia ter obtido unha acollida crítica aceptable e contar con lectores abondo para manterse viva entre 1991 e 1995, non se pode dicir que sexa esta cabeceira a primeira que se vén á mente cando un menciona o nome do seu creador, ao contrario do que acontece cos autores mencionados anteriormente. Os motivos son varios. En primeiro lugar, o seu peche foi en falso; Byrne interrompeu o desenvolvemento da serie no seu número 30 coa idea de retomala uns meses máis tarde, o que finalmente non foi posible. O título foi, dende entón e por moitos anos, unha obra inconclusa e sobre a que periodicamente xurdían rumores de continuación ata que, en 2010, o canadense retomou e finalizou a serie da man de IDW. En segundo lugar, tras deixar a cabeceira en suspenso, Byrne traballaría de novo para Marvel e DC, ligando o seu nome aínda máis ao das grandes franquicias superheroicas, e non sería ata bastante máis adiante que recuncaría en proxectos da súa propiedade, ningún tan valorado coma Next Men. E por último, malia as virtudes desta obra, coido que existe un consenso en que os traballos nos que Byrne alcanzou a excelencia foron outros: a súa etapa en Uncanny X-Men, nos 4 Fantásticos, o seu Alpha Flight e The Man of Steel. É dicir, foi traballando con títulos alleos cando o canadense deu o mellor de si.

Dito isto, coido que tampouco pode negarse que, ademais de ser o seu mellor traballo creator-owned, Next Men debe contarse entre os títulos recuperables da bibliografía de Byrne, polo que é unha boa nova que Norma reedite en catro volumes a saga completa, incluíndo a etapa máis recente, ata agora inédita entre nós. O primeiro tomo (Norma, 2013) ábrese con 2112, one-shot que sería antesala da cabeceira, e contén os números 0 a 6 da serie regular, que abondan para formarnos unha idea de en que consistía a proposta. Nunha primeira impresión podería parecer que o canadense pretende distanciarse do xénero dos superheroes, que centrara a práctica totalidade da súa carreira e ao que debía (e debe) debe a súa sona, optando por unha aventura de ciencia ficción. Sen embargo, axiña queda claro que tanto no futurista 2112 coma especialmente en Next Men, os elementos de sci-fi son ornamento, mentres que as estruturas son claramente debedoras do tebeo superheroico. Os personaxes protagonistas non só teñen superpoderes, uns superpoderes que apenas que coñecen e que deben aprender a usar, senón que o reparto de roles entre eles reproduce fielmente as estruturas típicas das formacións superheroicas. E o mesmo pode dicirse do seu antagonista, expresivamente chamado Satanás, personaxe dotado da teatralidade propia dos superviláns de cómic. Cunha tópica investigación gobernamental que se extravía como punto de partida, Byrne elabora un relato de persecución no que os protagonistas deben desenvolverse nun mundo que non coñecen e no que non saben en quen poden confiar. Sen grandes pretensións, o canadense artella unha aventura de tempos ben medidos e no que, iso si, se permite ir un pouco máis aló do que estaba permitido no cómic mainstream do seu tempo.

E probablemente esa sexa unha última clave que explica por que Byrne non foi quen de triunfar como propietario das súas propias creacións. Malia a súa aparencia externa, nada en Next Men se afasta excesivamente do que levaba anos facendo e faría nos anos seguintes. Faltoulle a vontade ou a capacidade para diferenciar o seu produto e amosar unha versión distinta de si mesmo como autor, ofrecendo simplemente unha nova mostra do que xa sabiamos que era quen de facer.