luns, xaneiro 26, 2015

Furious: Estrella caída

























Sabemos que a irrupción de Marvel Comics nos 60 contribuíu a mudar o estereotipo do superheroe que predominaba ata entón. Mantíñanse as habilidades asombrosas e un sentido ético a proba de bomba, pero os heroes Marvel comezaban a amosar un perfil psicolóxico máis complexo que os seus precedentes, con dúbidas,  inseguridades e traumas que nalgún caso se achegaban ao patolóxico. A viraxe resultou ser un acerto, os personaxes humanizáronse e gañaron forza dramática, o que foi aproveitado polos autores e agradecido polo público. Watchmen levaría esta evolución varios pasos máis aló, ao enunciar explicitamente as ideas que os canons do xénero deixaban nas sombras: conceptos diverxentes ou opostos de xustiza, variedade ideolóxica, falta de ética e mesmo mala praxe superheroica con desastrosos resultados. Todo o mundo sabía que había un rinoceronte na habitación, pero Moore e Gibbons (e tamén Frank Miller no seu Batman: The Dark Knight returns) foron os primeiros en dicilo en voz alta. Dende entón, especialmente dende finais dos 90 (The Authority, por exemplo, data de 1999), foron agromando cómics que, con maior ou menor acerto, exploran as zonas cegas do xénero superheroico, subvertendo os seus lugares comúns e revelando os seus tabúes. O xénero pasa a ser tema, o superheroe pasa a ser post-superheroe (dou por feito que este termo foi xa acuñado, aínda que me estraña que non se empregue con máis frecuencia). En tanto que Marvel e DC son o baluarte da versión tradicional do superheroe, este tipo de cómics teñen atopado nas alternativas editoriais a aquelas (Image, Dark Horse) o seu lugar natural, aínda que o mainstream comeza a verse contaminado tamén por esta tendencia. E o que comezou sendo unha reflexión sobre o propio xénero rematou por converterse case nun subxénero, ata o punto de que hoxe é difícil enumerar todas as obras que encaixan nesta categoría, e non todas eles perseguen un fin crítico, senón que en moitos casos o propósito principal é o de ofrecer unha premisa interesante, unha perspectiva novidosa ou mesmo unha alternativa que permita darlle novos azos ás historias de superheroes no século XXI.

Furious, cabeceira creada por Bryan J. L. Glass e Víctor Santos, é un bo exemplo disto. A protagonista é unha rapaza que obtén superpoderes e pretende redimirse dun pasado turbulento converténdose en superheroína. A estrutura tradicional do relato superheroico, de acordo co cal o protagonista asume o propósito de facer o ben e, accidentalmente, transfórmase en superheroe, aparece aquí invertida. A pretensión principal da protagonista é a de encaixar nun estereotipo, a figura do superheroe, asumindo de forma accidental a obriga de facer o ben para conseguilo. A obra comeza coa representación dun ritual (a intervención heroica) precedido dun ensaio diante do espello. A aspirante comparece correctamente uniformada diante do público coa idea de facer xustiza empregando os seus superpoderes para despois reivindicarse como superheroína cun breve discurso. Implicitamente recoñece que non son as propias accións, senón o recoñecemento social articulado polos medios de comunicación, o que confire a condición superheroica. Pero algo sae mal. A aspirante perde o control, déixase levar, excédese no uso da violencia. O resto da historia recollerá o seu esforzo non tanto por aprender a comportarse coma unha superheroína coma por mudar a percepción social que existe sobre ela.

Estrella caída (Aleta, 2014) é, como sinala Víctor Santos no limiar, unha historia de redención, mais concedendo especial relevo á exposición do individuo ao xuízo público polos medios de comunicación. En Daredevil: Born again, obra que o propio Santos menciona e paradigma do tebeo superheroico de caída e renacemento, a loita do individuo era esencialmente consigo mesmo. En Furious, todo aparece mediatizado pola percepción social. Os medios relataron a caída en desgraza da protagonista, que pasou de actriz infantil a estrela xuvenil devorada polos seus excesos; os medios expuxeron tamén os seus fracasados intentos de converterse en superheroína; e é diante dos medios onde a protagonista aspira a redimirse. No mundo que describe Furious, a realidade é televisada en tempo real para que o público poida emitir un xuízo inmediato, superficial e polo tanto facilmente reversible. O contexto social cambiou, o que supón ser un superheroe tamén e, con ambos, a forma de abordar o xénero.

Dito iso, Furious non semella ter sido escrito coa intención de darlle un xiro ao xénero senón simplemente de ofrecer un relato superheroico contemporáneo, capaz de reflectir o mundo en que vivimos. A relación entre Furious e o mundo paréceme máis interesante que a súa rivalidade coa antagonista Perfidia, que semella máis ben un pretexto argumental necesario para que a trama avance. Pola súa banda, Víctor Santos pasa con nota a súa primeira historia declaradamente superheroica, xénero ao que xa asomara en traballos como Protector e en innumerables ilustracións. A súa enérxica narrativa vese complementada nesta ocasión por unhas cores básicas e estridentes que lle confiren un brillo diferente ao seu debuxo, afeitos como estamos ao seu dominio do branco e negro.  

venres, xaneiro 23, 2015

Qadriños: José Luis García López visitará o Salón do Cómic de Barcelona




















É probable que José Luis García López non goce da popularidade doutros artistas do cómic de superheroes. Traballou habitualmente coas franquicias máis exitosas de DC Comics (Superman e Batman) pero posiblemente falta na súa carreira algún título especialmente significativo ou unha etapa memorable. O seu foi sempre un estilo elegante pero sobrio, narrativamente magnífico, aínda que se cadra máis cerebral que apaixonado. Sen embargo, poucos autores poden demostrar dun xeito tan doado a súa influenza no xénero, xa que el foi quen estableceu o estándar gráfico dos principais superheroes de DC Comics (Superman, Batman, Wonder Woman..., case nada) durante a década dos 80 no célebre DC Comics Style Guide. E non deixo de sorprenderme cando atopo hoxe, trinta anos máis tarde, deseños tirados deste manual de estilo estampados en produtos de merchandising ou decorando a zona de cómics dalgúns grandes almacéns. Este veterano debuxante de orixe galega ao que descubrín na primeira década da miña vida nas páxinas de Atari Force visitará o Saló de Barcelona na súa 33ª edición, canda artistas coma David Finch, Frederik Peeters ou Milo Manara. Con este pretexto repaso a súa traxectoria, aínda que sexa brevemente, no blog Qadriños.

martes, xaneiro 20, 2015

Alabaster


























Resulta inevitable poñer en relación Alabaster (Astiberri, 2014) de Osamu Tezuka con El libro de los insectos humanos (Astiberri, 2013) e La canción de Apolo (ECC, 2014). Publicados orixinalmente a principios dos 70, os tres títulos permanecían inéditos entre nós ata a súa recente aparición e pertencen á mesma etapa creativa do seu autor, o momento no que Tezuka comezou a dirixirse a un lector máis maduro do que ata ese intre. De todos os xeitos e malia teren aspectos en común, os títulos mencionados resultan considerablemente distintos entre si. En El libro de los insectos humanos, Tezuka reflexionaba sobre a condición humana, presentando ao lector un catálogo de estereotipos persoais e actitudes sociais extremas con fins moralizantes. La canción de Apolo pretendía ser unha contribución á educación sentimental e sexual dos mozos xaponeses da época (anos 70). Fronte a isto, Alabaster preséntase coma unha obra máis ancorada na súa literalidade, da que apenas podemos tirar leccións salvo, se cadra, un certo convite a non deixar que o resentimento nos domine.

A trama constrúese arredor do malvado Alabaster, nom de guerre dun ex-atleta negro reconvertido en misántropo tras un desengano amoroso. Fisicamente desfigurado, oculto baixo unha capa negra e un sombreiro de á ancha, Alabaster revélase coma un personaxe máis arrepiante polos medios que emprega (morte e destrución) que polos fins que persegue (inverter o canon de beleza dominante). Como supervilán hiperbólico, Alabaster consegue perturbar o statu quo mundial aínda que o que persiga sexa unha simple revolución estética. A súa caracterización gráfica remite tanto a clásicos literarios (O fantasma da Ópera ou O home invisible) coma a figuras da serie B (velaí as semellanzas con Regreso ao Planeta dos Simios sinaladas por Daniel Ausente).

Malia a aparente centralidade da figura do vilán, o relato xira realmente en torno ao personaxe de Ami, unha rapaza invisible adoptada por Alabaster da que este se valerá para levar a cabo os seus plans megalómanos. O que inicialmente podería semellar un relato de acción centrado na persecución do xenio malvado mestúrase co melodramático ciclo de vitimización, corrupción e redención dunha pobre nena orfa. Coma noutras obras de Tezuka, os códigos mestúranse, ás veces de forma desconcertante, ata que o inxenuo desemboca no bizarro e viceversa. Un axente do FBI con tendencias autoeróticas e gusto polo travestismo; un supervilán que domina unha mortífera técnica de lanzamento de pedriñas; unha rapaza sordidamente violada. Todo cabe no impetuoso relato do mestre xaponés, que nunca se afastou dos estilemas gráficos propios do manga infantil.

Quen queira facer interpretacións en clave moral atopará en Alabaster unha reflexión sobre a sobrevaloración da beleza superficial e tamén sobre a inutilidade do resentimento. Mais por riba disto, se hai algo que fai brillar a obra é o maximalismo da súa proposta unido á súa falta de solemnidade. O histrionismo dos personaxes, a teatralidade dos escenarios, a turbulencia emocional e o coñecido pulso narrativo de Tezuka fan que ademais dun instrumento útil para coñecer o universo do seu autor e o seu papel na evolución do cómic xaponés, Alabaster sexa unha lectura fascinante.

Entradas relacionadas
El libro de los insectos humanos
La canción de Apolo

luns, xaneiro 19, 2015

Elipses e sombras: Aurora West, heroísmo e legado

El momento de Aurora West

David Rubín presenta estes días El momento de Aurora West, unha aventura xuvenil producida en colaboración co historietista norteamericano Paul Pope. Aínda que nun formato menos espectacular que o dos seus traballos recentes, a obra reúne as virtudes coñecidas do artista ourensán ao tempo que supón a súa primeira experiencia no mercado norteamericano.

A principios do pasado 2014 publicábase Battling Boy, o máis recente traballo de Paul Pope, un autor norteamericano cunha extensa traxectoria no eido do cómic independente, aínda que tamén con incursións esporádicas no cómic comercial. O título revelábase coma unha posta ao día do relato heroico no que as premisas máis clásicas (heroes contra bestas) convivían con ingredientes propios de xéneros máis modernos, coma o pulp ou os superheroes. Do mesmo autor chéganos agora El momento de Aurora West, cabeceira consagrada a ampliar o universo de Battling Boy e para a que Pope quixo contar coma debuxante cunha primeira figura do cómic galego, David Rubín.

Pope confesa que foi mentres Battling Boy estaba en proceso de elaboración cando se decatou do potencial do personaxe de Aurora West, que tiña asignado un rol secundario, e decidiu que a súa historia debería ser contada. Mais os seus compromisos, principalmente a elaboración do segundo tomo da serie principal, impedíanlle ocuparse el mesmo de todas as facetas de produción, polo que escribiu o guión en colaboración co escritor J.T. Petty e buscou un debuxante que se ocupara do apartado gráfico. E o elixido foi David Rubín.

Non resulta difícil buscar coincidencias entre a obra de Pope e a de Rubín. De feito, son moitos os aspectos de Battling Boy que lembran a El Héroe, título senlleiro de David Rubín no que o artista ourensán revisaba libremente o mito de Heracles. Ambos os dous rexeitan as versións cínicas e desmitificadoras dos relatos heroicos apostando pola emoción pura e o sentido de marabilla. E malia que é difícil falar de semellanzas entre dous autores de debuxo tan persoal, si existe unha certa afinidade de estilo entre ambos.

En El momento de Aurora West, como en Battling Boy, a aprendizaxe da tarefa heroica funciona como metáfora da entrada na idade adulta. Naquel título os personaxes principais formaban parte dunha estirpe semidivina para os que o comportamento heroico era unha obriga que se transmitía por vía dinástica e que o rapaz protagonista debía confrontar en solitario. Fronte a isto, El momento de Aurora West relata a educación da rapaza protagonista a cargo do seu pai, Haggard West, o campión da imaxinaria cidade de Arcópolis. Hai un acompañamento, un pai que transmite á súa filla un legado inmaterial, a idea de heroísmo entendido como axuda aos demais. Se na obra precedente primaba o alento mitolóxico, desta volta apélase a versións máis recentes do relato aventureiro, como a novela decimonónica (as pasaxes que transcorren en Exipto ou o nome do protagonista, Haggard, resultan ben significativos), o pulp ou o cómic de superheroes.

É probable que o máis salientable da obra sexa a habelencia de Pope para empregar unha dobre linguaxe que permite que tanto lectores xuvenís coma adultos poidan gozar coa súa lectura. A elección dunha protagonista adolescente, coa súa predicible necesidade de autoafirmación, reforza o atractivo para o público máis novo. Toda a trama pode lerse como un relato de aventura, cunha elemental confrontación entre o ben e o mal á que se lle engaden elementos propios das historias de instituto. O formato elixido (dimensións reducidas, branco e negro), moi semellante ao que emprega habitualmente o cómic máis lido pola mocidade, o manga, reforza a accesibilidade para o público novo. Diríase que Pope se propón deseñar unha obra que poida resultar atractiva ao lector xuvenil sen caer nas eivas frecuentes deste tipo de narracións: a estandarización, o exceso de simplicidade ou o didactismo. Ao mesmo tempo, a obra ten atractivo abondo (reciclaxe de conceptos, mestura de xéneros,  homenaxes máis ou menos explícitas) para que un lector con máis bagaxe poida gozar da súa lectura.

O labor de Rubín atópase moi mediatizado polo formato elixido, especialmente se o comparamos co dos seus traballos máis recentes. Tanto en El héroe coma en Beowulf, Rubín dispoñía dunhas dimensións de páxina que lle permitían despregar un grafismo grandilocuente, repleto de imaxes espectaculares, de xogos narrativos vistosos e cun coloreado que contribuía a encher de matices a experiencia lectora. Nada diso é posible en El momento de Aurora West, cuxas características formais esíxenlle ao debuxante unha maior contención: diminuír o número de cadriños por páxina e primar a fluidez no relato. O regreso ao branco e negro non supón un problema para Rubín, que empregou este acabado en gran parte da súa obra e ao que sempre soubo tirarlle partido. Aínda que menos exuberantes, as páxinas resultantes conservan  as restantes virtudes dos lapis do ourensán: a forza, a expresividade, a claridade expositiva.

Con cada vez máis obra traducida en Europa, El momento de Aurora West é o primeiro traballo que Rubín publica en Estados Unidos, mais non será o derradeiro. Para novembro deste ano está anunciada The fall of the house of West, continuación e peche desta saga, mentres que nuns meses verán a luz tamén as versións para o mercado norteamericano de El Héroe e Beowulf, os seus traballos anteriores. Confírmase, xa que logo, o seu excelente momento creativo ao tempo que se abre unha nova etapa na súa carreira.

[Publicado en Galicia Confidencial Tendencias o 18 de xaneiro de 2015]

venres, xaneiro 09, 2015

Qadriños: Emma Ríos anuncia os seus proxectos para 2015












O 2015 chega inzado de proxectos para Emma Ríos. En Qadriños refírome á participación da autora no Image Expo, onde presentou os títulos nos que está a traballar e que serán publicados ao longo deste ano. É unha ledicia comprobar que a galega está a medrar en popularidade e prestixio nun mercado coma o norteamericano, que resulta tremendamente competitivo pero que ao tempo ofrece unhas posibilidades de difusión enormes. Mais por riba de todo, hai que destacar que a súa carreira comeza xa a asentarse coma autora, con proxectos da súa creación, xa sexa en solitario ou coa colaboración doutras artistas coma Kelly Sue DeConnick ou Hwei Lim, e tamén da súa propiedade. O creto do que goza gañouno a base de talento e traballo, polo que merece todos os nosos cumprimentos. Agardamos impacientes a publicación deses novos títulos.