mércores, decembro 17, 2014

Qadriños: Este Nadal regale cómic galego












Achégase o final de ano, tempo de balances e tamén de mercar agasallos de Nadal. Un dos síntomas do bo momento da banda deseñada galega é a abundante presenza de cómic galego nos andeis das librarías. Nunha nova entrada en Qadriños recollo algúns deses títulos, a modo de suxestión. Disimulen os ausentes, que os haberá.

martes, decembro 16, 2014

Elipses e sombras: Inventario de beleza cotiá

Catálogo oneroso de beleza gratuíta
 
Fran Bueno presenta estes días Catálogo oneroso de beleza gratuíta, un álbum intimista e de grande beleza plástica co que resultou gañador do Premio Castelao de Banda Deseñada 2013. A obra amósanos unha nova faceta na carreira do seu creador, a do artista que fala en primeira persoa e se presenta ante o lector sen intermediarios.

Fran Bueno é un autor cunha extensa traxectoria no eido da banda deseñada e a ilustración. Gañador de diversos certames de cómic a finais dos 80, a súa carreira profesional comezaría con obras coma O máxico arrecendo e varios cómics divulgativos de temática medioambiental elaborados para o Consello da Cultura Galega. Coa escritora Marilar Aleixandre crearía a serie infantil Os escachapedras, que vería a luz na revista Golfiño e sería publicada posteriormente na revista Oink!. Nos últimos anos ten traballado para o mercado internacional, colaborando co escritor Pierre Veys no serial Sales coups sur Strombo, aparecido na revista francesa Lanfeust, e posteriormente abríndose paso no mercado norteamericano con cabeceiras coma Causas nobres e Amor infernal, escritas ambas por Jay Faerber. Tamén colabora de forma habitual coa editorial Xerais, para a que ilustra de libros de narrativa infantil e xuvenil.
 
Non resulta estraño que Bueno se defina na súa web coma alguén que “consegue que lle paguen polos seus garabatos” e “que vai por aí presumindo de profesional, emitindo facturas e todo”. É probable que ata agora sexa precisamente a súa solvencia profesional, a súa versatilidade e capacidade para mudar de rexistro e axustarse ás esixencias de xéneros diversos, o que mellor define a súa traxectoria. Se cadra por iso, pola súa extensa carreira traballando ao ditado doutros escritores, poderiamos caer no erro de pensar que carece dunha voz de seu. De aí a relevancia do seu traballo máis recente, Catálogo oneroso de beleza gratuíta, que supón un rotundo desmentido desta idea, e non só por ser Bueno o autor único da mesma, senón tamén porque o seu principal propósito semella ser precisamente o de ceibar a súa voz e ofrecer unha visión do mundo de matiz marcadamente persoal. Como reza o título, Bueno fai inventario da beleza cotiá, lembrándonos que moitas das cousas que nos rodean poden contribuír a facernos felices, aínda que sexa só por uns intres. E faino en primeira persoa, dirixíndose ao lector directamente, sen intermediarios. Os lances narrativos son mínimos, case inexistentes. O que predomina é a voz do autor, a expoñerse diante dos lectores.
 
Catálogo oneroso de beleza gratuíta resultou gañador do Premio Castelao de Banda Deseñada que organiza a Deputación da Coruña. O xurado destacou, entre outros aspectos, a perfección técnica do desenvolvemento gráfico de Bueno, algo que está fóra de dúbida, e non só pola beleza dos seus deseños, senón tamén pola intelixencia con que relaciona imaxes e significados. Fronte as ilustracións que reproducen de forma literal a idea á que se refiren, atopamos outras que o fan de forma metafórica e, entre estas, as que máis destacan son aquelas que se valen da ironía. Bueno desprega un sentido do humor pícaro e retranqueiro que non só arranca sorrisos do lector, senón que funciona coma un atinado contrapunto ao ton intimista que predomina na obra.  
 
Tería visto a luz este cómic de non ter sido gañador do Premio Castelao? É moi probable que non, e non por un problema de calidade, senón pola súa escasa vocación comercial e polas reducidas dimensións do mercado da banda deseñada. Velaí un exemplo da importancia, mesmo da necesidade, deste tipo de certames, que contribúen a suplir as eivas do mercado e facer visibles obras que dificilmente serian publicadas doutro xeito. E neste caso, que nos permiten achegarnos a un autor que xa coñeciamos na súa versión máis xenuína e persoal.

[Publicado en Galicia Confidencial Tendencias o 15 de decembro de 2014]

martes, decembro 02, 2014

The League of Extraordinary Gentlemen: Dossier negro

























A primeira miniserie da Liga dos Cabaleiros Extraordinarios e a súa secuela participaban decididamente do propósito central da liña ABC Comics que Alan Moore lanzara ao mercado en 1999, isto é, ofrecer ao lector de cómic comercial norteamericano unha alternativa ao tebeo superheroico ou, se se prefire, imaxinar como sería o cómic popular de finais do século XX de non ter caído no monopolio de facto dos superheroes. Axudado polo vistoso debuxo de Kevin O'Neill, Moore, botaba man de figuras literarias fortemente asentadas no imaxinario popular para reconvertelos en protagonistas dunha aventura posmoderna, un crossover de tradicións literarias deliberadamente lixeiro e construído a partires da única idea de reunir os personaxes. Tanto a posterior triloxía Century (1910, 1969, 2009) coma a derivación máis recente coa dinastía Nemo coma protagonista (Corazón de xeo e As rosas de Berlín) van afastándose cada vez máis do concepto orixinal, acollendo a novos personaxes de perfís máis diversos (menos icónicos e populares case todos eles, e tamén máis vinculados á  tradición literaria anglosaxona), e engadindo unha sementeira de referencias e chiscadelas inabarcables para o lector medio.

As diferenzas entre estes dous momentos da cabeceira parecían aínda maiores pola ausencia de Dossier negro (Planeta, 2014), capítulo que marca a liña divisoria entre ambas etapas e que permanecía inédito ata agora por unha cuestión de dereitos legais. De feito, a súa lectura resulta totalmente esclarecedora, xa que a súa función semella ser a de dar por pechada a primeira etapa e dar paso á segunda. Ambientada a finais dos anos 50, a obra relata como dous membros do grupo orixinal, Mina Harker e Allan Quatermain, rouban o dossier do servizo de intelixencia británico  que fai referencia ás sucesivas encarnacións da Liga. A peripecia do roubo e fuxida dos protagonistas combínase con extractos do documento, no que se adiantan boa parte das aventuras que Moore e O'Neill desenvolverían posteriormente, ao tempo que se suxiren outras das que, nun retrouso borgiano, nada máis saberemos. Máis outra vez, Moore xoga á ventriloquia, reproducindo códigos, imitando voces e amoreando referencias: unha obra teatral presuntamente shakesperiana, capítulos perdidos da Fanny Hill de Cleland (con referencias a Swift e o seu Gulliver), un relato de ton humorístico no que o Jeeves de Woodehouse combate luras lovecraftianas, narracións pulp, escritura automática estilo beatnik... O tomo conclúe cunha reivindicación da fantasía e da capacidade transformadora da imaxinación humana, unha mensaxe que atopamos noutros traballos do escritor británico.

Se nas primeiras achegas Moore se abandonaba á aventura steampunk, desta volta elabora un aparatoso tratado intertextual que, lonxe de poñer as cousas doadas, esíxelle ao lector paciencia e flexibilidade para se adaptar aos continuos cambios de código, ademais dunha notable solvencia cultural. Alén da satisfacción que proporciona a identificación de referencias ou a descuberta de figuras ata agora descoñecidas (no meu caso, por exemplo, a de Bulldog Drummond, aquí baixo o nome de Hugo Drummond), a lectura pode chegar a resultar esgotadora. Malia a súa densidade, é posible que sexa en Dossier negro onde o concepto da Liga dos Cabaleiros Extraordinarios cobra verdadeiro sentido e onde o autor fai xustiza ao legado cultural que manipula. Son as fantasías creadas polo ser humano as que vixían o devir do mundo, unha idea fermosa que Moore desenvolve cunha furia pouco habitual na súa produción recente.