Contrato con Deus

Ninguén discute hoxe a significación histórica dunha obra como Contrato con Deus e menos aínda a relevancia do seu autor, Will Eisner, polo que a recente publicación da mesma por parte de Rinoceronte Editora (2012) é un motivo de ledicia, máis aínda se consideramos a magnífica tradución de Eva Carrión. A historia deste título é ben coñecida e, de non ser así, os dous prólogos do autor que recolle esta edición aportan a información esencial. O volume xurde dun propósito ambicioso de Eisner, o de demostrar a lexitimidade da BD coma medio de expresión cultural homologable a calquera dos que no momento de publicación orixinal (1978) gozaban de prestixio social. Tratábase de rachar as barreiras implícitas que reducían o cómic á condición de mero entretemento xuvenil e para iso, Eisner pretendía ofrecer un tipo de narración diferente, dirixido a un novo tipo de lector e tamén a un novo mercado. Sen entrar en máis detalles sobre a sorte inmediata da obra, si podemos dicir que o tempo rematou por darlle a razón a Eisner no esencial: malia que subsisten algunhas posicións resistentes, a lexitimidade cultural da BD asúmese hoxe maioritariamente.

Conforman o volume catro relatos: a parábola relixiosa da que o conxunto toma o título; O cantante da rúa, unha historia de perdedores; a lixeiramente ambigua e probablemente misóxina O súper; e a costumista Cookalein. Aínda que independentes entre si, todas elas representan un mesmo escenario, os tenements neoiorquinos dos anos 30, territorio da mocidade de Eisner que retrataría en varios traballos da súa produción. Mais esa coherencia de fondo non é o único elemento que vincula as historias entre si. Ademais, todas elas teñen en común o seu ton decididamente dramático e as fondas implicacións morais dos argumentos, aspectos que non podemos deixar de relacionar coas intencións últimas do autor. Diríase que á hora de reclamar respecto para o medio, Eisner decide ofrecer a versión máis solemne de si mesmo, desbotando outros rexistros que tamén soubo cultivar con mestría, como a sátira ou relato de xénero, e asumindo implicitamente a idea de que os argumentos dramáticos adoitan ser mellor tratados pola critica.

Se consideramos que o que Eisner reclamaba era a homologación cultural do cómic pode mesmo resultar paradoxal o diferente que Contrato con Deus resulta respecto das obras relevantes da literatura ou o cinema norteamericanos do seu tempo (lembremos, finais dos 70), atopando un encaixe moito máis doado entre os clásicos das dúas décadas anteriores. Talvez o imaxinario de Eisner reflicte as influenzas propias de alguén da súa xeración (non esquezamos que contaba xa máis de sesenta anos cando deu esta obra ao prelo) ou pode que o autor buscase deliberadamente darlle unha apariencia clasicista á súa obra, de novo coa respectabilidade coma obxectivo. Se cadra non hai nada disto e estamos ante o resultado dun simple acto de liberdade creadora.Como ilustrador, Eisner mantivo sempre unha actitude inquieta, reflexiva e mesmo próxima ao experimental. Toda a súa produción está repleta de achados gráficos e non menos interesantes son as súas opinións e teorías sobre a narrativa gráfica. En Contrato con Deus atopamos o despregue dun amplo abano de recursos que en ningún caso resulta ostentoso nin racha coa unidade formal da obra: enmarca as imaxes ou non, emprega globos de texto ou prescinde deles integrando o texto na imaxe, alterna entre splash pages a páxinas de cinco ou seis viñetas. O sentido funcional con que as distintas opcións son empregadas consegue que a narración flúa ata facer invisible a técnica narrativa. O debuxo de Eisner sempre demanda a participación dun lector que debe complementar a información, moitas veces deliberadamente escasa, que se lle presenta: siluetas, liñas que suxiren, bosquexos inacabados, ambientación teatral ou mediante detalles illados...

En definitiva, unha obra que xa é historia do cómic e que vén a sumarse ao aínda escaso catálogo de clásicos da BD dispoñibles en galego. Un pequeno paso para o home, un grande paso para a humanidade.