Historia de Cyann

A Historia de Cyann, saga en curso a cargo de Claude Lacroix e François Bourgeon, ten un extenso prólogo no seu primeiro álbum, A fontana e a sonda (Norma, 1995), no que se presentan os protagonistas do ciclo e se define o seu contexto, unha civilización futurista cuxa cultura se constrúe a partir do carácter sagrado da auga. Cyann móstrasenos coma unha moza individualista e indisciplinada que recibe unha encomenda relacionada coa súa condición de herdeira da dinastía gobernante, dando lugar á clásica encrucillada entre desexo e deber.

Bourgeon e Lacroix esquivan a que sería a enésima revisitación dun argumento tan clásico coma o camiño do heroe (a viaxe na que o protagonista consuma a súa misión e cumpre o seu destino) plantexando cada álbum coma unha disgresión do precedente. A viaxe de Cyann terá lugar pero seguindo un roteiro que non só non será o incialmente previsto, senón que vai mudando despois de cada estación. Así, o segundo álbum da saga, As seis estacións en Ilo (Norma, 1997) parte dun erro de cálculo no primeiro grande desprazamento para desviar o curso do relato dende o seu previsible itinerario inicial cara unha extensa persecusión entre dous enormes vehículos por un planeta descoñecido que lles vale aos autores para liquidar (metafóricamente) a práticamente todos os secundarios herdados da entrega anterior.

O terceiro álbum, Aïeïa de Aldaal (Norma, 2005) fai, en moitos sentidos, tabula rasa. Propón un novo mundo, coas súas novas reglas, e unha secundaria cuxa dialéctica coa protagonista marcará o desenvolvemento do relato. E mais outra vez, ese novo escenario e os seus personaxes pasan ao esquecemento no álbum seguinte, As cores de Marcade (Norma, 2008), ambientado nun outro mundo rexido por unha caste de capitalismo exacerbado, no que non hai lugar para a intimidade e toda interacción persoal ten significado económico. É a primeira vez en toda a saga na que atopamos unha certa vontade de facer metáfora social, aínda que imaxinamos que tamén este escenario pasará ao arquivo nunha eventual continuación.

Os continuos cambios de dirección sen que se enxergue un camiño narrativo declarado invitan a crer que a improvisación e as apetencias do momento priman sobre calquera planificación previa. Malia iso, a lectura destes álbums paga a pena aínda que só sexa para contemplar o magnífico labor escenográfico dun Bourgeon que crea paisaxes, construcións e maquinarias, flora e fauna, vestiarios e caracterizacións, cunha facilidade enganosa e que non desaproveita ningunha oportunidade de ofrecer ao lector mostras do seu asoballante dominio gráfico.

Hellboy o la tematización del terror

"Asistimos, así pues, a un fenómeno que excede el guiño casual o la adaptación literal. Hellboy se construye como un texto hipercodificado, un vastísimo collage que incorpora gran parte de las tradiciones que componen el género terrorífico. (...) Es difícil (o imposible) interpretar Hellboy como una obra que se refiera de alguna manera a lo que conocemos como realidad; por el contrario, es la ficción, concretamente la ficción terrorífica, sobre lo que Hellboy se vuelca, haciendo del género mismo su contenido esencial, esto es, tematizándolo."

Estes días, por causas que tampouco podo dicir que sexan alleas á miña vontade, teño pouco tempo para ler e menos aínda para escribir, polo que, para que este blog non perda un ritmo que xa é de seu bastante sincopado, recupero un artigo escrito para o especial sobre o xénero terrorífico da revista dixital Ábrete Libro: Hellboy o la tematización del terror.

Ex Machina: Fin de mandato

Diciamos respecto das últimas entregas de Ex Machina que parecía que Brian K. Vaughan parara as máquinas (si, é un xogo de palabras), introducindo capítulos autoconclusivos pouco trascendentes e postergando calquera avance na resolución das cuestións fundamentais da trama. O panorama cambia e moito neste Fin de mandato (Norma, 2011), décimo e derradeiro tomo da cabeceira no que atopamos acción, revelacións sorprendentes e acontecementos que se suceden a ritmo de vértixe ata chegar a un peche pirotécnico. Mais non podemos pasar por alto que na súa procura dun final epatante, Vaughan sacrifica a coherencia do seu propio relato, amosando unha faciana dos seus personaxes (nomeadamente do protagonista) que, non sendo totalmente incompatible co acontecido anteriormente, deberían ter sido precedida dalgunha pista previa. Non habéndoa, diríase que ou ben estamos fronte a un final improvisado, ou ben o guionista incumpriu o pacto implícito co lector, negándolle calquera oportunidade de interpretar a trama acaídamente ata a revelación final.

Esta conclusión confirma a idea que ata agora nos formáramos de Vaughan, non só a través desta serie senón tamén da igualmente concluída Y o último home. Os seus puntos fortes como guionista parecen claros: sabe plantexar argumentos interesantes, escribe diálogos con enxeño e domina os mecanismos de sorpresa ao lector, tanto nos cliffhangers coma nos tramos finais das obras que escrebe. Mais non é menos obvia a eiva fundamental da súa escrita: a súa dificultade para dar consistencia aos relatos longos, para soster un relato no tempo mantendo a coherencia e o interese do mesmo. Non é no plantexamento nin na resolución, senón no percorrido onde Vaughan falla. Unha mágoa xa que, a nada que mellorara neste aspecto, as súas series estarían entre as propostas máis sólidas do cómic comercial nortemericano.

No que atinxe Tony Harris, poco que engadir ao que vimos sostendo dende que deixou establecida a súa liña gráfica para este cómic nos primeiros números da serie. O seu demostrado talento tropeza unha e outra vez con esa teima por seguir un patrón realista de inspiración fotográfica que desnaturaliza o seu debuxo. O estatismo das figuras e o histrionismo das faccións parecen males tan evitables coma o abuso de certos efectos de separado entre personaxes e fondos. No lado positivo, o ter dotado á cabeceira dunha imaxe de seu, nos interiores mais tamén nas capas, que foi mantida nos escasos números que non debuxou el e si o moito máis natural John Paul Leon.

Barsowia 16

O colectivo Polaqia vén de anunciar a súa propia disolución. De aquí a final de ano sucederanse diversos actos de despedida, comezando pola publicación do Barsowia #16 (Polaqia, 2011), unha exposición e supoñemos tamén que algún que outro party. Penso que, a pouco que se coñeza o labor desenvolvido polo colectivo nestes dez anos de vida, a súa desaparición debe dar lugar necesariamente a unha certa tristura. Ao seu abeiro, na revista que lles serviu de altofalante, mais tamén a través doutras publicacións (números unitarios ou seriados, libros de bosquexos, pósters e carteis), atoparon unha oportunidade de se dar a coñecer un extenso número de artistas. A súa demostrada capacidade para dinamizar a escena galega (e mundial!) da BD traduciuse en resultados ben palpables, cómics editados e postos a disposición do lector.

Podemos entender que, en certo sentido, Polaqia morre de éxito: algúns dos seus integrantes son hoxe nomes ben coñecidos; outros, non sendo tan populares, foron atopando outras vías de publicación, en boa medida porque o panorama editorial mudou considerablemente nesta última década; ademais, ao contrario que en 2001, hai hoxe proxectos editoriais na terra que se van consolidando paseniño, o que supón unha modesta e paulatina ampliación das oportunidades de publicación. Sería unha inxenuidade dicir que o labor de Polaqia resulta redundante ou innecesario e que os artistas que hoxe queren publicar contan coas canles necesarias. Mais non é menos certo que o labor deste colectivo mostrou unha vía posible e eficaz, que ben pode servir de exemplo para quen se propoña obxectivos semellantes. Podería dicirse que Polaqia deixa o mund(iñ)o un chisco mellor que como o atopou. Non é pouco.

O que será derradeiro número da revista Barsowia, especial pola súa extensión, ofrece en síntese o mesmo que os que o antecederon, unha escolma de traballos breves de autores que só teñen en común unha difusa afinidade artística. O conxunto resulta, como sempre, coherente dentro da súa diversidade (ou viceversa). Os meus favoritos desta entrega? "Noite de rock" de Ana Galvañ, "O gran Bastian" de Luis Bustos (pode lerse aquí), "Pucho connection" de Alberto Guitián (máis info sobre a historieta aquí e aquí), "Mars blue" de Emma Ríos.

Barcelona, a ollada interior (I)

Posto que a extensión das Paisaxes de papel está máis ou menos preestablecida, non son poucas as ocasións en que teño que levar a cabo unha selección entre os traballos inicialmente dispoñibles, xa que aludir a máis de cinco ou seis obras implica identificalas polo nome e o autor sen poder ir máis aló dunha breve pincelada acerca do seu contido. No caso de Barcelona, fíxoseme evidente axiña que, malia as súas desventaxas, resultaba preferible mencionar un número amplo de títulos a reducir o abundante, variado e rico material dispoñible a apenas media ducia de obras. E así, partindo do recente El invierno del dibujante e seguindo e coa historia editorial da cidade e as sucesivas xeracións de autores que foron xurdindo como fío condutor, aludo nesta columna a un considerable número de artistas e obras que, aínda así, pretende ser representativo antes que exhaustivo. Estou convencido de que todos eles merecerían unha atención máis demorada. Queda pendente unha segunda columna que recolla a imaxe da cidade na obra de autores internacionais. Velaí Barcelona, a ollada interior.

A imposible Patrulla X 1

Panini reedita (2011) a etapa de Chris Claremont en X-Men nun voluminoso formato que contén máis de trinta episodios da primixenia cabeceira mutante (este primeiro tomo abrangue dende o mítico Giant Size X-Men #1 ata o Uncanny X-Men #121, máis un par de capítulos doutras cabeceiras), en tapa dura, cunha coidadosa tradución de Santiago García, ademais de varios artigos a cargo de Julián M. Clemente e algún outro extra (deseños preliminares, ilustracións dos autores). Trátase, xa que logo, dunha edición que combina respecto polo orixinal con vocación de permanencia e que parece responder a unha vontade de arquivar en condicións formais óptimas un extenso catálogo de comic-books que se contemplan hoxe coma clásicos no seu xénero.

Aínda que se trate de algo habitual no eido da BD (pénsese na reedición luxosa de tiras de prensa clásicas) e comprensible por varios motivos, atopo sempre algo de contraditorio neste tipo de edicións, que pretenden dar a unha obra unha perdurabilidade que nunca estivo entre as súas pretensións. Esta segunda Patrulla X, coma calquera tebeo superheroico do seu tempo, xurdiu coa finalidade de satisfacer a demanda inmediata, periódica, de acción e aventura dun lector esencialmente adolescente. Os seus autores non pretendían facer historia senón fidelizar ao maior número posible de lectores. Probablemente, o relevante non é que converteran a cabeceira nun supervendas que daría lugar a unha lucrativa franquicia, senón que o fixeran mediante unha proposta que renovaba a tradición do tebeo superheroico dentro das estreitas marxes nas que se movía o xénero naqueles anos. O contido desta reformulación, así como as claves do éxito (comercial e creativo) da obra teñen sido analizadas e expostas con acerto en diversos lugares: o replantexamento da cuestión mutante, a coidada caracterización dos personaxes, as sinerxias entre autores (neste tomo, sen ir máis lonxe, é moi notoria a reorientación da cabeceira por parte de Claremont tras a substitución de Dave Cockrum por John Byrne no debuxo), etc.

No canto de reincidir nesa análise, prefiro sinalar estes cómics como parte significativa da miña formación como lector e auténtico tesouro perdido da miña adolescencia. Pertencendo á xeración Fórum, lectores que accedimos ao tebeo norteamericano cando Planeta acadou os dereitos de Marvel, cóntome entre aqueles que vivimos con resignación a decisión desta editorial, probablemente lóxica no seu contexto, de pasar do Giant Size X-Men #1 ao Uncanny X-Men #138, obviando os capítulos que xa publicaran en España Vértice e Surco. A procura destes números vellos de dúas editoriais xa extintas por puntos de venda de segunda man (rastros e librarías ordinarias que trocaban cómics por un peso) converteuse nunha misión vital, sostida no tempo. O achado dalgún número solto, cando a teimosía coincidía coa fortuna, traía consigo unha ledicia inmensa. O tebeo en cuestión era minuciosamente escrutado, as cronoloxías coidadosamente restablecidas, os ocos completados mediante conxecturas. Aínda que estas pequenas victorias eran celebradas como triunfos da vontade, o obxectivo final, a perfecta restauración cronolóxca do ciclo completo, era claramente inalcanzable.

Por iso un pensa, con indiscutible tendenciosidade xeracional, que os mozos que hoxe se queixan das esixencias do coleccionismo non saben realmente do que falan. Aqueles si eran tempos duros, devecendo por uns cómics lamentablemente editados, sen Internet, sen apenas vías de contacto con outros afeccionados, sen puntos de venda correctamente provistos ou informados. E por iso resulta imposible ler hoxe estes cómics, reeditados nas condicións sinaladas, sen deixarse vencer pola nostalxia. Confirmar algunhas das impresións formadas entón (a habilidade de Claremont na introdución de subtramas, a vizosidade creativa de Cockrum, a modernidade de Byrne), descubrir neles detalles que no seu día, pola falta de visión de conxunto ou pola irregular cadencia lectora, pasaran desapercibidos. E simplemente, reencontrarse con páxinas, personaxes, autores, trazos, liñas, diálogos e sucesos que un coñece e que forman parte da paisaxe da súa mocedade.