martes, marzo 22, 2016

Elipses e sombras: Un heroe romántico

Paciencia

O novo traballo de Daniel Clowes é unha historia de amor romántico que se desenvolve nun aparatoso decorado de ciencia ficción.

Nun dos momentos de maior tensión dramática do Superman de Richard Donner, primeiro filme no que o Home de Aceiro era interpretado polo adónico Christopher Reeve, a xornalista Lois Lane atopaba unha morte cruel ao quedar atrapada no seu coche e ser arrollada por un encoro desbordado. Cun cabreo notable, o superheroe kryptoniano retrocedía no tempo para poder rescatar ao seu “interese romántico”, nunha escena que resultaría polémica tanto polo discutible rigor científico da técnica empregada (inverter o sentido de rotación da Terra) como por suxerir que Superman podía remediar por esta vía calquera fatalidade que puidera acontecer. Sexa como for, a idea de alterar o curso da historia por amor permítenos establecer un misterioso vínculo entre dúas obras tan distantes como o Superman de Donner e Paciencia, o novo traballo do historietista norteamericano Daniel Clowes.

A partires duns inicios vinculados ao underground e a autoedición, Daniel Clowes foi desenvolvendo unha carreira marcada por unhas claves artísticas intensamente persoais ata converterse nunha das figuras máis relevantes do cómic norteamericano actual. Dende uns primeiros títulos marcados polo absurdo e o gusto polo grotesco, Clowes foi evolucionando cara un costumismo amargo, menos estridente no formal pero igualmente cáustico no fondo. Os seus personaxes son sempre erros do sistema, o refugallo que a sociedade sitúa nas marxes ao non poder asimilalos. O seu resentimento convérteos en seres antipáticos e amargados capaces de poñer a proba a calquera lector disposto a compadecelos.

Malia seren tamén uns inadaptados, Jack e Paciencia están entre os personaxes máis riquiños concibidos por Clowes. Os protagonistas de Paciencia fracasaron nas súas pretensións vitais e chegan á idade adulta coas maletas ben cargadas de traumas. Pero están namorados, téñense o un ao outro e a súa historia de amor é tamén un valado que os protexe do mundo. O asasinato de Paciencia estragará a única oportunidade que ambos tiñan de levar unha vida normal e deixa a Jack de novo á intemperie. Clowes confírmao transportándonos ata 2029, onde o atopamos endurecido e neurótico, obsesionado polo asasinato acontecido dezasete anos atrás. É entón cando o autor impón un desvío, introducindo unha viaxe no tempo que lle concede a Jack a oportunidade de descubrir quen matou a súa parella e mesmo de impedir o asasinato. O que principiaba como un relato de xente común tipicamente clowesiano transfórmase de súpeto nun relato de ciencia ficción alucinada, nun xogo de códigos narrativos semellante ao que o autor ensaiara noutro dos seus títulos máis notables, El rayo mortal.

Aquí es donde comienza mi historia”, di Jack cando atopa o cadáver de Paciencia. E é certo, coa destrución da súa historia de amor a súa vida adquire un propósito, salvar a súa parella, pero tamén salvarse a si mesmo, reconstruíndo o único lugar onde podía levar unha vida normal. Jack convértese nun Superman cabreado que pretende cambiar o curso da historia, un Drácula disposto a “atravesar océanos de tempo” para atopar a súa amada. Soterrado baixo unha grosa codia de ciencia ficción atopamos un amor de bolero. Ao seu xeito, Jack é un heroe romántico, un home que se nega a aceptar o inevitable e decide mudar o que xa pasou. Malia a estridencia do grafismo e o desapiadado retrato social que contén, Paciencia non deixa de ser un relato cargado de esperanza e iso si supón unha novidade nun autor que ata agora apenas se deixara ver fóra do círculo de seguridade que proporciona a ironía. Clowes mantense fiel a si mesmo mais, lonxe de repetirse, somete as súas claves creativas a unha nova volta de rosca, asinando un dos mellores traballos da súa notable carreira.

sábado, marzo 19, 2016

Todo va bien

























Alberto Madrigal, cuxo nome comezara a soar tras o seu debut Un trabajo de verdad (Norma, 2014), regresa con Todo va bien (Norma, 2016), obra que pretende ser unha fotografía do momento que está a atravesar un determinado sector da mocidade europea. Ambientada en Berlín, a obra debulla as dificultades dun grupo de mozos para acadar a autonomía en medio da actual crise económica. O autor presenta dúas alternativas: a de Sara, que ten un proxecto de negocio peculiar, persoal e creativo pero de viabilidade dubidosa; e a de Daniel, cuxa maior aspiración é erguerse cedo pola mañá para ir traballar a unha oficina. Ela representa un certo idealismo, que concibe o traballo coma unha fonte de satisfacción; el é pragmático, non quere ser músico malia ter talento senón acadar a estabilidade económica que lle permita manterse. Ademais da súa dialéctica co mercado laboral, Madrigal explora as relacións persoais que se establecen entre eles dous e o seu grupo de amigos/parellas.

Este novo traballo confirma a Madrigal coma un debuxante elegante, de trazo fino e estilizado semellante ao de autores coma Cyril Pedrosa, Gipi ou Tyto Alba, pero adozado, sen as asperezas que aqueles adoitan amosar. As súas imaxes puramente contemplativas, sen texto nin mesmo acción, son dunha beleza indiscutible e contribúen a dotar o relato dun ritmo pausado sen dúbida buscado polo autor. Sen embargo, hai algo que non funciona. A descrición da actitude vital que representa cada personaxe é calquera cousa menos sutil. Sobran subliñados como sobran escenas estereotipadas (ese guindar obxectos en plena rifa de parella). Pero por riba de todo, o que lle falta a Todo va bien é contexto. Os personaxes de Madrigal parecen vivir nun baleiro. En ningún momento se aventuran as causas da situación que lles afecta, de feito, nin sequera se alude, sequera implicitamente, á existencia dun conflito. O mundo é como é, as cousas están así, veñen mal dadas. O problema, xa que logo, é dos protagonistas. Madrigal conta a historia duns mozos estudados e limpos, que probablemente se asemellan bastante aos lectores da obra, e que parece ser que non están a ser vítimas do sistema de organización social senón que teñen problemas puramente persoais. Especialmente significativa é a frase final, que funciona coma corolario e chave de interpretación para todo o precedente. Se como afirma o autor, estar "ocupados con la mierda" nos impide decatarnos de que "la vida está llena de oportunidades", a conclusión é que, efectivamente, todo va bien. Non hai por que mudar as cousas, tampouco cuestionalas. Abonda con procurar as oportunidades que a vida ofrece, seica, a esgalla. Pode concibirse unha mensaxe máis conservadora?

O discurso de Madrigal está despolitizado no literal pero resulta inevitablemente ideolóxico no fondo. O seu retrato do presente resulta ser unha polaroid nostálxica, que se recrea na beleza duns rapazotes tristes ao tempo que renuncia a afondar nas forzas que os abanean. A obra convida a buscar saídas individuais xa que o problema (pero hai realmente algún problema?) non é colectivo. Tudo bem.

mércores, marzo 09, 2016

Esenciais ACDCómic - Segundo semestre de 2015














A listaxe de títulos esenciais de 2015 seleccionados por ACDCómic fica completo coa publicación dos correspondentes ao segundo semestre do ano, vintecinco cómics diversos aos que de seguro se poderían engadir algúns máis, pero que teñen en común o seu indiscutible interese.

luns, marzo 07, 2016

Arenas movedizas

























Cando case van alá trinta anos dende a caída do Muro de Berlín resulta difícil aceptar que a mesma Alemaña que hoxe leva a Europa da correa fose hai tres décadas un país dramaticamente dividido e cunha capital, Berlín, esgazada por un muro fantasmal. A idea de dúas comunidades veciñas que viven en mundos opostos ás dúas beiras dunha mesma parede semella máis o escenario dunha distopía que un feito histórico do noso pasado recente. O muro, a stasi, as fugas, o pobo asoballado, a cidadanía resistente... fascínannos por pareceren ingredientes dunha fábula sobre o totalitarismo e non ese mesmo totalitarismo na súa substancia real. E por se non fose abondo, o capítulo final do Muro, o incidente que deu lugar á súa caída de vez, imprímelle ao relato un aquel de ópera bufa, a constatación da esclerose do réxime a través da torpeza dun dos seus xerifaltes condecorados.

Os escritores Alexander Lahl e Max Mönch, xunto coa ilustradora Kitty Kahane, ofrecen en Arenas movedizas (Impedimenta, 2015) un retrato deste momento crucial do século XX a través do o periplo na RDA do xornalista norteamericano Tom Sandman, desprazado a Berlín semanas antes da caída do Muro. A relación que establece coa disidente Ingrid Bärwolf e a súa familia válelles aos autores para rebaixar o ton documental, descendendo dende a grandeza dos acontecementos ata o plano persoal e deixando testemuño da vivencia da falta de liberdades entre os cidadáns de Berlín Leste. Lonxe de limitarse a relatar episodios de represión ou intentos de fuga, os autores retratan a intromisión do Estado na esfera privada dos individuos, condicionando as relacións familiares e as eleccións individuais. Talvez porque os personaxes resultan demasiado arquetípicos (forman a familia un vello militante comunista, unha deportista de elite e un garda fronteirizo), porque a historia de amor ten algo de rutinaria e predicible, ou talvez polo propio magnetismo dos feitos históricos, son estes os que rematan tomando o control do relato e deparando os mellores momentos dun volume que ademais nos permite entrar en contacto coa escena actual do cómic alemán.