domingo, xullo 31, 2016

Un mes, tres viñetas: Xullo 2016

Un deseño preliminar das Leñadoras por Noelle Stevenson

















4 de Xullo. Blame it on the heteropatriarcado. Sapristi anuncia que en outubro chegará Leñadoras, versión castelá de Lumberjanes, o exitoso cómic escrito por Noelle Stevenson e Grace Ellis e debuxado por Brooke Allen. Non era sen tempo! Falamos dun título que gañou dous Eisner e dun dos cómics que máis deu que falar en 2015. O que realmente sorprende é que tardara tanto ser publicada en España e que ningunha das editoriais grandes poxara polos seus dereitos. Non é o único caso, hai máis. Por exemplo, non temos noticias de que se vaia publicar entre nós o excelente Nimona da propia Stevenson, nin tampouco ningún dos recompilatorios de Hark! A vagrant, a imprescindible tira cómica de Kate Beaton, ou Bitch Planet, a provocativa nova serie en Image de Kelly Sue DeConnick, desta volta con Valentine De Landro. Disimulen se a asociación de títulos lles parece arbitraria, pero coido que xa ven por onde vou. Autoría feminina, si, pero tamén talento e moito que rillar nesas páxinas. Fáltalle valor ás editoriais? Somos os lectores tan papóns? Haberá que darlle a razón de novo a Garzón e botarlle a culpa ao heteropatriarcado?


Agustín Fernández Paz por Kiko Da Silva





















12 de Xullo. Foise Agustín. Morreu un gran escritor e morreu tamén un mestre que na súa longa vida nas aulas aprendeu a centos de rapaces a facer banda deseñada. Se precisan probas bótenlle un ollo a Os cómics nas aulas, un libro que recolle as ideas de Agustín sobre as posibilidades educativas dos cadriños e que aparece ilustrado con ducias de cómics elaborados polos seus estudantes. Os pes de imaxe descóbrennos a un Agustín nunha faceta apenas coñecida, a de educador: analítico, minucioso, esixente, avalía as producións dos rapaces cunha frialdade que sorprende nun home da súa coñecida bonhomía. De entre todos os vicios, o que critica con máis dureza é a imitación mimética de modelos por parte dos nenos e nenas. Diríase que para el, non había maior pecado nun cativo que a falta de creatividade. Todas as actividades de aula que contén o libro son iso, un convite á expresión persoal, á creación. Pois xa está, Agustín foise. Poucas bromas.

Inicio do comunicado de despedida da web Entrecomics














19 de Xullo. Entrecomics anuncia a súa disolución pero non entrega as armas. Na miña mocidade, nos duros anos 80, os problemas que esixían unha solución violenta dirimíanse quedando a tal hora no campo do Pombo, chamado así polo seu propietario, un tipo pouco dialogante que ás veces comparecía no lugar de autos e procedía, caxato en man, ao despexo de aloitadores e futbolistas amateurs. Co cambio de século, a violencia trasladouse ao plano simbólico e cando a xente de cómic queriamos currarnos a propósito da "novela gráfica" ou calquera outro asunto controversial, quedabamos en webs coma Entrecomics e faciamos da zona de comentarios un asfixiante campo de batalla. Coido que non me engano se digo que nesa dialéctica violenta e substitutiva da guerra algúns aprendimos moito (de cómic e tamén de retórica). Tamén nos propios contidos dunha páxina que axiña comezou a sobrevoar o nivel medio dos blogs e webs dedicadas ao cómic ata converterse, por dereito propio, nun referente do medio. Coincidindo co seu décimo aniversario, Entrecomics anuncia o seu peche. A súa desaparición confirma o final dun modelo, o dos blogs e páxinas amateurs, baseado no voluntarismo e no sacrificio pola causa dos seus promotores, que foi extremadamente útil durante uns anos pero que ademais de resultar insostible perdeu xa a súa razón de ser. Parece haber consenso en que o novo paradigma pasa pola profesionalización. Agora só falta facelo posible.

venres, xullo 15, 2016

Qadriños: Agustín
















En novembro de 2014 chegou un mail á miña caixa de correo. O remitente era Agustín Fernández Paz. Eu non o coñecía persoalmente, nunca o tratara aínda que si cruzara con el algunhas verbas nas redes sociais. Ademais de presentarse, Agustín facíame algunha pregunta e pedíame un pequeno favor, todo relacionado coa banda deseñada. É doado imaxinar cal foi a miña sorpresa, un dos mellores escritores galegos, un dos máis lidos e sen dúbida o máis querido, pedíndome un favor. Tentei axudarlle como puiden aínda que hoxe teño a sensación de que podería telo feito mellor. El nunca mo fixo sentir así, ao contrario, sempre se mostrou próximo e moi agradecido. Neses primeiros emails que intercambiamos empecei a descubrir a súa enorme calidade humana.

De alí a un pouco fun eu quen lle escribín a el. Aproveitándome daquel primeiro contacto e abusando da súa amabilidade, pedinlle que me deixara entrevistalo. Eu sabía que Agustín era un lector apaixonado de banda deseñada. Coñecía o seu libro Para lermos cómics, sabía que escribira crítica de banda deseñada e que por este motivo acadara o Premio Ourense nas Xornadas de BD de 1992, a primeira e única vez que se lle concedeu a un divulgador, constábame que fora precursor do traballo nas aulas co cómic como ferramenta. Todo en anos nos que o prestixio social da banda deseñada estaba moi por debaixo do recoñecemento actual. Parecíame que pagaba a pena dar a coñecer esta faceta dunha figura tan relevante das nosas letras. Accedeu, respondeu as miñas preguntas con grande amabilidade, remitiume a algún dos seus libros e mesmo tivo a xenerosidade de agasallarme cun exemplar de Os cómics nas aulas, un libro que demostra que Agustín aprendeulle a facer cómics a centos de nenas e nenos. Cunha delicadeza innecesaria, deixou caer algúns consellos sobre como debía transcribir a entrevista. Seguinos todos, non son parvo.

Agustín descubriu o cómic na súa infancia en Vilalba. Se alguén quere coñecer os detalles pode ler O cesto do Beti, texto incluído en O rastro que deixamos, unha tenra carta de amor ao medio ademais dun retrato luminoso dun mundo que xa non existe. Admiraba a Miguelanxo Prado, a Moebius, a Bilal e Christin, a Hugo Pratt, figuras esenciais para lectores da súa xeración. En máis dunha ocasión falou con emoción de Étienne Davodeau. Coñecía ben aos Cráneo, Da Silva, Seijas, Rubín, Domingo... Mais gustaba tamén de autores tan afastados do seu propio universo literario coma Alan Moore ou Garth Ennis. Era un lector entusiasta e sempre quixo transmitir ese amor pola lectura.

Non vou dicir que eu fose amigo de Agustín, non teño dereito a considerarme tal, pero si podo dicir que na miña breve relación con el tratoume co afecto e a confianza que se reserva aos amigos. Sen dúbida, o tempo poñerá no lugar que merece a súa obra literaria. Gustaríame que se gardase tamén memoria do seu amor polo cómic e da súa enorme calidade humana.

mércores, xullo 06, 2016

Elipses e Sombras: Sinais de identidade

I.D.

Tras o éxito de Pretty Deadly, o novo traballo de Emma Ríos confirma o desexo da autora de non acomodarse e desenvolver unha carreira de marcado signo autoral no competitivo mercado norteamericano.

O desembarco en Marvel Comics, que moitos debuxantes desta beira do Atlántico observan como obxectivo final da súa carreira, non pareceu ser suficiente para satisfacer as aspiracións creativas de Emma Ríos. Tras apenas tres anos traballando na editora de cómics máis influente do planeta e malia ter acadado encomendas tan notables como a de debuxar a Spiderman, a debuxante galega preferiu abandonar a Casa das Ideas para crear Pretty Deadly, un western fantástico desenvolvido en colaboración coa escritora Kelly Sue DeConnick. Foi unha elección arriscada que se viu recompensada co favor da crítica e un apoio notable entre os lectores, e que probablemente animou á Ríos a afondar na mesma liña. I.D. (Astiberri, 2016), o seu novo traballo, é un relato orixinalmente publicado por entregas en Island, a revista que a debuxante dirixe dende hai apenas un ano xunto ao historietista norteamericano Brandon Graham. Este novo proxecto leva un paso máis aló a autoafirmación de Ríos como creadora, que asume en solitario a autoría do seu novo traballo e se responsabiliza do medio no que aparecerá publicado, liberándose de calquera forma de control editorial.

Ambientada nun contexto sutilmente futurista, I.D. narra a historia de tres personaxes que desexan someterse a unha operación cirúrxica para obter un corpo novo. Non buscan unha mellora estética senón que queren trasladar a súa consciencia a un corpo diferente. Ríos constrúe o relato arredor do diálogo entre os tres personaxes, unha conversa desigual que lle permite ao lector coñecer os motivos de un, deducir os de outro e aventurar os do terceiro. A acción desenvólvese nun contexto convulso, no que as pantallas de televisión devolven imaxes de violencia contra o poder mentres na rúa as protestas cidadás rematan en enfrontamentos directos coa policía. A desconformidade e o desexo de cambio aparecen descritos coma un fenómeno global, que afecta á sociedade na súa relación coas institucións e ao individuo en relación co seu propio corpo. A crise das identidades individuais e o desexo de transformación social serían dúas expresións dun mesmo fenómeno. Sorprendentemente, malia estaren os conflitos de identidade na cerna do relato, estes apenas aparecen formulados de forma explícita, en contraste coa minuciosidade con que se describen os procedementos médicos que posibilitarían un transplante de corpo. O enérxico aparello visual de Ríos transmite máis sensacións que ideas. Deliberadamente?

Co paso dos anos, Ríos foi depurando a súa técnica narrativa ata acadar un xeito de contar persoal e facilmente recoñecible. En I.D. atopamos abundantes marcas de estilo da autora coma os silencios expresivos, a proliferación de pequenos detalles encapsulados ou os planos cenitais. De trazo áxil e aberto, as súas figuras non precisan axeitarse a modelos canónicos de beleza para gozar dunha singular elegancia. É probable que o máis destacado do desenvolvemento gráfico deste novo traballo sexa a elección dun coloreado en gamas de vermello, no que o predominio dos tons rosados adozan o debuxo anguloso de Ríos. O resultado é menos exuberante que Pretty Deadly, máis frío e cerebral porque así o demanda a historia, pero non menos atractivo visualmente.

Entre 2001 e 2011, os integrantes do colectivo Polaqia, ao que Emma Ríos pertencía xunto a autores coma David Rubín, Kike Benlloch, José Domingo ou Manel Cráneo, articularon un proxecto colectivo radicalmente persoal no que a independencia creativa viña da man da autosuficiencia editorial: eles creaban e eles publicaban os seus propios cómics. A traxectoria recente de Ríos demostra que a autora segue a guiarse polos mesmos principios aínda nun mercado tan diferente coma norteamericano. Con I.D., Ríos desenvolve un proxecto á medida dos seus propios intereses, cuestionando os camiños preestablecidos do mercado editorial norteamericano e creando ela mesma os medios que precisa para achegar a súa obra ao lector. Todo un exercicio de personalidade creativa e de confianza en si mesma que cómpre recoñecer.

domingo, xullo 03, 2016

Un gusano en la fruta

























As novelas de Don Camilo facían dunha pequena vila na ribeira do Po o escenario no que se representaba a confrontación entre dúas cosmovisións aparentemente irreconciliables, a do comunismo que personificaba o alcalde e a do humanismo cristiano (diriamos conservador) que defendía o sacerdote. Digo "aparentemente irreconciliables" porque as historias escritas por Giovannino Guareschi estaban precisamente orientadas a demostrar o contrario, que a distancia ideolóxica podía ser salvada se os contendentes eran quen de situar a paz social por riba das súas diferenzas políticas. Nos relatos doutro célebre sacerdote literario, o Padre Brown, as pequenas comunidades rurais representaban unha orde social non conflitiva na que o crime irrompía coma unha violencia anómala. Na mellor tradición do relato detectivesco, o personaxe creado por Chesterton empregaba o seu coñecemento espiritual e filosófico para desbotar calquera explicación sobrenatural dos feitos e restaurar a convivencia extirpando o criminal. Malia seren moi diferentes, estas dúas sagas literarias ofrecen unha mesma imaxe do rural coma teatro do mundo no que se ventilan asuntos cuxa relevancia vai sempre máis aló do que superficialmente se lle presenta ao lector, ao tempo que concedían ao sacerdote unha posición de autoridade non só moral senón mesmo cívica.

Con Un gusano en la fruta (Norma, 2016) Pascal Rabaté sitúase nesta tradición narrativa, tomando coma protagonista a un sacerdote principiante que chega ao seu primeiro destino, a parroquia de Restigné, preto do río Loira. Rabaté describe un tránsito, o do mozo que deixa atrás os espazos nos que estaba sometido a tutela (a familia, o seminario) e se abre ao mundo por vez primeira como persoa adulta. En contraste co bucolismo con que Guareschi  e Chesterton retrataban as pequenas comunidades rurais, o mozo Pierre atopa un complicado nobelo de relacións sociais no que as retesías persoais se mesturan con conflitos de clase. De novo, a súa condición de relixioso situarao na posición de referente moral, abocándoo a mediar nas disputas entre os veciños malia a súa inexperiencia e o seu descoñecemento do terreo. A ollada de Rabaté peca dunha severidade que non atopamos nos seus precedentes. Nin o sacerdote está investido da autoridade que se lle supón nin os seus fregueses están dispostos a deixarse conducir con facilidade. O autor francés reconstrúe unha longa tradición narrativa mais reflicte a perspectiva desencantada do final do século XX.

A estrutura argumental, as difusas referencias ou a nitidez da súa mensaxe fan de Un gusano en la fruta un relato máis convencional que a maioría da produción posterior do seu autor. Mesmo o debuxo, magnífico, amosa a versión máis académica dun Rabaté que nos anos seguintes liberaría o seu trazo acadando un grao de expresividade claramente superior. O título foi publicado en 1997 e precedeu ao primeiro tomo de Ibicus, no que o autor sobordaría os seus propios límites e se reivindicaría como unha das voces máis singulares da banda deseñada europea. Dito iso, estamos perante un traballo dunha solidez e autenticidade indiscutibles, un magnífico libro que transcorridos vinte anos mantén todos os seus valores intactos.