Furious: Estrella caída

Sabemos que a irrupción de Marvel Comics nos 60 contribuíu a mudar o estereotipo do superheroe que predominaba ata entón. Mantíñanse as habilidades asombrosas e un sentido ético a proba de bomba, pero os heroes Marvel comezaban a amosar un perfil psicolóxico máis complexo que os seus precedentes, con dúbidas,  inseguridades e traumas que nalgún caso se achegaban ao patolóxico. A viraxe resultou ser un acerto, os personaxes humanizáronse e gañaron forza dramática, o que foi aproveitado polos autores e agradecido polo público. Watchmen levaría esta evolución varios pasos máis aló, ao enunciar explicitamente as ideas que os canons do xénero deixaban nas sombras: conceptos diverxentes ou opostos de xustiza, variedade ideolóxica, falta de ética e mesmo mala praxe superheroica con desastrosos resultados. Todo o mundo sabía que había un rinoceronte na habitación, pero Moore e Gibbons (e tamén Frank Miller no seu Batman: The Dark Knight returns) foron os primeiros en dicilo en voz alta. Dende entón, especialmente dende finais dos 90 (The Authority, por exemplo, data de 1999), foron agromando cómics que, con maior ou menor acerto, exploran as zonas cegas do xénero superheroico, subvertendo os seus lugares comúns e revelando os seus tabúes. O xénero pasa a ser tema, o superheroe pasa a ser post-superheroe (dou por feito que este termo foi xa acuñado, aínda que me estraña que non se empregue con máis frecuencia). En tanto que Marvel e DC son o baluarte da versión tradicional do superheroe, este tipo de cómics teñen atopado nas alternativas editoriais a aquelas (Image, Dark Horse) o seu lugar natural, aínda que o mainstream comeza a verse contaminado tamén por esta tendencia. E o que comezou sendo unha reflexión sobre o propio xénero rematou por converterse case nun subxénero, ata o punto de que hoxe é difícil enumerar todas as obras que encaixan nesta categoría, e non todas eles perseguen un fin crítico, senón que en moitos casos o propósito principal é o de ofrecer unha premisa interesante, unha perspectiva novidosa ou mesmo unha alternativa que permita darlle novos azos ás historias de superheroes no século XXI.

Furious, cabeceira creada por Bryan J. L. Glass e Víctor Santos, é un bo exemplo disto. A protagonista é unha rapaza que obtén superpoderes e pretende redimirse dun pasado turbulento converténdose en superheroína. A estrutura tradicional do relato superheroico, de acordo co cal o protagonista asume o propósito de facer o ben e, accidentalmente, transfórmase en superheroe, aparece aquí invertida. A pretensión principal da protagonista é a de encaixar nun estereotipo, a figura do superheroe, asumindo de forma accidental a obriga de facer o ben para conseguilo. A obra comeza coa representación dun ritual (a intervención heroica) precedido dun ensaio diante do espello. A aspirante comparece correctamente uniformada diante do público coa idea de facer xustiza empregando os seus superpoderes para despois reivindicarse como superheroína cun breve discurso. Implicitamente recoñece que non son as propias accións, senón o recoñecemento social articulado polos medios de comunicación, o que confire a condición superheroica. Pero algo sae mal. A aspirante perde o control, déixase levar, excédese no uso da violencia. O resto da historia recollerá o seu esforzo non tanto por aprender a comportarse coma unha superheroína coma por mudar a percepción social que existe sobre ela.

Estrella caída (Aleta, 2014) é, como sinala Víctor Santos no limiar, unha historia de redención, mais concedendo especial relevo á exposición do individuo ao xuízo público polos medios de comunicación. En Daredevil: Born again, obra que o propio Santos menciona e paradigma do tebeo superheroico de caída e renacemento, a loita do individuo era esencialmente consigo mesmo. En Furious, todo aparece mediatizado pola percepción social. Os medios relataron a caída en desgraza da protagonista, que pasou de actriz infantil a estrela xuvenil devorada polos seus excesos; os medios expuxeron tamén os seus fracasados intentos de converterse en superheroína; e é diante dos medios onde a protagonista aspira a redimirse. No mundo que describe Furious, a realidade é televisada en tempo real para que o público poida emitir un xuízo inmediato, superficial e polo tanto facilmente reversible. O contexto social cambiou, o que supón ser un superheroe tamén e, con ambos, a forma de abordar o xénero.

Dito iso, Furious non semella ter sido escrito coa intención de darlle un xiro ao xénero senón simplemente de ofrecer un relato superheroico contemporáneo, capaz de reflectir o mundo en que vivimos. A relación entre Furious e o mundo paréceme máis interesante que a súa rivalidade coa antagonista Perfidia, que semella máis ben un pretexto argumental necesario para que a trama avance. Pola súa banda, Víctor Santos pasa con nota a súa primeira historia declaradamente superheroica, xénero ao que xa asomara en traballos como Protector e en innumerables ilustracións. A súa enérxica narrativa vese complementada nesta ocasión por unhas cores básicas e estridentes que lle confiren un brillo diferente ao seu debuxo, afeitos como estamos ao seu dominio do branco e negro.