venres, decembro 30, 2011

Inventario de atrocidades. A Primeira Guerra Mundial segundo Jacques Tardi



"No encontramos en toda la obra una sola mención a las causas geopolíticas que originaron el conflicto, tampoco a sucesos relevantes en el devenir del mismo. Tardi no sólo pretende eludir cualquier idea justificadora, sino también despojar a la guerra de sentido épico, por lo que los hechos que nos traslada resultan irrelevantes desde una perspectiva global y sus protagonistas son siempre personajes insignificantes. Uno de los mayores éxitos del autor francés es el de haber sido capaz de ofrecer un relato descarnado y cruel, implícitamente antibelicista, sin caer en excesos dramáticos o en un tremendismo gratuito."

Pechamos o ano con este fragmento pertencente ao artigo que veño de escribir para o monográfico sobre xénero histórico da revista dixital Ábrete Libro. Nel falo das moitas obras que Jacques Tardi ten adicado a contar a Primeira Guerra Mundial, dende a lonxana A flor no fusil ata a recente e excelente Puta guerra! Inventario de atrocidades. A Primeira Guerra Mundial segundo Jacques Tardi.

xoves, decembro 22, 2011

O xogo lúgubre



O xogo lúgubre
(Dolmen, 2007) parte das coñecidas extravagancias e tamén doutros aspectos máis controvertidos da vida de Salvador Dalí para desenvolver un relato que pretende ser desacougante e morboso centrado na figura do pintor catalán, aquí chamado Salvador Deseo. Paco Roca xoga á imitación do clásico literario Drácula, facendo que os lectores acompañen ao novo e recén chegado secretario de Deseo, significativamente chamado Jonás Arquero, na súa descuberta da sinistra personalidade e forma de vida do pintor. O vampirismo de Deseo, coma o de Drácula, sobardaría a súa constatada desviación respecto da moral e convencións sociais predominantes para entrar no terreo do criminal. Obviamente, nese punto Roca fabula, aínda que sexa a partires de material documentado, retratando a Deseo/Dalí a metade de camiño entre o ogro malvado e un certo infantilismo irresponsable. A cuestión de fondo sería a de se podemos xulgar con normas (morais, legais) comúns a suxeitos extraordinarios ou, en sentido contrario, se a xenialidade persoal pode ser coartada para o crime.

Porén, malia o interese da proposta, a obra acusa unha notable falta de substancia. En contraste co delongado proceso de dexeneración persoal a que se vía sometido o Jonathan Harker de Drácula, a transformación que sofre Arquero ao asistir ás reviradas prácticas de Deseo resulta prácticamente instantáneo, non suficientemente xustificado. A mesma precipitación acusa o seu namoramento dunha rapaza de Cadaqués: fugaz, instantáneo. Á obra no seu conxunto fáltalle percorrido para posuir a contundencia que o relato reclama.

No aspecto gráfico, Dolmen segue o formato da edición europea da obra, a cor e cun tamaño maior que o orixinal tal e como o publicara La Cúpula en 2001. Como adoita acontecer, a ampliación non favorece o resultado cando a obra foi concibida inicialmente para unhas dimensións de páxina menores. Polo demais, aínda que os rasgos de estilo do seu autor están presentes, o seu traballo non resulta tan rico e complexo como a súa obra posterior, especialmente no que atinxe á planificación e posta en páxina.

Estamos, xa que logo, perante un traballo cheo de ideas suxerentes que non chegan a funcionar por completo. Roca revelábase xa en 2001 coma debuxante talentoso e creador imaxinativo, pero aínda en proceso de perfeccionamento. O salto de calidade que supón a súa produción posterior é ben coñecido.

Entradas relacionadas
Engurras
As rúas de area
O inverno do debuxante

martes, decembro 20, 2011

Os sarcófagos do sexto continente



Se cadra polos coñecidos vínculos entre Hergé e Edgar P. Jacobs, adoita tomarse tanto a Tintín coma a Blake e Mortimer como paradigma das dúas posicións que poden adoptarse respecto a unha cabeceira cando morre o seu creador: clausurala (Tintín) ou permitir a súa continuación por outros autores (Blake e Mortimer). O debate ten bastante de bizantino e se cadra por iso abrolla cada pouco. En calquera caso, veño de ler con agrado Os sarcófagos do sexto continente (Norma, 2004, 2005), aventura en dúas partes escrita por Yves Sente e debuxada por André Juillard e que pertence á era post-Jacobs de Blake e Mortimer. E, como non pode ser doutro xeito, un dos seus puntos de interese é determinar ata que punto se lle fai xustiza á cabeceira orixinal e ao seu creador.

A ese respecto, o primeiro que resulta evidente é a vocación de fidelidade ao referente dende un punto de vista formal. O empeño de Juillard por mimetizar o estilo gráfico de Jacobs lévao a supeditar os seus propios rasgos autorais á imitación do grafismo daquel en todos os seus extremos, o cal inclúe a posta en páxina e tamén aspectos tan característicos do historietista belga como a súa tendencia sobrecargar os globos de diálogo ou o uso de caixas de texto cuxo contido resulta redundante coas propias imaxes. A contención con que se empregan estes recursos, que en ningún momento chegan a entorpecer a lectura, denota que estamos perante un uso consciente dos mesmos, a repetición dunha marca de estilo que se ofrece cómplice ao lector para o seu recoñecemento.

Algo semellante pode dicirse do argumento. Ademais de manter a fidelidade na caracterización dos protagonistas, Sente enceta unha trama coherente cos lugares comúns na obra de Jacobs (aventura, viaxes, emprazamentos exóticos, pseudo-ciencia...) adubada con non poucas referencias a aventuras previas. A elección da Exposición Universal de Bruxelas de 1958, co aquel retrofuturista e inxenuo do Atomium e demais edificios da Feira, coma un dos escenarios principais da aventura, lonxe de ser inocente, ten moito de declaración de intencións por parte dos autores. Con todo, Sente e Juillard non renuncian a ampliar os límites da serie, atrevéndose a imaxinar un amor de mocidade de Mortimer e as circunstancias en que éste e Blake coincidirían por vez primeira.

Xa que logo, a obra combina sabiamente un discurso propio co respecto pola tradición e resulta, por riba de todo, un sólido relato de acción e aventura. Resúltame difícil pensar qué afeccionado á obra de Jacobs podería presentar obxeccións a un traballo coma éste e, en calquera caso, o canon orixinal permanece intacto para quen o recoñeza coma o único válido. Así que, querendo ou non, parece que xa me posicionei no debate inesgotable do que antes falabamos. Ata que cambie de opinión, supoño.

Entradas relacionadas
A marca marela

domingo, novembro 27, 2011

Os Novos Mutantes: A orixe de Lexión



Sinalabamos hai pouco que probablemente o valor engadido de historias como a Saga do Oso Místico dos Novos Mutantes, o seu interese dende un punto de vista actual, residise na interpretación gráfica de Bill Sienkiewicz antes que nos guións, perfectamente convencionais, de Chris Claremont. A reedición de Panini da etapa destes dos autores na cabeceira dos Bebés-X péchase con este segundo tomo, A orixe de Lexión (2011), sendo a aventura que lle dá título a que indica o momento en que o escritor parece tomar en consideración por vez primeira a peculiar identidade artística do seu debuxante. E así, a extravagancia do personaxe de Lexión casa perfectamente co estilo gráfico de Sienkiewicz e a aventura que Claremont constrúe a seu redor, concretamente, no interior da súa mente esquizofrénica, resulta ser o pretexto perfecto para que o debuxante deseñe paisaxes oníricas, figuras deformadas e efectos lisérxicos con xustificada liberdade. O resultado non pasará ao canon do tebeo superheroico mais si ofrece unha boa mostra da densidade (gráfica e argumental) que o xénero acadaba nos 80.

O tomo contén tamén a irrelevante intervención dos Novos Mutantes nas esquecibles Secret Wars II, historia incapaz de sobrevoar a mediocridade do crossover no que se insire, e péchase coa minisaga que marca a volta dun dos membros da aliñación orixinal do grupo, Karma. A compoñente emocional deste retorno semella ser o argumento principal e case único destes capítulos, debuxados polo hawaiano Steve Leialoha, e que desembocan noutra saga recentemente recuperada por Panini, As Guerras Asgardianas.

Se desbotamos o factor nostalxia (nada desprezable dende o punto de vista comercial: estou convencido de que parte esencial do mercado ao que vai dirixido este produto son lectores que, coma min, leron estas historias no seu día e desexan recuperalas agora en mellores condicións de edición), coido que o principal interese deste volume, coma do anterior, é o de contemplar as páxinas dun Bill Sienkiewicz que desbordaba as convencións gráficas do xénero superheroico e se postulaba como un dos artistas máis interesantes do momento. Que posteriormente non fose quen de construir unha carreira de seu coma autor non lle resta méritos ao seu labor nestes anos, cuxa repercusión no medio resulta indiscutible.

mércores, novembro 16, 2011

Barcelona, a ollada exterior (e II)



Con sensación de culpabilidade polo pouco tempo que lle podo adicar ao blogue (en realidade, tampouco teño moito tempo para ler ultimamente), alédame anunciar a saída da segunda Paisaxe de papel adicada a Barcelona, desta volta centrada nas obras elaboradas por autores estranxeiros. Do inevitable Giardino de ¡No pasarán! ao hermético Bilal de Las falanges del orden negro, do arrecendo a fumetti de Martin Mystère ao mediático Batman e con parada no minimalismo ácedo de Lewis Trondheim. Barcelona a ollada exterior (e II).

mércores, novembro 02, 2011

Tom Strong 4



Se a tónica xeral na liña ABC creada de Alan Moore foi a estabilidade dos equipos creativos, Tom Strong foi a cabeceira na que máis axiña se deu entrada a voces novas e diversas, tanto na escrita coma no debuxo, o que foi favorecido pola falta de historias longas e argumentos sostidos no tempo. Así, o cuarto tomo editado por Norma (2008) ábrese cun relato en tres partes no que o veterano Jerry Ordway é o encargado de ilustrar os guións de Moore. Non parece casual a elección para esta historia de mundos paralelos e versións alternativas de Tom Strong, personaxe que xa é de seu reelaboración de tantas figuras heroicas, do que fora debuxante e co-creador do All-Star Squadron e Infinity Inc. O seu trazo clásico concédelle unha dimensión retro a esta historia que revisa os tópicos habituais das viaxes no tempo.

A seguir, atopamos dous capítulos autoconclusivos escritos por Peter Hogan, guionista que posteriormente escribiría as miniseries de Terra Obscura, e nos que o encargado do apartado gráfico é co-creador desta cabeceira, Chris Sprouse. O primeiro deles é unha aventura lunar que reproduce o argumento, mil veces revisitado pola ficción (dende Ulises e Circe, ata a Azura de Flash Gordon pasando pola She de Rider Haggard), no que a raíña exótica se namora do heroe explorador. Se cadra pola súa condición referencial, Hogan condensa o relato nun único número cando podería ter sido desenvolvido como mínimo en dous. O seguinte recupera tamén outro tópico, o do vilán que secuestra a moza do heroe, para narrar unha historia de aire vintage e ton de melodrama protagonizado por unha caste de Greta Garbo de xeo.

O tomo péchase cun capítulo escrito polo daquela emerxente Geoff Johns e debuxado por John Paul Leon. Curioso o caso deste artista de trazo tan persoal e que, en embargo, non dubida en adoptar aquí un rexistro gráfico respetuoso cos deseños de Chris Sprouse como en Ex-Machina se aproximaba ao estilo de Tony Harris. Estamos perante un relato mínimo cun aire de fantasía estilo Twilight Zone no que un inofensivo admirador de Strong resulta ser unha perigosa e inconsciente ameaza para toda Millenium City.

Hogan e Johns concédenlle ás súas historias un ton menor e intencionadamente tópico, pero un e outro participan da idea arredor da cal Moore construiu a cabeceira: a volta ás esencias do heroísmo máis unidimensional e inxenuo nun universo post-Watchmen.

Entradas relacionadas

mércores, outubro 19, 2011

Incógnito: Malas influenzas



Destacabamos ao falar da primeira entrega de Incógnito a semellanza entre os seus plantexamentos e os de Sleeper, series ambas creadas e desenvolvidas polo equipo Ed Brubaker-Sean Phillips con Val Staples nas cores. Á altura deste segundo volume (Panini, 2011), o que daquela denominabamos coma imaxe-espello torna en identidade pura e dura: estamos a ler o mesmo cómic. Hai unha analoxía (inversa, é certo) na premisa (bo entre malos entón, malo entre bos agora); o perfil psicolóxico dos personaxes principais (Zack Aniquilante e Zoe Zeppelin) resulta intercambiable co dos seus correspondentes en Sleeper (Holden Carver e Miss Misery); o mesmo acontece coas organizacións en loita (o SOE é operacións Internacionais; Morte Negra e Nivel 9 son TAO); o dilema principal (que diferenza hai entre o bando dos bos e o dos malos?) é identico nas dúas cabeceiras; os escenarios son os mesmos (grandes corporacións, tascas de superviláns); o grafismo apenas cambia.

Por que motivo decidiría Brubaker reescribir unha obra tan unanimamente eloxiada como Sleeper? As opcións posibles son varias e ningunha boa. Se a idea era perfeccionar o orixinal, o fracaso é bastante evidente: Incógnito non engade nada ao seu referente, se acaso os personaxes están peor desenvolvidos e, probablemente por coñecer xa aos seus antecesores, resultan moito menos carismáticos. A falta absoluta de humor ou ironía desbota que esteamos ante unha revisión paródica ou referencial. A terceira opción é a máis desacougante: contaría xa Brubaker todo o que tiña que contar?

Entradas relacionadas - Incógnito
Incógnito 1

Entradas relacionadas
Sleeper: Á súa sorte
Sleeper: Todo é mentira - Unha liña borrosa
Sleeper: O longo camiño a casa
Sleeper, superhéroes en clave negra

martes, outubro 18, 2011

Adolf


Adolf
(Planeta, 1999-2003) é unha das obras máis recoñecidas do mestre do manga Osamu Tezuka, probablemente o traballo máis relevante do tramo final da súa produción. Ambientada nos anos de ascenso do nazismo en Europa e na posterior Guerra Mundial, a obra narra as intensas vivencias de tres personaxes chamados Adolf, o fillo dun alemán e unha xaponesa (Adolf Kauffmann), un xudeu que vive en Xapón (Adolf Kamil) e o propio Hitler. Afeito á unánime exaltación desta obra, achegueime a ela coas más altas expectativas, e malia os seus evidentes valores, a sensación que me queda tras a lectura é de decepción. Decepción relacionada con preferencias estrictamente persoais, é certo, mais tamén con motivos dos que ata o de agora non atopei mención en ningures.

Atopo en Adolf un problema que deriva directamente da súa premisa. A obra constrúese arredor do enfrontamento entre partidarios e opositores ao réxime nazi por facerse co control duns documentos que probarían a ascendencia xudía de Hitler. A idea subxacente, abundantemente repetida no texto, é que a divulgación desa información conduciría ao III Reich ao seu final. Sería absurdo negar a centralidade da figura de Hitler na conformación e ascenso do nazismo, pero tamén o é reducir a complexidade dun fenómeno colectivo deste calibre a unha ecuación puramente persoal. Non deben esquecerse as notables aportacións ideolóxicas doutros persoeiros do réxime (Eckart, Hess ou Himmler, por citar a algúns dos máis coñecidos); pero sobretodo, non podemos ignorar que o ideario nazi foi asumido, con distintos graos de adhesión, polo conxunto dunha sociedade. Por todo isto, coido que suxerir que o III Reich non podería sobrevivir ao que o historiador Florentino Rodao cualifica no prólogo do cuarto tomo (Planeta, 2000) como unha simple "ironía do destino" é pouco menos que unha inxenuidade.

Orabén, que a elección desa premisa conduza a un resultado simplificador non impide que resulte narrativamente interesante. Pola contra, estamos ante un perfecto macguffin que, en combinación con sucesivas eleccións argumentais, permítennle a Tezuka construir unha intriga política repleta de acción e dramatismo. De ser éste o seu propósito atopariamos un explicación para aspectos tan obxectables como o facer da casualidade un motor esencial do relato ou a súa teimosía por presentar os conflitos derivados do belicismo, a xenofobia e o racismo nazis coma unha cuestión privada. Fronte ao carácter impersoal de toda confrontación bélica, nas que os soldados matan e morren por un designio político alleo e superior a eles, os actores de Adolf gardan entre si vínculos persoais, de xeito que a súa confrontación se traslada dende público ata o privado. Así, por exemplo, cando o nazi en formación Adolf Kauffmann debe asasinar a un fato de xudíos para demostrar o seu compromiso co führer, a súa primeira vítima non é un xudeu calquera, o cal xa sería sobradamente atroz, senón o pai do seu amigo Adolf Kamil que, para máis señas, acaba de chegar a Alemania dende Xapón. Como se explica? Casualidade casualidosa. Outro exemplo, Kauffmann é enviado de Alemania a Xapón na procura de Sohei Toge, o home que supostamente posúe os documentos que proban a orixe xudía de Hitler; ao chegar á súa casa, Kauffmann descobre que o tal Toge... acaba de casar coa súa nai! Casualidade casualidosa outra volta. Facendo de cada confrontación unha cuestión persoal, Tezuka constrúe un texto no que o folletinesco prevalece sobre o histórico e no que a Guerra Mundial deixa de ser a cuestión esencial a desentrañar para converterse nunha mera paisaxe.


Dito iso, non teño problema en recoñecer que Adolf reúne outros moitos valores que teñen sido acertadamente salientados pola crítica. Non pode obviarse a intelixencia con que o autor artella un argumento extenso, que se prolonga no tempo e no que o protagonismo se divide a partes case iguais entre un elenco de personaxes considerablemente amplo; tampouco a paciencia e o sentido do ritmo dun Tezuka que desenvolve simultaneamente varias liñas narrativas a partires dun inicio en contrapunto e cara unha resolución coherente e sen cabos soltos.

Mención aparte merece o aspecto gráfico, no que o mestre xaponés se reafirma no seu peculiar estilo aínda cando a súa idoneidade para este relato podería resultar discutible, dada a tendencia á deformación expresionista, a caricatura e a un acabado de apariencia infantil do Tezuka ilustrador, en contraste coa solemnidade do argumento e os momentos de alta intensidade dramática do mesmo. Porén, o que o grafismo de Adolf demostra é precisamente que esa suposta disonancia carece de importancia cando o debuxante conta coa habelencia narrativa necesaria para soster o relato. A riqueza de recursos, a perfecta posta en páxina e a consistencia dun acabado que é resultado de décadas de experiencia no medio abondan para dotar o narrado da necesaria dose de credibilidade por riba de calquera outra consideración formal.

domingo, setembro 25, 2011

Historia de Cyann



A Historia de Cyann, saga en curso a cargo de Claude Lacroix e François Bourgeon, ten un extenso prólogo no seu primeiro álbum, A fontana e a sonda (Norma, 1995), no que se presentan os protagonistas do ciclo e se define o seu contexto, unha civilización futurista cuxa cultura se constrúe a partir do carácter sagrado da auga. Cyann móstrasenos coma unha moza individualista e indisciplinada que recibe unha encomenda relacionada coa súa condición de herdeira da dinastía gobernante, dando lugar á clásica encrucillada entre desexo e deber.

Bourgeon e Lacroix esquivan a que sería a enésima revisitación dun argumento tan clásico coma o camiño do heroe (a viaxe na que o protagonista consuma a súa misión e cumpre o seu destino) plantexando cada álbum coma unha disgresión do precedente. A viaxe de Cyann terá lugar pero seguindo un roteiro que non só non será o incialmente previsto, senón que vai mudando despois de cada estación. Así, o segundo álbum da saga, As seis estacións en Ilo (Norma, 1997) parte dun erro de cálculo no primeiro grande desprazamento para desviar o curso do relato dende o seu previsible itinerario inicial cara unha extensa persecusión entre dous enormes vehículos por un planeta descoñecido que lles vale aos autores para liquidar (metafóricamente) a práticamente todos os secundarios herdados da entrega anterior.

O terceiro álbum, Aïeïa de Aldaal (Norma, 2005) fai, en moitos sentidos, tabula rasa. Propón un novo mundo, coas súas novas reglas, e unha secundaria cuxa dialéctica coa protagonista marcará o desenvolvemento do relato. E mais outra vez, ese novo escenario e os seus personaxes pasan ao esquecemento no álbum seguinte, As cores de Marcade (Norma, 2008), ambientado nun outro mundo rexido por unha caste de capitalismo exacerbado, no que non hai lugar para a intimidade e toda interacción persoal ten significado económico. É a primeira vez en toda a saga na que atopamos unha certa vontade de facer metáfora social, aínda que imaxinamos que tamén este escenario pasará ao arquivo nunha eventual continuación.

Os continuos cambios de dirección sen que se enxergue un camiño narrativo declarado invitan a crer que a improvisación e as apetencias do momento priman sobre calquera planificación previa. Malia iso, a lectura destes álbums paga a pena aínda que só sexa para contemplar o magnífico labor escenográfico dun Bourgeon que crea paisaxes, construcións e maquinarias, flora e fauna, vestiarios e caracterizacións, cunha facilidade enganosa e que non desaproveita ningunha oportunidade de ofrecer ao lector mostras do seu asoballante dominio gráfico.

sábado, setembro 17, 2011

Hellboy o la tematización del terror



"Asistimos, así pues, a un fenómeno que excede el guiño casual o la adaptación literal. Hellboy se construye como un texto hipercodificado, un vastísimo collage que incorpora gran parte de las tradiciones que componen el género terrorífico. (...) Es difícil (o imposible) interpretar Hellboy como una obra que se refiera de alguna manera a lo que conocemos como realidad; por el contrario, es la ficción, concretamente la ficción terrorífica, sobre lo que Hellboy se vuelca, haciendo del género mismo su contenido esencial, esto es, tematizándolo."

Estes días, por causas que tampouco podo dicir que sexan alleas á miña vontade, teño pouco tempo para ler e menos aínda para escribir, polo que, para que este blog non perda un ritmo que xa é de seu bastante sincopado, recupero un artigo escrito para o especial sobre o xénero terrorífico da revista dixital Ábrete Libro: Hellboy o la tematización del terror.

venres, setembro 09, 2011

Ex Machina: Fin de mandato



Diciamos respecto das últimas entregas de Ex Machina que parecía que Brian K. Vaughan parara as máquinas (si, é un xogo de palabras), introducindo capítulos autoconclusivos pouco trascendentes e postergando calquera avance na resolución das cuestións fundamentais da trama. O panorama cambia e moito neste Fin de mandato (Norma, 2011), décimo e derradeiro tomo da cabeceira no que atopamos acción, revelacións sorprendentes e acontecementos que se suceden a ritmo de vértixe ata chegar a un peche pirotécnico. Mais non podemos pasar por alto que na súa procura dun final epatante, Vaughan sacrifica a coherencia do seu propio relato, amosando unha faciana dos seus personaxes (nomeadamente do protagonista) que, non sendo totalmente incompatible co acontecido anteriormente, deberían ter sido precedida dalgunha pista previa. Non habéndoa, diríase que ou ben estamos fronte a un final improvisado, ou ben o guionista incumpriu o pacto implícito co lector, negándolle calquera oportunidade de interpretar a trama acaídamente ata a revelación final.

Esta conclusión confirma a idea que ata agora nos formáramos de Vaughan, non só a través desta serie senón tamén da igualmente concluída Y o último home. Os seus puntos fortes como guionista parecen claros: sabe plantexar argumentos interesantes, escribe diálogos con enxeño e domina os mecanismos de sorpresa ao lector, tanto nos cliffhangers coma nos tramos finais das obras que escrebe. Mais non é menos obvia a eiva fundamental da súa escrita: a súa dificultade para dar consistencia aos relatos longos, para soster un relato no tempo mantendo a coherencia e o interese do mesmo. Non é no plantexamento nin na resolución, senón no percorrido onde Vaughan falla. Unha mágoa xa que, a nada que mellorara neste aspecto, as súas series estarían entre as propostas máis sólidas do cómic comercial nortemericano.

No que atinxe Tony Harris, poco que engadir ao que vimos sostendo dende que deixou establecida a súa liña gráfica para este cómic nos primeiros números da serie. O seu demostrado talento tropeza unha e outra vez con esa teima por seguir un patrón realista de inspiración fotográfica que desnaturaliza o seu debuxo. O estatismo das figuras e o histrionismo das faccións parecen males tan evitables coma o abuso de certos efectos de separado entre personaxes e fondos. No lado positivo, o ter dotado á cabeceira dunha imaxe de seu, nos interiores mais tamén nas capas, que foi mantida nos escasos números que non debuxou el e si o moito máis natural John Paul Leon.

xoves, setembro 08, 2011

Barsowia 16



O colectivo Polaqia vén de anunciar a súa propia disolución. De aquí a final de ano sucederanse diversos actos de despedida, comezando pola publicación do Barsowia #16 (Polaqia, 2011), unha exposición e supoñemos tamén que algún que outro party. Penso que, a pouco que se coñeza o labor desenvolvido polo colectivo nestes dez anos de vida, a súa desaparición debe dar lugar necesariamente a unha certa tristura. Ao seu abeiro, na revista que lles serviu de altofalante, mais tamén a través doutras publicacións (números unitarios ou seriados, libros de bosquexos, pósters e carteis), atoparon unha oportunidade de se dar a coñecer un extenso número de artistas. A súa demostrada capacidade para dinamizar a escena galega (e mundial!) da BD traduciuse en resultados ben palpables, cómics editados e postos a disposición do lector.

Podemos entender que, en certo sentido, Polaqia morre de éxito: algúns dos seus integrantes son hoxe nomes ben coñecidos; outros, non sendo tan populares, foron atopando outras vías de publicación, en boa medida porque o panorama editorial mudou considerablemente nesta última década; ademais, ao contrario que en 2001, hai hoxe proxectos editoriais na terra que se van consolidando paseniño, o que supón unha modesta e paulatina ampliación das oportunidades de publicación. Sería unha inxenuidade dicir que o labor de Polaqia resulta redundante ou innecesario e que os artistas que hoxe queren publicar contan coas canles necesarias. Mais non é menos certo que o labor deste colectivo mostrou unha vía posible e eficaz, que ben pode servir de exemplo para quen se propoña obxectivos semellantes. Podería dicirse que Polaqia deixa o mund(iñ)o un chisco mellor que como o atopou. Non é pouco.

O que será derradeiro número da revista Barsowia, especial pola súa extensión, ofrece en síntese o mesmo que os que o antecederon, unha escolma de traballos breves de autores que só teñen en común unha difusa afinidade artística. O conxunto resulta, como sempre, coherente dentro da súa diversidade (ou viceversa). Os meus favoritos desta entrega? "Noite de rock" de Ana Galvañ, "O gran Bastian" de Luis Bustos (pode lerse aquí), "Pucho connection" de Alberto Guitián (máis info sobre a historieta aquí e aquí), "Mars blue" de Emma Ríos.

mércores, setembro 07, 2011

Barcelona, a ollada interior (I)



Posto que a extensión das Paisaxes de papel está máis ou menos preestablecida, non son poucas as ocasións en que teño que levar a cabo unha selección entre os traballos inicialmente dispoñibles, xa que aludir a máis de cinco ou seis obras implica identificalas polo nome e o autor sen poder ir máis aló dunha breve pincelada acerca do seu contido. No caso de Barcelona, fíxoseme evidente axiña que, malia as súas desventaxas, resultaba preferible mencionar un número amplo de títulos a reducir o abundante, variado e rico material dispoñible a apenas media ducia de obras. E así, partindo do recente El invierno del dibujante e seguindo e coa historia editorial da cidade e as sucesivas xeracións de autores que foron xurdindo como fío condutor, aludo nesta columna a un considerable número de artistas e obras que, aínda así, pretende ser representativo antes que exhaustivo. Estou convencido de que todos eles merecerían unha atención máis demorada. Queda pendente unha segunda columna que recolla a imaxe da cidade na obra de autores internacionais. Velaí Barcelona, a ollada interior.

venres, setembro 02, 2011

A imposible Patrulla X 1



Panini reedita (2011) a etapa de Chris Claremont en X-Men nun voluminoso formato que contén máis de trinta episodios da primixenia cabeceira mutante (este primeiro tomo abrangue dende o mítico Giant Size X-Men #1 ata o Uncanny X-Men #121, máis un par de capítulos doutras cabeceiras), en tapa dura, cunha coidadosa tradución de Santiago García, ademais de varios artigos a cargo de Julián M. Clemente e algún outro extra (deseños preliminares, ilustracións dos autores). Trátase, xa que logo, dunha edición que combina respecto polo orixinal con vocación de permanencia e que parece responder a unha vontade de arquivar en condicións formais óptimas un extenso catálogo de comic-books que se contemplan hoxe coma clásicos no seu xénero.

Aínda que se trate de algo habitual no eido da BD (pénsese na reedición luxosa de tiras de prensa clásicas) e comprensible por varios motivos, atopo sempre algo de contraditorio neste tipo de edicións, que pretenden dar a unha obra unha perdurabilidade que nunca estivo entre as súas pretensións. Esta segunda Patrulla X, coma calquera tebeo superheroico do seu tempo, xurdiu coa finalidade de satisfacer a demanda inmediata, periódica, de acción e aventura dun lector esencialmente adolescente. Os seus autores non pretendían facer historia senón fidelizar ao maior número posible de lectores. Probablemente, o relevante non é que converteran a cabeceira nun supervendas que daría lugar a unha lucrativa franquicia, senón que o fixeran mediante unha proposta que renovaba a tradición do tebeo superheroico dentro das estreitas marxes nas que se movía o xénero naqueles anos. O contido desta reformulación, así como as claves do éxito (comercial e creativo) da obra teñen sido analizadas e expostas con acerto en diversos lugares: o replantexamento da cuestión mutante, a coidada caracterización dos personaxes, as sinerxias entre autores (neste tomo, sen ir máis lonxe, é moi notoria a reorientación da cabeceira por parte de Claremont tras a substitución de Dave Cockrum por John Byrne no debuxo), etc.

No canto de reincidir nesa análise, prefiro sinalar estes cómics como parte significativa da miña formación como lector e auténtico tesouro perdido da miña adolescencia. Pertencendo á xeración Fórum, lectores que accedimos ao tebeo norteamericano cando Planeta acadou os dereitos de Marvel, cóntome entre aqueles que vivimos con resignación a decisión desta editorial, probablemente lóxica no seu contexto, de pasar do Giant Size X-Men #1 ao Uncanny X-Men #138, obviando os capítulos que xa publicaran en España Vértice e Surco. A procura destes números vellos de dúas editoriais xa extintas por puntos de venda de segunda man (rastros e librarías ordinarias que trocaban cómics por un peso) converteuse nunha misión vital, sostida no tempo. O achado dalgún número solto, cando a teimosía coincidía coa fortuna, traía consigo unha ledicia inmensa. O tebeo en cuestión era minuciosamente escrutado, as cronoloxías coidadosamente restablecidas, os ocos completados mediante conxecturas. Aínda que estas pequenas victorias eran celebradas como triunfos da vontade, o obxectivo final, a perfecta restauración cronolóxca do ciclo completo, era claramente inalcanzable.

Por iso un pensa, con indiscutible tendenciosidade xeracional, que os mozos que hoxe se queixan das esixencias do coleccionismo non saben realmente do que falan. Aqueles si eran tempos duros, devecendo por uns cómics lamentablemente editados, sen Internet, sen apenas vías de contacto con outros afeccionados, sen puntos de venda correctamente provistos ou informados. E por iso resulta imposible ler hoxe estes cómics, reeditados nas condicións sinaladas, sen deixarse vencer pola nostalxia. Confirmar algunhas das impresións formadas entón (a habilidade de Claremont na introdución de subtramas, a vizosidade creativa de Cockrum, a modernidade de Byrne), descubrir neles detalles que no seu día, pola falta de visión de conxunto ou pola irregular cadencia lectora, pasaran desapercibidos. E simplemente, reencontrarse con páxinas, personaxes, autores, trazos, liñas, diálogos e sucesos que un coñece e que forman parte da paisaxe da súa mocedade.

martes, agosto 23, 2011

Planetary



Entre 1998 e 1999 viron a luz dúas cabeceiras esenciais na produción de Warren Ellis e cuxo ascendente no cómic comercial norteamericano merece pouca discusión, The Authority e Planetary. Coa primeira, continuadora da tradición máis heterodoxa do tebeo superheroico, propuxo unha actualización dos códigos do xénero nunha dirección (hiperreal, maximalista, moralmente ambigua) que, reinterpretada por autores como Mark Millar e Ed Brubaker, chegaría a contaminar hoxe boa parte do mainstream superheroico. Á segunda referiríase explícitamente o propio Ellis coma “un tebeo de superheroes”, afirmación que non ten sentido negar pero que si merece algúns matices.

Hai en Planetary un substrato superheroico evidente: a estrutura do relato, tanto no nível macro (as dúas grandes liñas argumentais, debulladas sucesivamente) como micro (cada episodio), axéitase ás formas do tebeo de heroes enmascarados; a caracterización do trío protagonista (habilidades, uniformes, reparto de roles) é un espello claro dos supergrupos de tebeo; moitas das referencias que contén o texto implican a heroes de cómic; a obra, en definitiva, diríxese a un lector coñecedor da mitoloxía superheroica, cando non consumidor directo e actual do xénero. Porén, cómpre engadir que Planetary participa da menos superheroica das tradicións superheroicas. Non é casual que do extenso catálogo de citas e chiscadelas que a obra incorpora, a referencia máis presente e relevante en termos do relato sexa precisamente a que constitúen os 4 Fantásticos, familia de aventureiros antes que grupo superheroico que, para máis señas, xurdiu como recreación doutros personaxes tamén coherentes co imaxinario de Planetary, os Challengers of the Unknown.


Os membros de Planetary serían, na definición que o propio relato recolle, arqueólogos do descoñecido, investigadores que pretenden descubrir a historia secreta do mundo, é dicir, aqueles aspectos marabillosos (máxicos, fantásticos, científicos) do noso planeta dos que a maioría da humanidade non ten coñecemento. A súa procura énos relatada en termos de aproximación a diferentes manifestacións da cultura popular, dende as grandes bestas do cinema xaponés ao relato de espionaxe, pasando polo pulp, Julio Verne, o tebeo de superheroes, o Hong Kong cinema ou o relato de ciencia ficción. A resolución do siloxismo parece doada: a cultura popular do século XX conforma un auténtico catálogo das marabillas, unha visión do mundo que desafía calquera límite e que se nutre da imaxinación e da creatividade de autores escasamente recoñecidos, cando non esquecidos ou anónimos.

A recente reedición en tomos a cargo de Norma recolle os 28 capítulos da cabeceira repartidos en dous tomos. O primeiro (2° Ed., 2010) abrangue os 12 primeiros números, nos que o leit motiv fundamental é a revelación da identidade do cuarto membro de Planetary, aquel (ou aquela) que dirixe a organización dende as sombras. Esta primeira etapa caracterízase pola considerable autonomía dos capítulos, cada un deles adicado a unha faceta da cultura popular, aspecto éste especialmente subliñado polas cubertas, e autoconclusivo no esencial, aínda que con dosificadas informacións acerca da cuestión do “cuarto membro”. Ellis sobrevoa o que podería ter sido unha simple acumulación de préstamos e referencias para debullar un imaxinativo inventario de xéneros de ficción presentados segundo os seus códigos narrativos, perfectamente capturados na faceta gráfica por un John Cassaday que se situaría en primeira liña de popularidade tras este traballo e polas cores dunha Laura Depuy cuxo labor sería merecidamente premiado. No tramo final deste primeiro acto Ellis recupera as pingas de información con que fora salferindo o relato, resolvendo o misterio con elegancia.


Aínda manténdose, o xogo referencial perde forza na segunda etapa da cabeceira, recollida nun segundo tomo (Norma, 2010). Ellis concédelle maior relevancia á narración principal, centrada na confrontación entre Planetary e os seus adversarios, os aludidos como “os catro viaxeiros”, así como á revelación do pasado dos principais actores. O escritor consegue manter o sentido de marabilla dos capítulos anteriores e conducir a trama a unha conclusión que non só non desmerece respecto a todo o traxecto previo, senón que chega a resultar sorprendente polo seu inxenuo optimismo.

Aínda habería un terceiro tomo, o editado baixo o título Mundos cruzados (Norma, 2008), que recolle os tres crossovers nos que Ellis implicou á súa creación. O primeiro, debuxado por Phil Jiménez, parecería o menos suxeito á lóxica comercial que xustifica estes cruces, ao unir nunha mesma historia a Planetary e The Authority, dúas creacións simultáneas de Ellis que ademais comparten universo. Porén, a aventura que protagonizan, centrada na figura e obra de H.P. Lovecraft, carece de forza. O mesmo acontece co segundo, debuxado por Jerry Ordway e coa trinidade de DC (Superman, Batman e Wonder Woman) como protagonistas. Si merece unha lectura o derradeiro cruce que contén este volume, debuxado de novo por John Cassaday e que reúne aos tres membros de Planetary con Batman, nun sinxelo relato baseado nas mutacións que ao longo do tempo sufriu a figura do Home Morcego, elevado agora á condición de icona da cultura popular.

Final menor para unha obra maior, unha ollada sobre o século XX que é xa un dos cómics máis relevantes do século XXI.

Entradas relacionadas – Warren Ellis
The Authority 1
Desolation Jones: Made in England
Ocean
Global frequency

Entradas relacionadas – John Cassaday
Son lexión
Astonishing X-Men: O don
Astonishing X-Men: Perigoso
Astonishing X-Men: Esgazada
Astonishing X-Men: Imparable

luns, agosto 22, 2011

Ibicus, las muchas vidas de Simeón Nevzorof



"(...) Rabaté no parece interesado en hacer de Nevzorof una figura agradable. Por el contrario, lo que se nos muestra es un hombrecillo soberbio, pretencioso, egoísta y mezquino. El alto concepto que demuestra tener de sí mismo le hace parecer ridículo; su frialdad emocional le lleva entablar relaciones (sentimentales, de amistad) en las que nunca se compromete realmente y que interrumpe cuando le conviene; su cobardía resulta, en distintos momentos, manifiesta. ¿Es menor la injusticia de la guerra cuando quien la padece no es un ser bondadoso? ¿Es posible que la falta de valores de Nevzorof esté relacionada con su capacidad para sobrevivir? Esas parecen ser algunas de las encrucijadas en las que Rabaté intenta situar al lector sin ofrecerle una respuesta clara."

Anaco de Las muchas vidas de Siméon Nevzorof, texto sobre Ibicus de Pascal Rabaté escrito para o monográfico sobre Rusia da Revista Ábrete Libro.

domingo, agosto 07, 2011

Superman: As historias de Alan Moore


O volume Superman: as historias de Alan Moore (Planeta, 2008) recolle, como o seu nome indica, os relatos protagonizados polo Home de Aceiro que escribiu o autor de Watchmen, apenas tres historias repartidas en catro cómics, todos eles do ano 1985. A coincidencia na data non é casual, como se nos indica en varios dos textos que acompañan a edición. Ante a inminencia das Crises de Wolfman e Pérez, DC entendeu que Moore, daquela só o brillante guionista de A Cousa do Pantano, era a persoa axeitada para poñer fin a unha liña de continuidade que se había de extinguir.

A primeira das historias que escribiu Moore, contando con Dave Gibbons nos lapis, foi a correspondente ao Anual número 11 do personaxe. Se algo chama a atención desta aventura é a caracterización luminosa, totalmente canónica, do kryptoniano, a cargo dos mesmos autores que o ano seguinte ofrecerían en Watchmen unha visión sórdida e desmitificadora dos superheroes. Moore parte dunha premisa argumental propia dun relato da Silver Age (Wonder Woman, Batman e Robin lévanlle a Superman un agasallo polo seu aniversario) para enfrontar ao Home de Aceiro con Mongul, liorta que se sustanciaría no plano interior do superheroe e que desembocaría, no que supón unha constante nos achegamentos de Moore a Superman, nunha reflexión sobre a razón de ser do personaxe, a súa orixe, a súa historia, o papel que lle corresponde.

O relato principal do tomo sería o que vén a seguir, o coñecido Que foi do home do mañá?, dividido en dúas partes que porían fin a senllas cabeceiras do personaxe (Superman e Action Comics) antes do seu relanzamento nunha nova serie, a célebre The Man of Steel de John Byrne. Moore propón unha derradeira aventura de Superman que formalmente se insire na continuidade do personaxe, por máis que lembre a esas aventuras dos anos 50 e 60 que se esquecían dun mes para outro. Nun relato de ton melancólico e debuxado polo artista que canonizaría a imaxe do personaxe durante décadas, Curt Swan, Moore situaba ao Home de Aceiro na encrucillada dun cambio de época. Algúns dos máis estrafalarios e inofensivos adversarios de antano (Bizarro, o Bromista, o Xogueteiro) reaparecían en versións violentas, potencialmente asasinas. O ataque definitivo viña das tradicionais némeses de Superman, Lex Luthor e Brainiac, aínda que finalmente se demostraba que quen estaba detrás da conspiración (penso que non estrago nada revelando este dato, estamos a falar dun cómic que ten máis de 25 anos) era o estrafalario Mxyzptlk, personificación a tradición máis inxenua do tebeo de Superman, un concepto de vilán e de aventura superheroica que a mediados dos 80 estaban totalmente desfasados. A transformación deste anano interdimensional tocado con borsalino nunha figura máis acorde cos tempos suxire o cambio de paradigma que supostamente sairía das Crises, aínda que, pasados os anos, pode interpretarse máis acaídamente como unha anticipación do que acontecería nos 90, anos nos que o tebeo superheroico sufriu un andazo violento e infantiloide, con viláns reconvertidos en máquinas de matar e heroes que esquecían os seus sempiternos principios morais. Paradoxalmente, a orixe desta deleiba non estaría nas Crises, senón nunha mala dixestión de Watchmen e outras obras como The Dark Knight returns.

O tomo péchase cunha aventura publicada na cabeceira DC Comics presents, ilustrada por Rick Veitch e na que o Home de Aceiro comparte protagonismo coa Cousa do Pantano. Pouco que salientar, agás a volta de Moore ao personaxe co que se deu a coñecer nos USA e a repetición da visión introspectiva do kryptoniano.

A produción de Moore con Superman como protagonista é, xa que logo, curta e non especialmente significativa, sobretodo no contexto da obra do de Northampton. Orabén, quen queira coñecer máis fondamente as ideas do autor de Watchmen sobre o Home de Aceiro só ten que achegarse a Supreme, onde diseccionaría vagarosamente todos e cada un dos elementos que conforman o imaxinario desta icona do século XX.

domingo, xullo 31, 2011

O heroe 1



Pouco se pode engadir ao moito que se ten escrito sobre O heroe (Astiberri, 2011), o novo traballo dun David Rubín que artella unha reflexión sobre a figura do heroe a partires da revisión do arquetipo heroico por excelencia, Heracles. Existe un consenso xeral respecto do salto cualitativo que esta obra supón na traxectoria do autor ourensán, así coma unha ampla coincidencia verbo das súas virtudes.

A primeira e máis obvia diferencia entre esta obra e as que a precederon é a súa extensión. O demostrado talento de Rubín para a narración breve enfronta agora a proba que supón elaborar un macrorrelato que ten neste tomo de máis de 200 páxinas só a súa primeira parte. O artista supera claramente o reto, sostendo un ritmo narrativo envexable ao longo de todo o volume, ritmo que se ve favorecido por unha estrutura marcadamente episódica na que se seguen as célebres probas que debeu confrontar o heroe grego. Non se trata de valorar máis estre traballo pola súa maior extensión (a complexidade que implica a construción dun relato breve non é en absoluto desprezable), senón de constatar o risco que asume o autor nun terreo apenas explorado por el e o espirito de superación que está detrás desa decisión.



Chama tamén a atención o uso das cores, recurso que o autor ourensán empregara xa puntualmente en traballos previos, mais ao que nunca concedera o protagonismo que acada nesta obra. Nin o lector menos atento poderá obviar o festival cromático que abrolla das páxinas de O heroe. Cada capítulo ten as súas propias tonalidades, sempre intensas, básicas, nunca naturalistas, acentuando o sentido de espectáculo e a condición fantástica do narrado. Toda unha catarse de luces que contrasta co sobrio branco e negro que predominara na obra previa do autor.

Pero por riba de todo, deslumbra o talento narrativo dun Rubín que desprega un catálogo de recursos tan amplo que ata poderiamos considerar excesivo se non resultase, ao tempo, plenamente funcional. Cada episodio ten a súa feitura, cada páxina semella ser resultado dunha coidada planificación, alternando composicións simétricas con cadriños asimétricos, páxinas a splash e dobre splash con planos detalle, incorporando lances mudos ou case mudos, empregando onomatopeas coma marco… Curiosa tamén a facilidade coa que Rubín condensa influenzas variadas e dispares nun estilo persoal e coherente: tansicións que lembran a Miller, acenos propios do manga, perspectivas estilo Kirby, planos cinematográficos, expresividade cartoon…




A obra válenos tanto para constatar a facilidade con que poden traerse á actualidade os mitos gregos como para disfrutar cun Rubín que leva un paso máis aló os lugares comúns da súa propia obra. O ourensán debe confrontar agora un novo reto, o de poñer fin a este traballo sen defraudar as altas expectativas que xurden da primeira entrega.

Entradas relacionadas
O circo do desalento
Uxío Novoneyra: A voz herdada
Corazón de tormentas

mércores, xullo 27, 2011

¡No pasarán!



Comparando a triloxía ¡No pasarán! (Norma, 2000-2008), última aventura protagonizada polo momento por Max Fridman, con Rapsodia húngara (Norma, 1984) ou A porta de Oriente (Norma, 2000), primeiros álbums do personaxe, constátase o pouco que evolucionaron no intervalo os plantexamentos de Vittorio Giardino, tanto no argumental coma no gráfico. Pode pensarse que esta sintonía responde á vontade de manter unha certa homoxeneidade dentro da mesma serie, mais se extendemos a comparación a outras obras do mesmo autor apenas atoparemos diferencias notables. Coido que se podemos considerar a Giardino un clásico da BD europea non é tanto por ter acadado esa condición canto pola súa propia elección artística.

Giardino creou a principios dos anos 80 o personaxe de Max Fridman, un espía retirado (aínda que voltará a exercer reiteradamente) que non encaixa nos patróns propios dos heroes de acción contemporáneos. Viúvo e cunha filla a cargo, Fridman non é novo nin guapo, senón maduro e atractivo; aínda que conserva certa afouteza amosa prudencia antes que temeridade e treme compulsivamente cando oe explosións. Conserva os seus altos ideais, mais a súa experiencia lévao a un pesimismo que non chega a transformarse en ironía ou cinismo. Fridman é un heroe triste, cansado. Reiteradamente e con acerto tense sinalado a obra de escritores como John Le Carre, Graham Greene ou mesmo Joseph Conrad coma os referentes máis obvios da serie e o personaxe.


O significativo non é tanto que Giardino decidira ambientar ás súas tramas de espionaxe no período de entreguerras, senón que ignorara a evolución que experimentou o xénero tras a Segunda Guerra Mundial. A división do mundo en dous grandes bloques e a posterior Guerra Fría trouxeron consigo un novo discurso nas ficcións de espionaxe, máis cínico e descrido, cando non abertamente lúdico, coma no caso de James Bond. Nada diso podemos atopar nas aventuras de Fridman, nin unha pinga de ironía, nin unha concesión materialista. En cada novo episodio, o espía francés constata a inviabilidade do seu idealismo no mundo real, mais en ningún momento renega dos seus principios. Ao contrario, estes son sempre o motor que anima as súas accións.

Algo semellante acontece apartado gráfico. Adoita salientarse en Giardino o seu exquisito dominio da figura humana, o seu talento para a ambientación, sólidamente documentada sempre, a delicadeza do seu trazo, a viveza das súas cores, a súa proximidade á liña clara; mais non resulta tan frecuente que se mencione tamén a súa sobriedade narrativa. O Giardino debuxante non semella ter outras aspiracións que maximizar a funcionalidade do seu debuxo e invisibilizar todo artificio narrativo, coma se o protagonismo do aspecto gráfico sobre o argumental fose unha mostra de vaidade. Este ascetismo tradúcese nunha sucesión de pranchas de xeometría sempre regular, previsibles, mesmo monótonas. E tamén diáfanas, inobxectables.


É dicir, na construción das tramas, na elaboración de personaxes, na elección de referentes e tamén na execución gráfica, Giardino non amosa ningunha vontade non xa de vangarda ou experimental, senón sequera de resultar actual, senón que opta por un deliberado clasicismo.

En ¡No pasarán!, Fridman abandona a súa gaiola dourada en Suiza para enfrontar unha nova misión, de novo altruista, en España, no tramo final da Guerra Civil. Mais outra vez, mostrarase heroico e vulnerable, cabaleiroso, leal; e mais outra vez, será derrotado pola deleiba dos acontecementos, regresando ao seu exilio sen cambiar o mundo e sen que o mundo o cambie.

Para rematar, velaí un magnífico artículo de Ricardo Vigueras sobre o Fridman de Giardino en Tebeosfera.

Entradas relacionadas
Sam Pezzo
Jonas Fink

martes, xullo 26, 2011

Young liars



Young liars (Planeta, 2011) é, na superficie, unha historia de rock’n’roll, con aspirantes a estrelas musicais, amores arroutados, groupies, sexo, drogas e destrución; mais é tamén unha historia de conspiracións delirantes, con arañas marcianas, pallasos asasinos e ananos castradores. David Lapham advirte axiña ao lector de que non será posible abandonarse a unha lectura distendida. Estamos perante un relato requintado e caótico, con continuos saltos temporais, incoherente, no que as identidades fluctúan e ningún acontecemento (nin a morte dos personaxes) é definitivo. Diríase que o autor reclama do lector complicidade e un voto de confianza para recoñecer o patrón que se repite, a melodía oculta entre tanta distorsión. Lapham executa un tema punk-rock, anárquico e ruidoso, pero a duración (dezaoito capítulos) é máis propia de rock sinfónico. Ao final, o que de verdade fai falta é paciencia, resistencia e unha auténtica contención dos instintos para non deixar o concerto pola metade. A crítica acolleu este traballo con frialdade cando non con escepticismo. E non me sorprende.

luns, xullo 18, 2011

Jazz Maynard: Unha triloxía barcelonesa



O escritor Raule e o debuxante Roger Ibáñez acadaron o éxito, tras moitos anos traballando xuntos, con Jazz Maynard (Diábolo, 2007-2009) unha obra que destaca pola enganosa simplicidade da súa proposta. Non parece ser outra a intención dos autores que a de ofrecer un relato de acción con tintes de xénero negro ambientada no Raval barcelonés, a partir dun guión áxil e directo e cunha perfecta execución gráfica. Mais a absoluta sintonía entre os autores, o control do ritmo narrativo, a coidadísima ambientación ou o perfecto deseño do guión, que administra acción e pausa, concede tempo a secundarios e canaliza as tramas de apoio (relacións familiares, de amizade, sentimentais entre os protagonistas), elevan o resultado final ata convertilo nun traballo dunha solidez indiscutible. A obra, por outra banda, resulta coherente coa traxectoria previa dos autores, que xa ensaiaran o relato de acción no lonxano Hole 'n' Virgin (Amaníaco, 2002) e que agora presentan mesturado co ton melancólico e intimista propio doutros traballos anteriores coma Cabos sueltos (Amaníaco, 2003) ou Vidas al contraluz (Diábolo, 2006).

Fiel ao seu peculiar rexistro gráfico, Roger redondea o seu traballo cunha paleta de cores na que predomina o ocre, subliñando a carga melancólica do relato e facendo a edición orixinal en tres álbums a cor preferible ao integral que compila esta primeira triloxía en branco e negro. Mención especial para a resolución das escenas de acción, cargadas de forza e dinamismo e, ao tempo, perfectamente intelixibles. Curioso e eficaz tamén o seu xeito de combinar viñetas cargadas de liñas cinéticas con outras nas que prescinde das mesmas, provocando unha sensación de cámara lenta.

Un dos aspectos máis interesantes deste traballo é a recreación de Barcelona, e sobranceiramente do barrio do Raval, como territorio mítico, a Ítaca á que regresa o protagonista tras anos de exilio. Engadindo ao referente real unha serie de elementos ficticios, Raule e Roger constrúen un escenario recoñecible e dotado da súa propia carga emocional, mais no que ten tamén cabida unha certa desmesura argumental: kingpins, samuráis, ladróns hipertecnoloxizados... Esas pingas de extravagancia sinalan un distanciamento da realidade que está presente en todo o relato. Todo é un conto, con bos e malos, tiros, puñadas e tensión sexual non resolta.

mércores, xullo 13, 2011

A Cousa do Pantano 2



Este segundo tomo recompilatorio da Cousa o Pantano de Alan Moore (Planeta, 2011) contén a saga Gótico americano, nome co que posteriormente se coñecería a un conxunto de capítulos nos que o escritor británico engade aos argumentos da cabeceira unha cadea de subtextos cos que aporta unha visión crítica da sociedade estadounidense: modelo enerxético e contaminación, racismo, sexismo, armamentismo... O pretexto é a viaxe da criatura verde por distintos lugares dos USA da man de John Constantine, creación de Moore cunha longa (e irregular) vida posterior e que nesta primeira aparición se nos presenta xa coma un personaxe enigmático e manipulador, ademáis de moi semellante a Sting. Supoño que debe entenderse como un acto de valentía que un artista estranxeiro e prácticamente debutante no mercado norteamericano opte por poñer a aquela sociedade diante das súas contradiccións, mais antes de acomodarnos no tópico do ianqui chauvinista e zoupón cómpre recoñecer que, alén das críticas que Moore puido recibir no momento, a súa obra gozou e goza do recoñecemento da crítica e do favor do público naquel país, o cal necesariamente revela unha certa capacidade autocrítica pola súa banda.

Coido que máis interesante que deternos no contido destas críticas é constatar canto de Moore hai naqueles argumentos, dada a presenza neles dalgúns elementos que o de Northampton recuperaría e desenvolvería posteriormente. Así, a explícita denuncia do sexismo que atopamos no célebre "A maldición" (capítulo 40) entronca directamente coa posición central, aínda que máis sutil, que ocupa a dialéctica de xénero en From hell, así como a crúa exposición das condicións de vida das mulleres de clase baixa na sociedade victoriana que contén esta obra, tal e como destacaba Ray Mescallado nun excelente artigo recollido no número 19 da revista U (1999). O debuxante Stephen Bissette láiase no limiar deste tomo de que a estrea do filme The company of wolves restoulle forza á escena da transformación de muller en lobo neste capítulo, que pretendía ser orixinal e impactante, mais coido que, nun caso de serendipia, as semellanzas sinalan na dirección correcta. E é que resulta doado establecer afinidades entre o argumento de Moore e a narrativa de Angela Carter, autora dos relatos nos que se basea a película ademais de coguionista da mesma, e en cuxa obra atopamos revisións de mitos e relatos fantásticos escritos dende unha perspectiva de xénero moi semellante á que atopamos neste episodio.

Por outra banda, a historia en dúas partes que recollen os capítulos 41 e 42, "Cambio sureño" e "Froitos estraños" respectivamente, baséase na idea de que certos acontecementos traumáticos deixan unha pegada emocional que fai que se proxecten cara adiante no tempo e sexan revividos unha e outra vez. O concepto, que Moore empregaría neste caso para tecer unha trama de implicacións raciais, estaría tamén no sustrato de From hell, obra na que os asasinatos de Jack o Destripador adquirirían unha dimensión ritual e unha finalidade trascendente, a de perpetuar o modelo de sociedade patriarcal. Estes sucesivos eventos conducirían a unha apoteose final, a do número 50, no que tería lugar unha apocalipse que anticipa a que anos máis tarde suporía o punto e final da magnífica serie Promethea, aínda que aquí plantexada e resolta dun xeito mais sinxelo que naquela.

Moore é quen de facer sentir a súa voz autorial aínda cando o seu traballo debe axustarse a diferentes limitacións, dende a estrutura clásica do cómic terrorífico (moi visible, por exemplo, no capítulo 45, inspirado na Winchester Mystery House) ata os macroeventos editoriais (como o crossover coa Crise do número 46), alterando a esencia do personaxe, reorientando a cabeceira e introducindo conceptos tan interesantes coma o do "verde" ou o parlamento das árbores.

Entradas relacionadas - A Cousa do Pantano
A Cousa do Pantano 1

Entradas relacionadas - Alan Moore
Promethea 2
Promethea 3
Promethea 4
Promethea 5
The League of Extraordinary Gentlemen: Century 1910
Tom Strong 2
Tom Strong 3
Tomorrow Stories 2
Tomorrow Stories 3
Top 10
Top 10: The Forty Niners
Terra Obscura 1
Terra Obscura 2
Lost Girls
O día do xuízo
Watchmen
WildC.A.T.S.
Wild Worlds

xoves, xullo 07, 2011

Deadman de Neal Adams



Como recolle o texto introdutorio desta compilación (Planeta, 2007), detrás da creación do personaxe de Deadman está a intención de DC comics de darlle azos novos a unha cabeceira, Strange Adventures, que esmorecía vagarosamente. Falamos de finais dos anos 60, cando as antoloxías de historias de xénero (intriga, crime, terror, ciencia ficción, folletín) que agromaran nas décadas precedentes entraban en decadencia por causas diversas, nomeadamente o esgotamento das fórmulas que empregaban de xeito recorrente. Deadman, o novo personaxe, envolvía unha orixe sobrenatural nunha apariencia de superheroe, posibilitando uns argumentos que engadían ao leit motiv da cabeceira (o misterioso, o máxico, o macabro) elementos do xénero que naquel intre recuperara o favor popular, o dos heroes enmascarados.

Creado polo escritor Arnold Drake e o debuxante Carmino Infantino, o personaxe aparece frecuentemente vencellado a Neal Adams, artista que se faría cargo dos lapis do serial dende a súa segunda aparición e que mesmo escribiría algúns dos argumentos posteriores. Se algún interese ten hoxe a lectura daqueles números é precisamente o de contemplar as páxinas dun Adams que anunciaba un cambio de paradigma no debuxo superheroico. Acabado realista, composicións calculadas, viñetas asimétricas, perspectivas extremas, enfoques forzados, todo un desafío visual para un lector afeito a unha narrativa máis convencional. A súa influenza foi longa, como proba, por exemplo, a minuciosidade con que un Bill Sienkiewicz principiante imitaba o seu estilo nos primeiros números de Moon Kinght, case quince anos máis tarde.

Mais a forza do grafismo non se ve correspondida por uns argumentos pexados pola restricción de espazo e pola súa suxeción a unha estrutura repetitiva. O personaxe demostraría ter interese abondo para ser recuperado periódicamente como secundario, convidado ou mesmo protagonista das súas propias miniseries, aínda que nunca chegou a ser unha figura de primeira liña no seu universo editorial. Neal Adams seguiría medrando como artista ata se converter, a partir dos 70, nun dos ilustradores máis relevantes do tebeo norteamericano.

martes, xullo 05, 2011

Lois Pereiro. Breve encontro



Por segundo ano consecutivo, a produción editorial que rodea o Día das Letras Galegas vese enriquecida pola presenza dun cómic adicado á figura do autor galardoado. Se o ano pasado foi o moi notable Uxío Novoneyra: A voz herdada (Xunta de Galicia, 2010) de Kike Benlloch e David Rubín, este ano atopamos este Lois Pereiro. Breve encontro (Xunta de Galicia-Xerais, 2011) de Jacobo Fernández Serrano, significativamente subtitulado Un achegamento comiqueiro á biografía e á obra do poeta. A obra ten distribución comercial, o cal permite compatibilizar o loable propósito de fornecer con exemplares as bibliotecas, centros de ensino e demais institucións públicas coa posibilidade de que os lectores interesados o merquen.

Formalmente, Fernández opta por facer recoñecibles os personaxes sen someterse absolutamente á ditadura das semellanzas, ao que engade unha coidada posta en páxina, pulcra, ordenada. De aí pasa a construir un relato complexo, no que as vivencias do poeta aparecen mesturadas con extractos da súa propia obra ou mesmo coa traslación ao formato cómic dalgún anaco de entrevista. Non é pequeno o reto de acompañar con imaxes e traducir á linguaxe do tebeo textos tan traballados coma os versos de Lois, a súa Modesta proposición... ou mesmo fragmentos da correspondencia que se ten publicado como Conversa ultramarina. É na dificultade deses lances onde Fernández demostra sentido estético e versatilidade, ofrecendo solucións narrativas que non deixan de ser persoais, por máis que lembren a autores que van dende McCloud ou Mazzuchelli ata Max ou mesmo David B. A obra remata con Fernández fabulando sobre a vida ultraterrea dun Pereiro transformado xa en personaxe, deixando constancia dunha vontade de ir máis aló do puramente documental e buscar outra forma de verdade, a ficcional.

O tebeo de autor ten amosado recentemente unha querenza polo xénero biográfico e nese ronsel podemos situar esta obra, por máis que o seu contexto inmediato veña dado polo noso Día das Letras. Breve encontro sae a luz cando xa rematou o ano Pereiro (tan fértil, por certo), o cal probablemente lle restará visibilidade e difusión, mais estamos perante un traballo que se sostén por si só e cuxo interese trascende con moito a súa dimensión divulgativa. Un querería que un cómic coma este, que revela a presenza dun autor maduro e cunha voz definida, tivese unha oportunidade no noso sistema editorial sempre, con intervención pública ou non, co pretexto do Día das Letras ou sen el. Oxalá esteamos nese camiño.

martes, xuño 28, 2011

Aldebarán e Betelgeuse



Unha breve ollada ás páxinas destes dous volumes recopilatorios abonda para constatar a vistosidade dos debuxos de Leo (acrónimo de Luiz Eduardo de Oliveira): magníficas paisaxes, cores vibrantes, fascinantes deseños da flora e fauna dos dous planetas que lle dan o seu nome ás sagas e aos libros que as recollen. Mais é tras a lectura das obras cando se comprende que a grandiosidade das formas non desempeña unha función simplemente ornamental, senón que constitúe un elemento esencial do relato. Aldebarán (Planeta, 2008) e, máis claramente aínda, Betelgeuse (Planeta, 2009) son historias de colonización nas que o lector acompaña aos protagonistas na descuberta de territorios (de feito, planetas) novos. O sentido de marabilla dun e outros perante a beleza do descoñecido é o que xustifica a demora con que Leo deseña os escenarios e os seus habitantes, facendo do elemento gráfico un dos principais atractivos dos álbums. Pero non o único, xa que o autor brasileiro vai tecendo un longo relato que, no caso de Aldebarán, vai abalando dende unha fantasía con tintes ecoloxistas cara unha distopía política, ao que se engaden en Betelgeuse elementos de ficción científica, sempre a partir dunha narración na que o que predomina é a acción e a aventura. Sorprende, ademais, a demostración do pulso narrativo do autor: cada un dos volumes que mencionamos abrangue cinco álbums que foron publicados cunha cadencia aproximadamente anual, de xeito que a primeira entrega de Aldebarán (A catástrofe) viu a luz en 1990, mentres que o derradeiro álbum de Betelgeuse (O outro) data de 2005. Unha lectura conxunta demostra a minuciosidade con que foron construidos ambos ciclos narrativos, a regularidade do ritmo, a perfecta coherencia do conxunto. Hai xa un terceiro ciclo en marcha, Antares, do que só saiu polo de agora un álbum aínda inédito no noso país. Que siga e que o leamos.

xoves, xuño 23, 2011

Estambul e os misterios de Oriente



Superadas estas semanas de febril actividade laboral, chega unha nova Paisaxe de papel, desta volta adicada a Estambul, tradicional punto de encontro entre Oriente e Occidente. Desberg e Marini, Dufaux e Miralles, Zentner e Pellejero, Giardino; todos eles, aínda que cos comprensibles matices, retrataron a cidade dende parámetros claramente occidentais, en ocasións próximos ao estereotipo: o exotismo, o misterio, a sensualidade... O Ibicus de Pascal Rabaté aporta un contrapunto interesante, se cadra por reflectir a ollada esteparia de Alekséi Tolstói. Bótase en falta a voz dos estambulitas. Todo aquí, Estambul e os misterios de Oriente.

mércores, xuño 22, 2011

O Escorpión



Lin os dous primeiros álbums de O Escorpión, A marca do diaño (Norma, 2001) e O segredo do Papa (Norma, 2002), haberá catro ou cinco anos. A impresión que levei daquela foi que se trataba dunha cabeceira que apostaba explícitamente por reproducir os esquemas clásicos do relato de aventuras a través dun guión xeneroso en acción e dun acabado gráfico de atractivo indiscutible. Sen negar a eficacia da proposta, decidín que non era eu o lector ao que se dirixían os seus autores, Stephen Desberg e Enrico Marini. Iso si, lectores non deben de faltar, xa que a cabeceira vai xa pola novena entrega (con oito delas publicadas en España) máis un especial que se nutre de extras (deseños, bosquexos) non excesivamente valiosos e polo tanto dirixidos a seguidores incondicionais.

Achégome agora ao conxunto da obra publicada no noso país con intencións vicarias e recunco nas miñas impresións preliminares. A serie asume con sinceridade os seus presupostos lúdicos, adopta unha estrutura lineal, matizada por flashbacks introdutorios ao principio de cada nova entrega e ofrece ao lector equilibradas doses de acción, romance e intriga. Pouco importan os escasos matices con que e son definidos os personaxes, a teatral maldade do Cardeal/Papa Trebaldi, a inconsistente personalidade do Escorpión ou a súa previsible tirapuxa sentimental cos personaxes femininos, definidos apenas por contraste entre si, a unha en función da outra. O relevante é a renovación cíclica do espíritu aventureiro, o continuo plantexamento de retos, a constancia do pulso narrativo.

Dende o punto de vista gráfico, é unha obviedade destacar a espectacularidade do debuxo de Marini, artista dunha elegancia fácilmente apreciable. Chaman a atención, no negativo, algúns problemas nas perspectivas, especialmente nos primeiros tomos. Mais resulta igualmente salientable a forza icónica que imprime aos seus deseños, outorgándolle aos distintos personaxes unha imaxe inmediatamente recoñecible. Non é precisamente o Escorpión quen mellor exemplifica este rasgo, senón os personaxes secundarios: a cigana Mejai (de pel escura, vestida de cíngara, con frascos de veleno a colgar do seu cinto); Ansea Lata (rubia, de porte masculino, dotada de espada); ou o Capitán Rochnan e os seus monxes guerreiros (con capa e carapucha, teatralmente enmascarados). Os seus lapis representan Roma e o Vaticano con toda a súa grandiosidade e outro tanto pode dicirse das máis fugaces paisaxes de Estambul e a Capadocia. Non hai mellor publicidade para a cabeceira que contemplar o espectáculo colorista que recollen as súas páxinas.

Descoñezo cales son os plans dos autores para a serie. Intúo que unha prolongación excesiva podería perxudicar unha trama na que xa comeza a haber conspiracións bíblicas e (glups!) templarios. Mais entendo os motivos comerciais que poden aconsellar unha continuación que encaixa sen forzar excesivamente as premisas argumentais da obra. Se me permiten a obviedade, supoño que teremos Escorpión mentres os autores teñan historias que contar e os lectores queiran lelas.