sábado, decembro 31, 2016

Un mes, tres viñetas: Decembro 2016

Portada de Jim Steranko para X-Men #50, unha das mellores de 1968














28 de Decembro. O mellor de 2016. Achégase o final do ano e, como sempre, comezan a proliferar as listas co "mellor do ano". Esta casa segue unha tradición dende a súa fundación, a de resistir e non facer nunca algo así. Primeiro porque non hai ninguén agardando que o faga e segundo porque dende sempre penso que o único sentido destas listaxes é discrepar. Como discrepar da miña propia lista sería algo bastante estúpido prefiro a solución ecolóxica, non producir. Hai unhas listas estupendas aí fóra e se alguén quere coñecer a miña opinión abonda con que saiban que discrepo de todas.

Sr Chinarro por José Pablo García, non teñen culpa

















29 de Decembro. Unha faneca brava. Remato decembro lendo a que probablemente sexa a peor novela gráfica que pasou polas miñas mans nos últimos anos, un mangado de tópicos e ideas copiadas (conscientemente ou non) no que poden lerse frases gloriosas como "el sabor de su sexo es la droga más potente y pura de este mundo", "siempre que escucho Gran poder de Sr Chinarro pienso en Spiderman" ou a miña favorita "me despierto despeinado".  Tanto me sorprende que algo así apareza co selo dunha editorial de criterio contrastado que a sensación final é de ledicia. Mergullar nas novidades editoriais cada mes é un deporte razoablemente seguro. Hai bos creadores facendo bos cómics e hai editores que coñecen ben o seu oficio. De cando en vez un pisa unha faneca brava, pero non deixa de ser algo pouco habitual. Tan pouco habitual como espertar espeluxado, por dicir algo.

Os Teen Titans debuxados por un titán, Darwyn Cooke














30 de Decembro. Optimismo. O tempo, ese asasino que Machado imaxinou armado cun sacho, tivo no 2016 un dos seus heraldos máis espelidos. Despois de apagarlle a luz a David Bowie, a Prince e a Leonard Cohen, este exterminador de iconas pop aínda quixo apurar ata o final levando a Carrie Fisher e a súa nai, Debbie Reynolds. No mundo do cómic, este ano perdemos (disimulen os esquecidos) a Agustín Fernández Paz (sempre o incluirei nesta categoría e non só como o excelente escritor que foi), a Víctor Mora, a Steve Dillon e a Darwyn Cooke. Permítanme que teña unha lembranza especial para este último, debuxante luminoso, de talento inmenso, que sempre fixo do seu debuxo un convite ao optimismo. Co xorne que está collendo o mundo, imos precisar optimismo a mancheas para 2017. Vémonos alí.

domingo, decembro 25, 2016

Elipses e Sombras: Furia necesaria

Gran Hotel Abismo

O novo traballo de Marcos Prior e David Rubín aborda a actual crise do capitalismo convidando a substituír análises e protestas pola acción directa.

Dicía Stendhal que a política é unha pedra de muíño atada ao pescozo da literatura, capaz de afundila e afogala en menos de seis meses. Non sabemos se Marcos Prior disinte desta afirmación ou se a acepta coas súas consecuencias, mais o certo é que o conxunto da súa carreira está marcada pola vontade de construír os seus cómics arredor dun discurso explicitamente político. Títulos como Fagocitosis (Glènat, 2011), El año de los cuatro emperadores (Diábolo, 2012) ou a recente Necrópolis (Astiberri, 2015) dan conta da actual crise do capitalismo, ofrecendo unha perspectiva tan lúcida como desacougante, abertamente ideolóxica pero tamén distante abondo como para concederlle ao lector o seu espazo. Non é difícil establecer unha continuidade entre estas obras e o seu novo traballo, Gran Hotel Abismo (Astiberri, 2016), que afonda na mesma liña e engade un novo sumando, a participación do galego David Rubín.

Nunha das primeiras imaxes de Gran Hotel Abismo asistimos a unha manifestación de cidadáns indignados pola crise. Da multitude xorde unha figura enmascarada que avanza cara a primeira liña e busca a confrontación directa coa policía. Os seus actos captarán a atención de todos e rematarán de forma espectacular. Sen embargo, e malia as súas graves consecuencias, o acontecido é ante todo unha performance. “O Animador”, revelador alcume polo que coñeceremos ao personaxe, está a actuar diante dos manifestantes e das autoridades, os medios recollen e reproducen as imaxes dos seus actos, os tertulianos guíndanse sobre elas coma aves de rapina, as redes sociais multiplican o efecto nun bucle interminable. O performer representa diante do público o tránsito da protesta á acción directa. Velaí a súa receita anticrise, convencer ás masas da inutilidade da “manifestación” se non vén acompañada de “acción”. E velaí tamén o debate que Prior e Rubín tentan trasladarlle ao lector.

Se o impacto no espectador é un elemento fundamental da agitprop, a participación de Rubín revélase como un factor imprescindible de Gran Hotel Abismo. Poucos autores son capaces de facer do acto de lectura unha experiencia tan intensa e cargada de adrenalina coma o debuxante ourensán. Hai uns anos que Rubín derivou cara unha narrativa-espectáculo que bate no lector a cada volta de páxina. Dende unha composición complexa e requintada, antítese da narrativa “invisible”, á peculiar utilización de onomatopeas e signos gráficos ou o cada vez máis recoñecible uso das cores (aspecto no que desta volta contou coa colaboración de Kike J. Díaz), as pranchas de Gran Hotel Abismo son pura pirotecnia visual, unha explosión de estímulos na que o lector atopará citas explícitas (O club da loita, El Eternauta) e evocará pasaxes de clásicos da axitación política en banda deseñada (V de Vendetta, Batman: The Dark Knight returns).

Gran Hotel Abismo semella dar por rematado o tempo de facer diagnósticos. Xa todos aprendemos polas malas que é iso que chamamos crise, quen a provocou, a quen beneficia e quen padece as súas consecuencias. Non só iso, tamén cuestiona a utilidade do berro irado contra os responsables do deterioro do benestar social e da destrución de dereitos. A obra transpórtanos un chanzo máis arriba, ata a acción que debe seguir á convicción, unha acción que implica romper a baralla, situarse fóra dos límites que o propio marco institucional considera tolerables e, de forma inevitable, obrar de forma violenta. A partires de aí, correspóndelle ao lector decidir tanto sobre a lexitimidade como a viabilidade deste proceder. 

É difícil interpretar o discurso de Prior e Rubín sen deternos nun final que algúns considerarán inxenuo en exceso. Concedendo que o happy end deixa de ser conservador alí onde o pensamento hexemónico esixe outro final, non é menos certo que Gran Hotel Abismo suscita un debate pero apenas aporta argumentos. Coma ese “Animador” que se abre camiño sen que ninguén sexa quen de detelo, a obra é ante todo unha demostración de forza, un discurso visceral envolto nun aparello visual impactante. Se cadra esa era a intención dos autores, ceibar unha mensaxe furiosa que poña fin ao bizantinismo dialéctico, tan útil ao poder, mais tratándose de dous talentos tan bravos coma Prior e Rubín non deixa de botarse en falta algo máis de combustible ideolóxico.

[Publicado en Galicia Confidencial Tendencias o 23 de decembro de 2016]

mércores, decembro 14, 2016

Intemperie










"(...) la propuesta formal de Javi Rey se desvía de su referente e imprime un aire diferente a la historia. Es la inevitable traición que acompaña siempre a la traducción. Sin embargo, la fidelidad con la novela en cuanto a su mensaje se mantiene. Como aquella, la Intemperie de Rey es un crudo relato de supervivencia que transcurre en un espacio rural cuidadosamente indefinido, en el que en individuo se ve amenazado tanto por la tiranía de la naturaleza como por unas rudimentarias instituciones sociales basadas en la fuerza. Si el joven protagonista tiene alguna oportunidad de salir adelante es contando con la ayuda del cabrero, que representa la generosidad y la confianza desinteresada, pero también, conviene no pasarlo por alto, la mano tendida de aquella generación que tendemos a dar por amortizada. La fábula moral urdida por Carrasco resulta plenamente reconocible."

Ademais de ofrecer unha enriquecedora reinterpretación da exitosa novela de Jesús Carrasco, Intemperie permítenos descubrir a faciana máis persoal de Javi Rey, un artista que comeza a reclamar o seu sitio no contexto europeo da banda deseñada. De todo isto falo con máis vagar na Revista Ábrete Libro.

xoves, decembro 01, 2016

Elipses e Sombras: Os crimes de Barcelona

Lamia

Rayco Pulido regresa cun afiado relato criminal que retrata con lucidez a abafante atmosfera da España da posguerra.

Despois da excelente acollida de Nela (Astiberri, 2013), a súa arriscada adaptación da Marianela de Pérez Galdós, Rayco Pulido regresa con Lamia (Astiberri, 2016), unha intriga criminal ambientada na Barcelona de 1943 que acubilla ademais un retrato histórico e unha rotunda mensaxe en clave social. Elaborada na súa maior parte durante a estadía do autor na Maison des Auteurs de Angoulême, estamos perante un exemplo de obra total, na que unha proposta estética minuciosamente definida e que calquera seguidor do autor identificará como resultado dun labor de experimentación en traballos previos, acompaña unha trama que asume conscientemente os tópicos do xénero criminal mais non chega a abandonarse a eles, matizándoos nun sentido nitidamente contemporáneo. Iso sen esquecer a propia materialidade da obra, o libro, cuxo formato se afasta sutilmente dos estándares editoriais para axeitarse ás súas propias necesidades.  

Lamia ábrese coa imaxe en primeiro plano dun aparato de radio no que se escoita (aínda que non se identifica explicitamente) o consultorio de Elena Francis. Eulalia, a protagonista do relato, forma parte do equipo de redactoras que responde ás cartas que chegan ao programa, a maioría delas enviadas por mulleres que piden consello acerca da súa situación persoal e moi nomeadamente acerca da súa vida en parella. Non se trata dunha nota decorativa, senón do pretexto argumental que lle permite introducir un dos temas centrais da historia, o divorcio entre a realidade social da España de posguerra e a moral que se impoñía dende as instancias de poder. Os casos que se expoñen retratan como, malia estar toda a sociedade sometida ao discurso esmagador do nacionalcatolicismo, a liberdade de que gozaban os homes permitíalles esquivar os seus ríxidos preceptos mentres ás mulleres, encarceradas na esfera familiar, non se lles proporcionaba outra receita que a mansedume e a resignación. A historia de Eulalia é a dunha muller consciente do seu sometemento que asume a aparencia externa (exacerbada, case paródica) de muller respectable como mecanismo de defensa. A ausencia de personaxes virtuosos tinxe o relato dunha agradecida ambigüidade moral e aboca ao lector a comprender a conflitiva personalidade dunha muller que se resiste a ser estigmatizada socialmente. 

Intúese en Lamia un exhaustivo traballo de depuración do superfluo que non debería sorprender a quen coñeza a traxectoria previa do autor. Se Nela era un complicado exercicio de tradución de linguaxes, Sin título (2008-2011) (De Ponent, 2011), o seu primeiro traballo como autor completo, contiña un diálogo no que o autor xustificaba cada unha das súas decisións creativas fronte a unha figura crítica. Os mecanismos da ficción, a arquitectura dos relatos son preocupacións recorrentes na súa obra, mais é probable que nunca ata agora se aproximase tanto á perfección formal. Pulido traza unha narración concisa, mesmo breve para os canons actuais da novela gráfica, no que nada sobra e todo encaixa. Partindo da simplificación das formas de Nela, o autor canario deriva agora cara un acabado máis plano e xeométrico, cheo de arestas e liñas que se cruzan, ao que reconduce tanto o deseño de personaxes (magnífico o rostro-máscara da protagonista) como o escenario no que se desenvolve a acción, unha Barcelona estilizada aínda que facilmente recoñecible. O resultado é unha suma perfecta de caracterización e definición de ambientes, unha sofisticada proposta visual tan suxestiva como eficaz narrativamente.

O relato péchase cunha mestura de nihilismo e esperanza, un final ambiguo que evita xulgar os personaxes e concede a última palabra ao lector. Sen dúbida, estamos perante un dos mellores títulos deste ano que remata.

mércores, novembro 30, 2016

Un mes, tres viñetas: Novembro 2016

Manara e Cho, freedom fighters.

















1 de Novembro. Intelligentsia cuñada. Retranca ou cuñadismo en grao máximo, algo hai que recoñecerlle a quen fose que tivo a idea de organizar no Festival de Banda Deseñada de Lucca unha mesa redonda sobre "a muller" e levar de relatores a Milo Manara e Frank Cho. Segundo eles, debuxar a unha señora co cu mirando a Betanzos é "loitar contra a censura", toda unha lección de vida para xente coma Musa Kart, historietista detido recentemente en Turquía por opoñerse ao réxime de Erdogan. Manara e Cho están a converterse nos intelectuais orgánicos da cabana da árbore, ese derradeiro reduto de liberdade no que os homes poden ler cómics e xogar á Play sen ter que aguantar a mulleres dando a brasa cos seus dereitos. Está por ver canto dura a súa heroica resistencia. O cerco feminazi estréitase e todo indica que axiña serán desafiuzados e guindados a ese terrible mundo real no que as mulleres toman o que lles pertence sen pedilo por favor.

Como home, síntome discriminado por este debuxo de Joëlle Jones


















2 de Novembro. As mulleres xa teñen as novelas. Unha das grandes vitorias do Exército Cuñado de Liberación foi conseguir que Chelsea Cain abandonara Mockingbird tras unha intensa campaña de acoso nas redes. Comprensiblemente, a escritora dá por finalizada a súa breve incursión no mundo do cómic, do que leva unha impresión que empeora os peores tópicos, que xa é empeorar. O acontecido colleume lendo Mockingbird, que me pareceu superficial, desnortada e tan aburrida como a maioría das series Marvel actuais. Feminista? Polo que a min respecta, o famoso feminismo que tanto molestaba aos onagros da cabana da árbore aparece por primeira e última vez na portada do número 8 (vid. supra), o derradeiro da serie. Entre as perlas do pensamento machirulo que este suceso deixa para a historia escintila a cadea de tweets dun pandorco canadense (disimulen os canadenses, desboto calquera relación de causa-efecto) dicindo que os cómics son "o derradeiro espazo seguro para os homes", que as mulleres "xa teñen as novelas" e que non teñen que ocuparse dos cómics tamén. Animaliño!

The Question, debuxo de Denys Cowan

















25 de Novembro. Trinta anos. Colin Smith lembraba onte que en novembro de 1986 DC Comics estaba a publicar Watchmen, Batman: Dark Knight Returns, Batman: Year One, o Superman de John Byrne, o The Question de Denny O'Neill e Denys Cowan, o Swamp Thing de Alan Moore, a Wonder Woman de George Pérez... Magníficos cómics, algúns canonicamente superheroicos, outros gloriosamente heterodoxos. Foi un breve período de clarividencia (e sorte?) por parte de DC, que foi quen de incorporar aos autores máis inspirados do momento e poñer as condicións para que crearan unha serie de títulos memorables que, de feito, cambiaron o cómic comercial norteamericano. Eu, que vivín a publicación daqueles cómics en tempo real (un ano máis tarde, que é aproximadamente o que tardaba a edición en castelán), lembro ter conciencia de estar a degustar algo xenuinamente bo, aínda que non pensaba moito no futuro. A adolescencia é un presente continuo. Agora e dende certa distancia, pregúntome cantos cómics publicados por DC (ou Marvel) neste novembro de 2016 serán lembrados dentro de 30 anos. Teño a sensación de que poucos, aínda que é probable que sexa de novo a miña idade a que explica tanta negatividade.

venres, novembro 25, 2016

Cómic digital hoy



















A Asociación de Críticos e Divulgadores de España (ACDCómic) vén de publicar Cómic digital hoy, una introducción en presente, unha extensa monografía na que se aborda o fenómeno do cómic dixital dende unha perspectiva plural que abrangue a aproximación histórica e o achegamento teórico, inclúe entrevistas e tamén a análise dalgúns títulos salientables. O obxectivo é ofrecer un feixe de reflexións verbo do impacto que as novas tecnoloxías e ferramentas dixitais tiveron na banda deseñada, nos novos xeitos de produción e tamén de consumo. O volume ve a luz grazas ao inmenso labor de Pepo Pérez, de quen partiu a iniciativa e que foi quen bosquexou a estrutura do título e coordinou o traballo dos participantes, máis de vinte membros da Asociación. Coido que o feito de ter colaborado modestamente nel non me inhabilita para poñer de relevo o seu valor, polo interese que de seu ten o tema obxecto de análise, pola entidade dos autores entrevistados e das obras reseñadas, e mesmo tamén polo rigor e amenidade dos articulistas. O libro pode descargarse de balde, ben nun único arquivo, ben en artigos independentes. Agardemos que non sexa un feito illado e que no futuro veñan outros.

venres, novembro 04, 2016

Elipses e Sombras: Un submarino nazi na ría de Vigo

Lobada

Seis anos despois de O burato do inferno, Xosé e Ramón Trigo presentan Lobada, un relato de espionaxe que toma como pretexto o comercio de volframio entre Galicia e a Alemaña nazi durante a Segunda Guerra Mundial.

Os irmáns Xosé e Ramón Trigo publicaron en 2010 O burato do inferno, un relato escuro que recuperaba para a ficción a figura dos raqueiros, piratas de terra que provocaban o naufraxio dos buques que circulaban preto da costa para se apropiar da súa carga. A obra tivo unha boa acollida crítica, aínda que a súa repercusión nos medios foi escasa, como adoita acontecer na banda deseñada galega a excepción duns poucos nomes. Con igual discreción está a ser recibido o seu novo traballo, Lobada (Deputación da Coruña, 2016), unha narración ambientada no Vigo de 1943 que xira arredor do comercio do volframio entre as autoridades franquistas da época e unha Alemaña nazi que dependía do mineral galego para manter en marcha a súa mastodóntica industria bélica. A versión que agora ve a luz é a reelaboración dun antigo proxecto chamado Kartoffel co que os autores quedaron finalistas do Premio Castelao de Banda Deseñada en 2009.

Nunha equilibrada combinación de elementos históricos e ficticios, os irmáns Trigo imaxinan unha misión de espionaxe que non só ten como obxectivo eliminar as redes de contrabando de volframio senón tamén obter unha fórmula curativa dunha menciñeira do País. Os autores espallan polo texto referencias documentais, algunhas auténticas e outras abertamente falsas, que contribúen tanto a subliñar a veracidade do marco histórico como a reforzar a complicidade co lector. Esta premisa válelles para imaxinar unha ría de Vigo visitada por submarinos alemáns, para retratar a xerifaltes nazis paseando polo porto da cidade e, en definitiva, para incorporar a Galicia a un imaxinario, o da Segunda Guerra Mundial, recreado de forma masiva por ficcións de todo tipo pero inexplicablemente ausente da nosa propia tradición ata hai pouco. Lobada súmase deste xeito a novelas recentes como Febre de Héctor Carré, Izan o da saca de Xabier Quiroga ou Cabalos e lobos de Fran P. Lorenzo, que tiran do fío da memoria colectiva para amosar un pasado incómodo de conivencia entre a Galicia do franquismo e o réxime nazi.

Xurdido da escena fanzineira de Vigo dos anos 80, Ramón Trigo é ben coñecido como ilustrador, faceta na que ten obtido recoñecementos coma o Premio Isaac Díaz Pardo ou o Premio Lazarillo. Debuxante conciso e excelente narrador, caracteriza o seu estilo unha falta de definición deliberada, próxima ao bosquexo, que lle confire ás súas pranchas unha peculiar capacidade evocadora. Trigo levaba ao extremo as súas claves artísticas en O burato do inferno, onde se valía de enormes masas negras para retratar a Galicia bretemosa do século XIX, antes da chegada da luz eléctrica. En Lobada aquel negror expresionista é substituído por tons ocres máis acaídos para retratar un Vigo que se abría á industrialización tras a Guerra Civil. É a única diferenza salientable co seu traballo anterior. Mantense a concisión verbal, a redución do texto ao mínimo imprescindible para descansar o peso narrativo no debuxo. A forte personalidade artística de Ramón Trigo termina por apropiarse do relato por completo.

Con só dous títulos elaborados en conxunto, os parámetros creativos delimitados polos irmáns Trigo comezan a estar ben definidos. Por unha banda, é moi clara a súa vontade de procurar na nosa historia un contexto suxestivo no que ambientar os seus relatos. Se detrás desa elección hai un propósito divulgativo, este semella estar encamiñado a ofrecer unha imaxe de Galicia afastada dos tópicos da docilidade e a submisión ao poder. Os protagonistas de O burato do inferno e de Lobada son raqueiros, contrabandistas e fuxidos, xentes que habitan nas marxes da sociedade, que infrinxen a lei para a súa supervivencia ou se rebelan contra un poder inxusto. A Galicia dos irmáns Trigo é unha terra dura habitada por xente brava, un territorio propicio para a intriga, a aventura e tamén para a reflexión acerca do noso propio pasado. 

luns, outubro 31, 2016

Un mes, tres viñetas: Outubro 2016

"Shift", a "shitty political New Yorker cover" by Chris Ware













3 de Outubro. Building diversity. Resulta estimulante ler un artigo como este de Kim O'Connor, polo que ten de insólito atopar un xuízo tan negativo do autor fetiche non sei se do mundo do cómic no seu conxunto, pero seguro que si da súa crítica especializada, Chris Ware. O'Connor critica unha das facetas máis recoñecidas do autor norteamericano, a de portadista para The New Yorker. A súa tese é que Ware é torpe cando se trata de crear imaxes con contido político. Se alguén quere coñecer máis da súa posición que lea o artigo. O que a min me chama a atención é un detalle, que O'Connor denuncie a "falta de diversidade"  do conxunto da obra de Ware e afirme que esa eiva resta "universalidade" á súa mensaxe: the comics of his that I know at least--Jimmy Corrigan, Building Stories--are about miserable white protagonists who live in miserable, mostly white, worlds. E aquí chega o paradoxo. A autora identifica diversidade con diversidade racial, o cal non deixa de ser unha concepción xenuinamente norteamericana e polo tanto local. Xa que logo e asumindo o seu punto de vista, os relatos de Ware poderían ser máis sensibles á diversidade (racial), mais seguirían sen ser universais xa que, aínda que probablemente ela non se decate, o seu xeito de entender a diversidade xorde dun contexto histórico e social moi concreto. Non é casualidade que estes días se lle estea a facer unha crítica practicamente idéntica a Tim Burton. Son dos que pensan que a cultura nin é nin pode ser universal, que todo xorde e se explica nun contexto determinado e que precisamente o esforzo por comprender a outredade é un dos aspectos máis gratificantes da experiencia artística. Dito iso, Ware ten que solucionar urxentemente a falta de diversidade das súas obras xa que, de non facelo, formará parte do mesmo club que Tim Burton. E iso si que non.

Imaxe de Lorenzo Mattotti incluída no libro Bob Dylan revisited













14 de Outubro. O noso Nobel. A estas alturas estaredes cheos de falar do Nobel de Dylan así que imos darlle un matiz. Con independencia do merecemento, o primeiro obxectivo dos promotores (o balbordo, a indignación dalgúns, os memes) semella cumprido a día de hoxe. A elección de Dylan paréceme unha decisión conservadora disfrazada de transgresión: a Academia Sueca queda de marchosa escollendo a un músico cando a caterva máis escandalizable agardaba un escritor comme il faut, mais pode imaxinarse un candidato máis obvio e unanimente recoñecido dentro da parroquia musical? A miña pregunta é, por que non darlles aos suecos unha idea para cando queiran renovar a súa imaxe transgresora dentro duns anos? Por que non pedir o Nobel para un historietista? Os que sostemos que a banda deseñada non é literatura podemos escudarnos en que o cómic, como a música, si adoita ter unha dimensión literaria. O problema real será poñérmonos de acordo para facer lobby. Sen consenso non haberá opcións así que, a quen escollemos? Art Spiegleman? Non ten obra. Alan Moore? A ver, pregunto en serio. Ware? A proba definitiva de que o cómic non é literatura. Clowes, Burns, Doucet? Ten que ser de dixestión máis lixeira. Tardi, Gipi, Sfar, Baudoin? Demasiado europeos para ianquilandia. Beto, Jaime? Demasiado chicanos para ianquilandia. Otomo, Taniguchi? Occidente nunca pularía por un mangaka. Ai, Moebius, Moebius, por que tiveches que morrer...

Lamia de Rayco Pulido, un dicir...

















22 de Outubro. We are doomed. Imaxinade que vivides nunha cidade mediana, duns 250.000 habitantes e con afección á banda deseñada suficiente para manter tres librarías especializadas (hai uns anos, máis). Imaxinade que visita a cidade un autor de cómic, un autor novo pero cun notable percorrido nas súas costas e ademais de traxectoria ascendente, ben considerado pola crítica, premiado. Imaxinade que vén presentar nunha libraría da cidade o seu novo traballo, que os primeiros comentarios sitúan entre o mellor da súa carreira. E imaxinade que o número de asistentes ao acto é simplemente ridículo. E non é a primeira vez. Pois mirade, aquí ten que haber un problema ou varios. Un problema da prensa que non quere difundir, un problema de percepción social ou un problema de axenda da xente. Aquí algo ou alguén ten que levar as culpas porque se non é así, se a deprimente (en termos cuantitativos, cualitativamente eramos la crème) concurrencia ao acto é representativa da audiencia real da obra, entón estamos todos condenados.

domingo, outubro 23, 2016

El New Deal

























Jeff Jensen e Jonathan Case déronse a coñecer en 2011 con El asesino de Green River (Norma, 2013), obra que recreaba dende a ficción o caso real do asasino en serie norteamericano Gary Ridgway. A metade de camiño entre o thriller e o documental, un dos méritos de Case naquel traballo era precisamente o de ser quen de darlle resposta á dobre natureza do título. Por unha banda, mantiña un rexistro realista que lle confería ao relato a verosimilitude imprescindible; por outra, o seu uso do claroscuro aproximábano ao relato criminal, de cuxos clixés narrativos a obra participaba decididamente. O resultado foi un traballo sen apenas fendas que lles valeu aos autores un Premio Eisner en 2012 e tamén a candidatura ao Premio á Mellor Obra Estranxeira do Saló de Barcelona de 2014. No caso de Case, traballos posteriores como o suxestivo Dear Creature ou a súa andaina en DC Comics (Batman ´66; Superman: American alien) revelárono ademais coma un artista versátil, capaz de modular os seus rexistros segundo as características do proxecto. El New Deal (Sapristi, 2016) confirma esta percepción, amosando unha nova faciana do seu autor, agora como responsable único do título.

A obra transcorre na Gran Depresión norteamericana, isto é, o contexto que viu nacer o xénero negro e no que os seus autores máis senlleiros, Hamett e Chandler, ambientaron uns relatos que deixaban constancia do clima de corrupción e decadencia moral que asolou á sociedade estadounidense despois do Crash do 29. Non semella que esta elección sexa irrelevante, o propio título da obra fai referencia ao seu marco histórico, deixando claro que entre as prioridades de Case está a de retratar un período fundamental na historia recente dos Estadois Unidos. Sen embargo, no canto de optar pola que sería a elección máis natural e acollerse aos lugares comúns do noir, o autor prefire presentar ao lector un relato de aparencia amable, case un divertimento detectivesco no que por non haber non hai nin mortes, senón un simple roubo. O relato transcorre no Waldorf Astoria, un dos hoteis máis luxosos de Nova York e o lugar onde a sociedade adiñeirada e os privilexiados da clase traballadora manteñen unha aséptica interacción. O roubo dun valioso colar de can propiedade dunha anciá desencadea unha investigación policial que ten como principais sospeitosos a dous empregados do hotel, un ordenanza endebedado e unha limpadora preta. O Waldrof Astoria convértese así no teatriño no que se escenifican as profundas desigualdades dunha sociedade inxusta, na que os dereitos de que se goza dependen do estrato no que se atope cada un. Ricos fronte a pobres, brancos fronte a negros, homes fronte a mulleres.

Un dos acertos da obra é a de presentar a súa compoñente de denuncia disfrazada de frívolo enguedello policial, subvertendo a tradicional concepción do detectivesco (especialmente o de estirpe británica) coma produto da burguesía a maior gloria de si mesma. Case pretende atrapar o lector sen adoutrinalo ou, cando menos, sen facelo de forma ostentosa. Contribúe a crear este clima de inxenuidade un debuxo próximo á liña clara norteamericana, de trazo estilizado e co branco como cor predominante, matizada tan só por un sombreado azul lixeiro. É posible que a facilidade con que se dixire El New Deal xogue na contra da súa mensaxe reivindicativa mais, en calquera caso, Case demostra con este título ser un debuxante de talento, ademais dun autor que confía na capacidade do lector para ir máis aló da literalidade do discurso.

luns, outubro 03, 2016

Elispses e Sombras: A illa das marabillas

Impresiones de la isla

Retranca Editora recupera unha alfaia do cómic galego.

Nos anos 90, a dura competencia entre as editoras de tebeo superheroico e a irrupción do manga, co fenómeno Dragon Ball á cabeza, asolagaban o mercado español do cómic sen que apenas quedara espazo para produtos doutra natureza. Iniciativas como a de Camaleón, unha pequena editorial con sede en Mallorca, supuxeron un intento case heroico de engadir algo diversidade ao mercado e dar abeiro a un amplo colectivo de autores que, dende a desaparición das revistas de cómic a finais dos 80, carecían de plataformas axeitadas nas que publicar os seus traballos. Foi en Camaleón onde dous galegos, Carlos Portela e Fernando Iglesias “Kohell”, publicaron Impresiones de la isla, un cómic que, malia o seu breve percorrido (tan só dous números aparecidos entre 1993 e 1994), deixou unha forte pegada nunha xeración de lectores.
 
Se os 90 foron no cómic comercial anos de balbordo e pirotecnia, Impresiones de la isla discorría nunha dirección claramente oposta. Nas súas páxinas atopamos un puro divertimento, un relato repleto de fantasía e imaxinación que reivindica o sentido lúdico e a inocencia na ollada. O primeiro capítulo narra a aterraxe nunha illa (“a illa”) da bala de canón na que viaxa Hippolitus H. Oc, posteriormente rebautizado como Preguntoiro Floral. As páxinas seguintes describen o encontro de Preguntoiro coa paisaxe natural e humana dun illote que resulta non ser tal, xa que se despraza polo océano sen rumbo definido. Coma Alicia ou o Pequeno Nemo, Preguntoiro é o emisario da nosa realidade nun mundo repleto de marabillas pero suxeito tamén ás súas propias normas. Portela e Iglesias sitúan ao lector perante un catálogo de personaxes singulares, coas súas teimas e os seus dramas, ao tempo que intentan contaxiar as sensacións de sorpresa e marabilla que experimenta o protagonista.
 
Impresiones de la isla funciona tamén como unha elegante homenaxe aos pioneiros da banda deseñada. O deseño de personaxes, os escenarios ou mesmo o argumento aluden abertamente a algunhas das figuras máis relevantes das tiras de cómic norteamericanas de principios do século, nomes coma Winsor McCay, George Herriman, E.C. Segar ou George McManus. Mais a influenza destes autores vai máis aló do simplemente estético, xa que Portela e Iglesias recollen tamén a súa arela de transcender calquera convención e explorar todas posibilidades expresivas do cómic e a súa linguaxe. Cada páxina de Impresiones de la isla érguese como un escenario no que as secuencias se suceden sen necesidade de viñetas, formando un requintado labirinto de figuras e texto no que sempre queda unha vía para que o lector se mova con facilidade. Lonxe de ficar nun formalismo baleiro, o resultado abraia tanto pola súa beleza estética como pola súa finura narrativa.
 
Aínda que o mercado da banda deseñada é hoxe moito máis diverso que nos anos 90, son poucos os autores que dende entón teñen percorrido o camiño aberto por Portela e Iglesias. Ambos crearon un artefacto que non ten outro propósito que agradar ao lector presentando un discurso amable nun sofisticado envoltorio formal. A súa obra é un poderoso exercicio de estilo, así coma unha eficaz defensa do xogo e a procura da complicidade co lector coma alicerces dunha proposta sólida e perdurable. O feito de non ter creado escola non lle resta valor á obra, ao contrario, Impresiones de la isla é en si mesma unha illa, unha alfaia que brilla pola súa singularidade no pasado recente da nosa banda deseñada. A excelente reedición de Retranca Editora, en formato grande, con abundantes extras e un exquisito respecto polo material orixinal, permite achegala a unha nova xeración de lectores na súa mellor versión.

venres, setembro 30, 2016

Un mes, tres viñetas: Setembro 2016

Non sei quen fixo a foto, atopeina aquí.

















9 de Setembro. Este vaise i aquel vaise. Hai veces que alguén di que marcha esperando que os demais lle pidan que quede. Non sei se esa era a intención de Alan Moore, que vén de anunciar que lle quedan duascentas páxinas de cómic por evacuar e despois deixa o medio para sempre. Probablemente non, pero en calquera caso teño a sensación de que a reacción dos lectores tampouco vai por aí. Pouco pánico, pouco pranto está a haber pola marcha dunha das figuras máis relevantes da banda deseñada actual. E iso, supoño, porque todos temos asumido que Moore marchou hai xa bastante tempo. Eu diría que ao de Northampton non escribe un cómic apertando os dentes dende Lost girls, van alá xa dez anos. As sucesivas miniseries da Liga dos Cabaleiros Extraordinarios, que é co que nos ten entretidos dende entón, semellan pouco máis que un puro divertimento desprendido dun cerebro que imaxinamos coma unha descomunal tormenta de lóstregos sinápticos. Está por ver o que chega a ser Providence pero todos sabemos que non desviará o curso do cómic actual como fixo Watchmen no seu día. Moore carga co peso de ter creado algúns dos cómics máis influentes do século XX, de aí que xustifique a súa marcha dicindo o mesmo que Los Planetas, "prefiero estar muerta que aburrirme así, voy a probar algo nuevo", non sen antes zoscarlle as vergalladas de rigor á industria do cómic norteamericano. Con toda a razón ou moita.

Non é que estea en branco, é que o debuxo está implícito.















23 de Setembro. Cómics no tendal. Preto da miña casa había un quiosco que todos chamabamos, whatever the reason, "el carrito". Aquel quiosco e outros moitos naquela altura (falamos dos ríspetos anos 80) tiñan como expositor uns cordeis dos que penduraban revistas e tebeos con pinzas de madeira. En inverno, por iso que no ciclismo chaman "la climatología adversa", había que cubrilos cun plástico máis ou menos transparente. Desas cordas descolguei eu o número 5 de Alpha Flight (edición española), aquel capítulo no que John Byrne fixo realidade a lenda urbana de La Codorniz (o inexistente número negro do "tren") e que tiña case todas as páxinas en branco. Tamén algún número dos Titáns de Wolfman e Perez e aquel do Xuíz Dredd que tiña un peixe na portada. O Dark Knight de Miller deixeino pasar porque era caro e tiña un debuxo moi estraño (Batman con metralleta?). Véñenseme á cabeza estas lembranzas tras ler o pregón co que Javier Pérez de Andújar inaugurou as festas da Mercè de Barcelona, que entre outras moitas cousas, evoca aqueles quioscos, aquelas pinzas e tamén aqueles cómics. O acto, como saben, foi tomado como pretexto por arredistas e unionistas para currárense a pracer. Os meus parabéns a eles por dotaren de vida algo tan decimonónico e alcanforado coma un pregón. Xa quixera eu ter asistido a un espectáculo así baixo o absolutismo coruñés de Paco Vázquez, cando o pregoeiro das festas locais o mesmo era un maltratador de touros que un cantante de música lixeira.

Berger con Cain en House of Mistery nº 292, o primeiro cómic que editou
















28 de Setembro. Volve Karen Berger. Supoño que lembrades o todo-pirolos que se marcou a organización do Salón de Angoulême no Gran Premio do Festival do ano pasado e o inevitable balbordo en redes sociais dos días seguintes, os uns dicindo que non hai mulleres merecentes de tal distinción, os outros garneando que si e a moreas. Eu estaba entre estes últimos berrando como un energúmeno o nome da miña candidata, Karen Berger. Certo que non é unha creadora pero si unha figura capital para comprender o cómic norteamericano dende os 80 para acó. Como editora, Berger abriu as portas da industria da BD ianqui ás hostes do cómic británico (Delano, Moore, Gaiman, Milligan, Ennis...), cuxa influenza no medio, coido, malamente se pode discutir. Creou o selo Vertigo coma un espazo intermedio entre o tebeo comercial e o cómic de autor. Foi quen de sobrevivir ao éxito de Sandman e reinventar o selo co cambio de século, dando entrada a novos creadores como Azzarello, Vaughan, Willingham... O actual liderado creativo de editoras coma Image, Boom! ou Dark Horse e produtos de éxito como The walking dead ou Saga non poden entenderse senón como un sabio aproveitamento do camiño aberto por ela décadas atrás. Por iso e especialmente por ter saído de DC sen o recoñecemento debido, o recente anuncio do seu regreso ao circuíto editorial é de seu unha excelente nova, aínda que Surgeon X non vaia deixar unha gran pegada na historia do medio. Ou se cadra si, andando ela polo medio non se pode desbotar.

venres, setembro 23, 2016

Plutona

























O cambio de século trouxo un novo xeito de abordar o xénero dos superheroes, unha perspectiva renovadora que foi transitando dende as marxes cara a cerna do cómic comercial e que se basea na deslocalización dos clixés do xénero. Asúmese a figura do superheroe, en ocasións na súa versión máis arquetípica, mais sitúase fóra da lóxica interna do relato superheroico tradicional. En ocasións xógase a mesturar xéneros, outras veces as iconas superheroicas son observadas dende unha perspectiva cotiá, próxima ao slice of life. O arquetipo, o xénero en conxunto, contémplanse dende a distancia, amosando matices que resultan invisibles cando se asume a lóxica que lle é propia. Fóra do seu contorno natural, o superheroe perde o seu brillo e a súa dimensión épica, ata converterse nunha figura estraña, moitas veces extravagante, en ocasións ridícula ou grotesca. Aínda que os obxectivos creativos varían en cada caso, estes relatos adoitan conducir á desmitificación da figura heroica.

Dende as súas primeiras páxinas, Plutona (Image, 2016) sitúase claramente nesta corrente. Jeff Lemire e Emi Lenox constrúen o seu relato a partires dunha tanxencia entre dous universos afastados, o dos seres superpoderosos que loitan no ceo da cidade e o dos rapaces que os observan dende o extrarradio. A aparición do cadáver da superheroína Plutona permite un contacto fugaz entre os cinco rapaces que o atopan e o inalcanzable mundo dos heroes enmascarados. Coma en The body de Stephen King e na súa popular adaptación cinematográfica, Stand by me, a confrontación directa coa morte chega para poñerlle fin á infancia dos rapaces e transportalos supetamente á vida adulta. A súa vivencia cotiá, entre o fogar familiar e o instituto, vese trastocada ao ter que decidir que facer co cadáver. Emi Lenox, unha autora que provén do cómic independente (EmiTown), e Jeff Lemire, que alterna traballos de encomenda para Marvel e DC con títulos de autoría propia en Image Comics, en colaboración coa prestixiosa colorista de Jordie Bellaire, tentan deste xeito ofrecer unha visión alternativa das narrativas superheroicas. Mais todo queda en simples pretensións. É difícil ofrecer unha perspectiva interesante cando os personaxes protagonistas se axustan milimetricamente a clixés repetidos ad nauseam, falan con frases estereotipadas e evolucionan seguindo o itinerario institucionalizado polas ficcións de instituto. A mesma predecibilidade afecta a unha trama anémica, falta de nervio e mesmo de substancia. Nin sequera o feito de ser o propio Jeff Lemire o encargado de reconducir ao seu peculiar grafismo as pasaxes máis estrictamente superheroicas aporta xa un mínimo de sorpresa. Malia a súa vocación contemporánea, Plutona nace soterrada baixo o peso de vellos tópicos e aí queda.

xoves, setembro 08, 2016

Esenciais ACDCómic - Primeiro semestre 2016











ACDCómic publica o listado de Esenciais correspondentes ao primeiro semestre de 2016, vintecinco títulos que, a xuízo dos membros da asociación, merecen ser destacados de entre as moitas novidades que se publicaron neste período de tempo. O anuncio veu acompañado dunha renovación da web que achega aos interesados as recensións e demais actividades dos socios relacionados coas obras elixidas. Na listaxe deste mes hai pouco manga e apenas un par de obras vangardistas, só un título de superheroes (e pouco de superheroes), case nada que poidamos identificar como BD tradicional “á europea”, un único clásico e un só título dese singular xénero que poderiamos denominar “Francisco Ibáñez”, o cómic de autor norteamericano non pasa de catro títulos e a novela gráfica hispana acada os cinco, poucos cómics en grampa, poucos cómics de humor e só dous asinados por autor@s máis ou menos coruñeses... Hai, en definitiva, un pouco de todo e moito de nada, algo comprensible de considerarmos que a listaxe se confecciona por votación directa dun grupo de máis de corenta persoas, o que elimina sesgos e conduce, de forma case inevitable, cara un resultado misceláneo, arbitrario e algo previsible, pero tamén consistente. Seguro que botaredes algo en falta, todos botamos algo en falta, incluídos os que a elaboramos. Pero os Esenciais non son unha verdade revelada nin un exercicio de infalibilidade pontificia; tampouco un teorema científico. Por non ser non son nin uns premios, que merecerían cando menos o esforzo do consenso. Os Esenciais son un aturuxo, unha chamada de atención sobre vintecinco títulos nos que paga a pena reparar e que é posible que sexa de utilidade a un colectivo de destinatarios tan indeterminado como potencialmente amplo: xornalistas, bibliotecarios, libreiros, lectores, críticos... Se alguén quere botarlles un ollo, aquí están.

mércores, agosto 31, 2016

Un mes, tres viñetas: Agosto 2016

A imaxe do escándalo de Frank "EVERYONE loves me" Cho





















1 de agosto. The Chicho Terremoto affaire. Fiel ao meu costume de chegar tarde ás polémicas, descubro que Frank Cho deixou de traballar na serie de Wonder Woman, para a que DC lle encargara a elaboración das portadas alternativas, por "diferenzas creativas" co escritor da cabeceira, Greg Rucka. De acreditarmos na versión de Cho, Rucka andaría todo o día poñendo a feder o traballo do debuxante ata que chegou a pinga que encheu o vaso, unha imaxe na que á Princesa Amazona lle asomaban as bragas por debaixo do uniforme. Contemplade a imaxe, obviade o preocupante ángulo de 90º que describe a columna vertebral da Princesa Diana e xulgade vós mesmos. Século XXI e a lencería feminina segue a provocar guerras entre homes. Como en toda cuestión relevante hai que posicionarse e, mirade, eu non podo apoiar a un prenda que pensa que dicir "EVERYONE loves my Wonder Woman covers and wants me to stay. Greg Rucka is the ONLY one who has any problem with covers" é unha maneira digna de guindarlle bosta ao contrario. Quen queira degustar xenuíno despeito adolescente pode ler o resto da declaración de Cho aquí. Se cadra facer casus belli dunha porción mínima de braguiña resulta esaxerado, pero non é menos ridículo porfiar en que teña que verse e, en calquera caso, chamarlle censor a quen elimina este detalle é aplicarlle un concepto moi serio a un asunto insignificante. Algo, por certo, moi propio do noso tempo. Que queredes que vos diga, eu sonvos do #TeamRucka.



"Pablo" (Carlos Giménez) e "Carlos" (Víctor Mora) por Luis García

















17 de agosto. I want  to do great things. "¡Es triste embrutecer así a la gente y embrutecerse uno al mismo tiempo!". Eis o berro dun tipo con pretensións. Estamos nos 70. Pablo, debuxante de profesión, vai cheo de facer cómics románticos. El quere ser un artista de verdade, crear unha obra "mordiente" e "corrosiva", remover conciencias. Cando lle vai co conto a Carlos, o tipo que lle escribe os guións, este responde con cinismo: "El señor quiere pagarse el lujo de la responsabilidad intelectual. Los principios hay que podérselos pagar". Deste xeito describe Love Strip, narración breve publicada na revista francesa Pilote no ano 1974, o panorama do cómic naquela altura: historietas alienantes ou fame. A denuncia cobra un sentido diferente cando descubrimos que quen asina o guión é Víctor Mora, o creador do que foi o cómic máis popular en España durante varias décadas, El Capitán Trueno. Recollía así o laio dunha xeración de autores que tentaron levar a banda deseñada máis aló do seu teito de cristal. Falaba tamén de de si mesmo? Probablemente. O guionista cínico ten o rostro do propio Mora e o debuxante idealista (despois baixará as orellas) é cagadiño a Carlos Giménez, autor da "mordiente" e "corrosiva" Paracuellos. Luis García, un debuxante dun virtuosismo asoballante, retratounos a ambos con exactitude fotográfica e uns anos máis tarde deixou o cómic aborrecido. Agora morreu Víctor Mora, que nos telexornais será identificado como pai do Capitán Trueno, o Jabato e mesmo o Cosaco Verde (e bo é), pero cuxa obra, como vemos, ía un chisquiño máis aló. Nas bibliotecas está para quen queira coñecela.

O Capitán Trueno por Ambrós (arquivo persoal de Carles Puigdemont)

















19 de agosto. Todos temos un pasado. Carles Puigdemont dedicoulle un chío a Víctor Mora no día do seu pasamento no que se refería a el como "responsable de tantes emocions de la nostra infantesa de la mà del Capitán Trueno". O meu pai opina, máis polo seu carácter descrido que por un coñecemento íntimo do President, que se trata da típica declaración para quedar ben dun ghicho que ocupa un cargo, pero eu disinto. Se cadra si quería dar unha certa mostra de ecumenismo recoñecendo a un que fora militante do PSUC, pero polo demais, que necesidade tiña este perigoso arredista de amosar a súa simpatía por un personaxe, o Capitán Trueno, percibido por moitos como un símbolo do españolismo cando non unha icona franquista? Que outra cousa que non sexa a sinceridade e a fidelidade á propia infancia puido levalo a ceibar un chío máis propio dun Reverte que dun Louis Riel xerundense? E finalmente, por que non lle caeron coiazos tanto pola banda de Laíño (CUP, ERC) coma pola banda de Lestrobe (PP)? Por un atinado xuízo da figura de Mora, ferreño antifranquista, ou máis ben pola coñecida irrelevancia cultural da banda deseñada?

domingo, agosto 28, 2016

Sangre americana

























A mediados dos 90 Alan Moore creou 1963, unha serie limitada coa que pretendía inventar un pasado para o universo superheroico de Image Comics cando a compañía tiña pouco máis dun ano de vida. Cada un dos capítulos era un número solto dunha cabeceira inexistente, elaborado de acordo cos tópicos narrativos e formais do cómic de superheroes dos anos 60. A miniserie, que era ante todo unha homenaxe do escritor británico aos cómics Marvel da Idade de Prata, ficaría inacabada e atrapada nunha arañeira de conflitos legais. O proxecto creativo de Benjamin Marra que recolle o volume Sangre americana (Autsaider, 2015), aseméllase en certa maneira a aqueles antigos cómics de Moore. Conforman o volume nove numeros soltos de cinco cabeceiras igualmente inexistentes, elaborados asumindo os códigos dos estratos máis baixos do tebeo de consumo e publicados orixinalmente no formato do cómic de masas, a grampa. A diferenza fundamental entre estes cómics e o 1963  de Moore é que o británico reconstruía unha tradición xenuinamente historietística, mentres que Marra reinterpreta dende a óptica do cómic popular tradicións narrativas alleas, característica sinalada atinadamente por Santiago García no prólogo a esta edición.

Abren o volume dous números de Gangsta Rap Posse, suposta serie protagonizada por unha banda de rapeiros que o mesmo botan unhas rimas que aniquilan neo-nazis ou venden rapazas ás mafias da prostitución. Cando un rapeiro rival saca un disco criticándoos irrompen no seu piso e métenlle un tiro. Cando a policía os persegue con tanques eles contestan cun bazooka. Non respectan ningunha norma, nin sequera as da Física: un balazo pode atravesar tres corpos se son eles os que disparan. Todas as mulleres do mundo desexan ardentemente seren as súas escravas sexuais, algún home tamén. Son omnipotentes, ninguén pode detelos, nin o alcalde, nin a policía, nin George Clinton. A fachenda, a egolatría, a autoindulxencia e a visión sublimada do eu propias das letras de hip hop na tradición gangsta atopan a súa tradución nestas aventuriñas disparatadas, unha tradución perfecta non só por incluír violencia testosterónica, exaltación do delito e misoxinia, senón tamén por revelarse coma unha fantasía de poder tan exacerbada coma pueril. As explosións, as mortes a esgalla e as mulleres cousificadas serían o berro provocador dunha mentalidade inxenua e insegura que pretende reafirmarse. O grafismo do segundo capítulo, que semella debuxado cun boli bic, reforza esta idea: garabatos dun adolescente no seu caderno, pura fantasía.

O protagonista do seguinte relato, capítulo solto da presunta serie Lincoln Washington, free man, é un home negro que chega a unha vila norteamericana en 1868 para reclamar unhas terras que lle pertencen. A benvida que lle depara o comité local do Ku Klux Klan xunto coa lembranza do seu pasado coma escravo inundan as páxinas de lances de violencia grotesca adobiada coa previsible denuncia da inxustiza, do escravismo e da discriminación racial. A historia posúe, xa que logo, un sentido moral do que carecen os restantes capítulos do volume. Sentido moral si, pero irónico, xa que o que o protagonista arrebola enfaticamente para reclamar a súa dignidade persoal é a súa condición de propietario. “¡Esta tierra, mi tierra, es la prueba de mi libertad!”, berra no final do capítulo. A liberdade, a dignidade persoal e a igualdade, serían, xa que logo, un corolario do dereito de propiedade ou, dito doutro xeito, só os propietarios son libres e iguais, unha idea que casa malamente coa Declaración Universal dos Dereitos Humanos aínda que quizais haxa un bo feixe de norteamericanos (e non norteamericanos) que estean de acordo con ela.

The incredibly fantastic adventures of Maureen Dowd sería un thriller político cunha xornalista sexy coma protagonista. Muller de acción, dura e resolta, a tal Dowd recibe en lencería e con pistola na splash que abre o capítulo. “Sexy e mortal” na mellor tradición da exploitation de vídeo-club e noveliña barata que o decurso posterior da historia confirma, con tiros, explosións e unha Dowd que emprega as súas “armas de muller” coma ferramenta de traballo. O feito de ser a protagonista un personaxe real provoca un efecto que, alén dos USA, só descifrarán os lectores habituais do New York Times. Algo semellante acontece co seguinte serial, The Naked Heroes, anecdótica viaxe interdimensional dunha parella de rockeiros que existen tamén e que andan de xira por eses mundos infernais que con tanto detalle retratan as portadas dos discos heavy.

Pechan o volume catro capítulos de Night Business, un compendio de tópicos das slasher movies oitenteiras no que un xusticieiro urbano persegue a un asasino de strippers. Con toda a súa hipérbole e o seu morbo barateiro, resulta ser máis retrato que sátira dunha forma de facer cinema que fixo furor nos vídeo-clubs na era dourada do VHS antes de ser arrasada pola corrección política.

O problema do conxunto de historias que compoñen este volume é o que resulta sempre de sumar nostalxia e ironía. Recoñecemos as referencias, a nosa propia bagaxe permítenos identificalas coma un crossover de experiencias do seu autor con produtos de cultura popular tradicionalmente vilipendiados, por unha banda o hip hop, o rock duro ou cinema de serie B, por outra, o cómic de consumo. Mais o manierismo con que se copian os rasgos de estilo, reproducindo temas e tópicos narrativos pero abranguendo tamén aspectos formais coma tipografías (seudo)mecánicas ou a impresión en papel de baixa calidade (a coidada edición de Autsaider corrixe este aspecto), abre unha fenda entre autor e obra. Non estamos, por así dicilo, ante unha obra sincera. A aparente visceralidade que asolaga estes cómics agocha realmente unha dramática distancia irónica. Hai máis honestidade nunha páxina de Sukia que en todo Sangre americana. Coma a rotura da cinta en metade de Planet Terror, os obxectos creados por Marra non semellan destinados a provocar emocións no lector senón a recrear artificialmente unha experiencia. É difícil sentirse provocado por unha idea tan profundamente nostálxica e, por tanto, conservadora.

Marra convida ao lector a gozar con praceres culpables (violencia descerebrada, linguaxe malsonante, morbo, machismo), pero simultaneamente ofrece unha experiencia aséptica, cen por cen segura. Todo é copia, simulación, unha broma. O lector ten coartada. Os pecados de Marra non condenan, inclúen a absolución.

sábado, agosto 27, 2016

Elipses e Sombras: Rule, Britannia!

Las aventuras de Luther Arkwright

A edición en formato integral de Las aventuras de Luther Arkwright de Bryan Talbot confirma a vixencia dun dos títulos máis representativos e influentes do cómic británico dos anos 80.

Nos anos 80 tivo lugar en Gran Bretaña a eclosión dunha xeración de autores que co paso dos anos deixaría unha fonda pegada no mundo do cómic. Nun mercado dominado polas revistas de aventura e ciencia ficción comezaron deixar mostras do seu talento artistas coma Alan Davis, Alan Moore ou Grant Morrison. Tamén Bryan Talbot, que entre 1978 e 1982 comezou a publicar Las aventuras de Luther Arkwright en revistas coma a escocesa Near Myths ou a inglesa pssst!. O sucesivo peche de ambas cabeceiras deixou a saga inconclusa pero non esquecida. O pulo dos lectores, que  reclamaban a súa continuación, e a teimosía do seu autor, que cría firmemente na súa obra, fixeron posible a súa volta en 1987, xa baixo a súa propia cabeceira, e a súa conclusión dous anos máis tarde. Dende entón o título foi traducido a numerosos idiomas e vén sendo reeditado periodicamente, o que confirma a súa posición destacada na evolución do cómic británico do século pasado. 

Talbot imaxina en Las aventuras de Luther Arkwright un mundo no que os Puritanos, descendentes de Oliver Cromwell, e os monárquicos Realistas se disputan o poder en Gran Bretaña, mentres potencias europeas coma Prusia ou a Rusia Imperial entran no xogo de alianzas para tirar proveito político. O autor inglés elabora un arrevesado pastiche no que os fitos fundacionais do nacionalismo británico se mesturan coa mitoloxía nórdica, o misticismo oriental e o delirio cósmico para artellar unha reflexión sobre as esencias británicas, a súa historia e o lugar que ocupa no mundo. Malia o seu aparatoso envoltorio de ciencia ficción, a obra serve de vehículo para unha clara impugnación do conservadorismo moral e do totalitarismo político, algo que dificilmente pode separarse do feito de  ter coincidido a súa aparición co ascenso do thatcherismo. Sen chegar a ancorarse na realidade do momento, Talbot foi quen de denunciar a involución reaccionaria que estaba a experimentar a sociedade británica nos primeiros 80, algo no que reincidirían títulos coetáneos e posteriores coma Judge Dredd, V de Vendetta ou Marshal Law.

Mais o interese de Las aventuras de Luther Arwright vai máis aló da súa interpretación en clave sociopolítica. A complexidade narrativa da obra unida á ambición do seu discurso formal fálanos dun autor ansioso por sobordar calquera convención e explorar todas as posibilidades expresivas do cómic como medio. Talbot experimenta cos tempos narrativos, fragmenta o relato e establece saltos no tempo, mestura os códigos gráficos do cómic comercial cos do underground, recorre ao collage e outras técnicas visuais grandilocuentes, prefigurando un estilo narrativo que posteriormente caracterizaría a autores da popularidade de Grant Morrison ou Alan Moore. O resultado é un texto deliberadamente denso aínda que intelixible, un traballo esixente que se dirixe a un lector pouco acomodaticio. Talbot aspiraba a atraer cara o cómic ao mesmo público que lía a Michael Moorcock ou admiraba as películas de Nicolas Roeg, autores ambos cuxa influenza no proceso de elaboración deste título ten sido recoñecida polo seu autor. Polo seu espírito experimental e contestatario, pola súa procura dun novo perfil de lector e pola precisión con que adiantou algunhas das tendencias creativas máis celebradas dos anos seguintes, Las aventuras de Luther Arkwright ocupa un lugar destacado no cómic británico do pasado século, polo que debemos celebrar a súa recuperación en formato integral e nunha edición que permite gozar da obra en todas as súas dimensións. 

venres, agosto 12, 2016

Heavy 1986

























Como o propio Miguel B. Núñez recoñece, Heavy 1986 (Sapristi, 2016) retrata os escenarios da súa propia adolescencia nos barrios populares de Madrid a mediados dos anos 80, o ambiente dos institutos e do grupo de rapaces e rapazas para os que a súa paixón pola música heavy formaba unha parte esencial da súa vida. Por unha banda, hai na obra un achegamento ás turbulencias propias da adolescencia, a confusión, as complicadas relacións entre pais e fillos, a sensación de incomprensión e tamén a entrada no labirinto dos sentimentos. Núñez incide na relevancia que a música pode ter nun momento crucial coma este. Os protagonistas de Heavy 1986 abrazan o rock duro coma un sinal de identidade, un acto de autoafirmación que, ao ser compartido con outros, lles confire ademais sentido de pertenza a un grupo. Os rapaces séntense directamente interpelados pola música, identifícanse coas letras das cancións e coa imaxe que transmiten os seus intérpretes. Fronte a mala sona de determinadas subculturas musicais, como sen dúbida era caso o caso do heavy naquela altura, está fóra de toda dúbida a súa capacidade para ofrecer un punto de apoio emocional aos rapaces nun intre que en boa medida marcará o seu futuro. Núñez non esconde a súa paixón polo metal mais consegue achegarse ao fenómeno coa distancia suficiente para eludir tanto o vitimismo coma a autocompracencia con que o heavy adoita contemplarse a si mesmo.

Mais este relato de adolescencia vén tamén acompañado dun relato social. Núñez describe un mundo no que os rapaces non teñen os grandes soños propios da mocidade, ningún deles se deixa levar por fantasías de éxito e diñeiro, senón que os máis asisados asumen aspiracións máis realistas, coma entrar a traballar nun almacén ou nun salón de peiteado. Sutilmente, sen facer proclamas nin darlle excesiva relevancia no relato, Núñez revela os mecanismos de reprodución social que negan a retórica neoliberal do emprendemento e o éxito polo esforzo. Neste senso, hai unha evidente vontade do autor de El corazón de los árboles de situarse na marxe e ofrecer un retrato do Madrid do final da transición alternativo ao macrorrelato oficial que se ten asentado nas últimas décadas e cuxa versión máis popular sería a serie Cuéntame cómo pasó, combinación de elementos de comedia familiar e clixés históricos que ofrece unha visión unívoca, tranquilizadora e castiza ata o ridículo do período posterior á morte de Franco. Núñez consegue ser contestatario, revelando unha realidade tradicionalmente excluída do relato oficial sobre a movida madrileña e sen caer tampouco no tremendismo nihilista do cinema quinqui, que no cómic podería representar Sangre de barrio de Jaime Martín.

Non sendo estritamente nin unha obra biográfica nin un traballo que aspire á exactitude histórica, sendo, iso si, un relato fortemente contextualizado, con numerosas balizas que nos permiten situar con exactitude o onde e o cando, o que fai de Heavy 1986 unha obra especialmente salientable é a súa capacidade para transcender o propio marco da narración. Porque o retrato de adolescencia é un tropo constante nos diferentes medios narrativos, porque as expectativas dos rapaces dos barrios populares do Madrid dos 80 non resultan ser moi diferentes ás dos de calquera outra cidade e, especialmente, porque a forza integradora que os protagonistas atopan no heavy metal non é diferente da que outros atopan noutros estilos musicais ou mesmo en afeccións doutra natureza. As páxinas que Núñez intercala no relato identificando as bandas e temas mencionados na historia son pura paixón de fan que, dispensando, en nada se diferenza da paixón de fan cara calquera outro ídolo adolescente. Podemos entrar en disquisicións musicais mais a pulsión emocional é a mesma e a súa capacidade para ser unha forza integradora da personalidade dos mozos tamén. De aí a importancia de recoñecer o valor dese capital simbólico que tan frecuentemente se ridiculiza.

Xa que logo, o que podería ter quedado nunha mestura de nostalxia e loa ao poder do metal resulta ser un artefacto bastante máis complexo que o autor desenvolve con pulso firme e sentido do equilibrio. Con Heavy 1986, Miguel B. Núñez imprime un novo xiro a unha carreira que non se caracterizara ata agora precisamente pola súa predecibilidade, confirmándose coma un dos historietistas máis persoais e versátiles do momento.

mércores, agosto 10, 2016

Elipses e Sombras: A xustiza pola man

Presas fáciles

Miguelanxo Prado volve ás librarías con Presas fáciles, un comedido relato policial que aborda o drama dos afectados pola estafa das preferentes ao tempo que convida a reflexionar sobre os riscos que agroman cando os cidadáns perden a confianza nas institucións.

O novo traballo de Miguelanxo Prado chega catro anos despois do premiado Ardalén. O tempo transcorrido non é moito se consideramos a cadencia de publicación de Prado na súa etapa máis recente. Máis ben o contrario, Presas fáciles ve a luz cunha certa sensación de urxencia que sen dúbida se debe ao desexo de dar testemuño dun dos maiores escándalos da nosa axitada vida recente, a estafa das preferentes, unha fraude masiva que esnaquizou o escaso prestixio social que lle quedaba a bancos e caixas ao tempo que confirmou algo que sospeitabamos, que os cidadáns estamos indefensos fronte o poder económico. Presas fáciles sitúase no ronsel doutras ficcións galegas recentes, coma a película El desconocido de Dani de la Torre ou a novela Matarte lentamente de Diego Ameixeiras, obras que recollen a forza simbólica do acontecido e convidan ao espectador/lector a preguntarse que grao de inxustiza se lle pode pedir aos cidadáns que aturen e a partir de que momento a inutilidade do poder institucional lexitima o recurso á xustiza pola man.

Miguelanxo Prado achégase a aqueles feitos construíndo unha intriga criminal na que a fraude financeira aparece axiña como causa das sucesivas mortes de varios empregados de banca. Malia optar por unha trama policial, o autor prefire afastarse dos tópicos do xénero negro e crear un relato de vocación realista, mesmo de perfil baixo, sen violencia nin golpes de efecto, centrado no diálogo entre os personaxes e nos pormenores dunha investigación pouco glamourosa. O coruñés acompaña o relato cun desenvolvemento gráfico moito máis austero do que nos ten afeitos, renunciando ás cores e substituíndoas por un gris aséptico. Non sendo un debuxante proclive ao efectismo gráfico, o lector habitual de Prado está afeito a atopar nas súas obras momentos de xenuíno goce estético. Non é o caso de Presas fáciles, que semella concibido baixo a premisa de manter ao lector no plano da literalidade, o cal non lle impide deixar mostras do seu inmenso talento coma debuxante. As páxinas deste novo traballo confirman ata que punto Prado foi refinando a súa capacidade para representar a figura humana e especialmente o rostro dos personaxes. Non hai dous corpos iguais, cada faciana ten o seu carácter, cada expresión está minuciosamente matizada. Poucos autores poden gabarse de igualar a súa capacidade de caracterización.

Resulta curioso constatar ata que punto Presas fáciles e Ardalén, a obra que a precedeu, semellan ser o froito de impulsos totalmente opostos. Concibido como unha reflexión sobre a memoria, Ardalén aspiraba á atemporalidade dos grandes clásicos. Prado erguía un aparatoso artificio gráfico, repleto de imaxes explicitamente poéticas nas que a exuberancia dos espazos naturais enmarcaba un discurso emocional, mesmo onírico. A súa extensión e o seu ritmo pausado acentúan aínda máis os contrastes con Presas fáciles, que é moito máis directa e concisa. A Prado interésalle falar do agora e consecuentemente o aparello gráfico é tamén máis sinxelo, prescinde da cor e opta por unha narrativa funcional que elimina todo o que puidera distraer ao lector da trama. A ambientación é urbana e o discurso sostense na racionalidade propia do relato policial. A ausencia de solemnidade deixa espazo para o humor, un humor sutil e incisivo moi propio do autor pero que en Ardalén estaba totalmente ausente.

Aínda que as ambicións de Presas fáciles son máis modestas que as de Ardalén, sería trabucado crer que estamos perante un título menor. Non é a primeira vez que Prado pretende transmitir unha mensaxe nitidamente social (lembremos Stratos), tampouco estamos ante o seu primeiro achegamento ao relato criminal (velaí o paródico Manuel Montano, el manantial de la noche). O que individualiza este título na extensa produción do seu autor é a súa decidida aposta por deixar testemuño do tempo presente. Prado afástase do espazo próximo ao realismo máxico que caracteriza parte significativa da súa obra para descender ao territorio do concreto. Presas fáciles é unha protesta fronte a inxustiza e tamén unha advertencia sobre os perigos que trae consigo a falta de confianza dos cidadáns nas institucións.

domingo, xullo 31, 2016

Un mes, tres viñetas: Xullo 2016

Un deseño preliminar das Leñadoras por Noelle Stevenson

















4 de Xullo. Blame it on the heteropatriarcado. Sapristi anuncia que en outubro chegará Leñadoras, versión castelá de Lumberjanes, o exitoso cómic escrito por Noelle Stevenson e Grace Ellis e debuxado por Brooke Allen. Non era sen tempo! Falamos dun título que gañou dous Eisner e dun dos cómics que máis deu que falar en 2015. O que realmente sorprende é que tardara tanto ser publicada en España e que ningunha das editoriais grandes poxara polos seus dereitos. Non é o único caso, hai máis. Por exemplo, non temos noticias de que se vaia publicar entre nós o excelente Nimona da propia Stevenson, nin tampouco ningún dos recompilatorios de Hark! A vagrant, a imprescindible tira cómica de Kate Beaton, ou Bitch Planet, a provocativa nova serie en Image de Kelly Sue DeConnick, desta volta con Valentine De Landro. Disimulen se a asociación de títulos lles parece arbitraria, pero coido que xa ven por onde vou. Autoría feminina, si, pero tamén talento e moito que rillar nesas páxinas. Fáltalle valor ás editoriais? Somos os lectores tan papóns? Haberá que darlle a razón de novo a Garzón e botarlle a culpa ao heteropatriarcado?


Agustín Fernández Paz por Kiko Da Silva





















12 de Xullo. Foise Agustín. Morreu un gran escritor e morreu tamén un mestre que na súa longa vida nas aulas aprendeu a centos de rapaces a facer banda deseñada. Se precisan probas bótenlle un ollo a Os cómics nas aulas, un libro que recolle as ideas de Agustín sobre as posibilidades educativas dos cadriños e que aparece ilustrado con ducias de cómics elaborados polos seus estudantes. Os pes de imaxe descóbrennos a un Agustín nunha faceta apenas coñecida, a de educador: analítico, minucioso, esixente, avalía as producións dos rapaces cunha frialdade que sorprende nun home da súa coñecida bonhomía. De entre todos os vicios, o que critica con máis dureza é a imitación mimética de modelos por parte dos nenos e nenas. Diríase que para el, non había maior pecado nun cativo que a falta de creatividade. Todas as actividades de aula que contén o libro son iso, un convite á expresión persoal, á creación. Pois xa está, Agustín foise. Poucas bromas.

Inicio do comunicado de despedida da web Entrecomics














19 de Xullo. Entrecomics anuncia a súa disolución pero non entrega as armas. Na miña mocidade, nos duros anos 80, os problemas que esixían unha solución violenta dirimíanse quedando a tal hora no campo do Pombo, chamado así polo seu propietario, un tipo pouco dialogante que ás veces comparecía no lugar de autos e procedía, caxato en man, ao despexo de aloitadores e futbolistas amateurs. Co cambio de século, a violencia trasladouse ao plano simbólico e cando a xente de cómic queriamos currarnos a propósito da "novela gráfica" ou calquera outro asunto controversial, quedabamos en webs coma Entrecomics e faciamos da zona de comentarios un asfixiante campo de batalla. Coido que non me engano se digo que nesa dialéctica violenta e substitutiva da guerra algúns aprendimos moito (de cómic e tamén de retórica). Tamén nos propios contidos dunha páxina que axiña comezou a sobrevoar o nivel medio dos blogs e webs dedicadas ao cómic ata converterse, por dereito propio, nun referente do medio. Coincidindo co seu décimo aniversario, Entrecomics anuncia o seu peche. A súa desaparición confirma o final dun modelo, o dos blogs e páxinas amateurs, baseado no voluntarismo e no sacrificio pola causa dos seus promotores, que foi extremadamente útil durante uns anos pero que ademais de resultar insostible perdeu xa a súa razón de ser. Parece haber consenso en que o novo paradigma pasa pola profesionalización. Agora só falta facelo posible.