Palestina e Gorazde, zona segura
O xornalista e
debuxante norteamericano Joe Sacco viaxou a Palestina no inverno de 1991, cando
a Primeira Intifada entraba no seu tramo final. En apenas dous meses de
estadía, Sacco percorreu diferentes vilas e cidades da zona, recollendo
numerosos testemuños dos seus habitantes, principalmente entre os palestinos.
De volta a Estados Unidos, relataría a súa experiencia nos nove cadernos que conformaron
a serie Palestina, posteriormente compilados nun tomo único que axiña
resultaría acredor de distincións diversas e dun recoñecemento crítico unánime.
A metade de camiño
entre a crónica xornalística e o caderno de viaxe, en Palestina atopamos
unha instantánea do estado da confrontación entre palestinos e israelís a
principios dos anos 90. Sacco foi quen de construír un denso macrotexto no que
as súas experiencias na zona se mesturan con testemuños de cidadáns e datos
históricos. Malia valerse de ferramentas xornalísticas, o propósito do autor
non semella ser o de ofrecer unha visión global do conflito, senón o de
expresar a súa percepción persoal ao respecto. No canto de aspirar a unha
complicada neutralidade, Sacco opta polo compromiso, advertindo da desigual
relación de forzas entre os dous bandos en conflito e denunciando os repetidos
abusos dos colonos fronte os palestinos. O seu discurso é parcial, mais tamén
honesto, e non renuncia a expoñer as zonas escuras da posición palestina, o
fanatismo, a violencia ou a contraditoria situación na que se atopan as
mulleres máis activas politicamente.
No que atinxe ao
aspecto gráfico, o debuxo de Sacco denota unha clara influenza do underground
norteamericano. De trazo groso e con tendencia á deformación expresionista,
o seu estilo vai suavizándose a medida que o relato avanza, evolucionando cara
un acabado máis realista e asumindo fórmulas narrativas cada vez máis
convencionais.
Para comprender o
impacto que supuxo a publicación orixinal de Palestina hai que decatarse
de que o desafío que contiña era dobre: por unha banda, a súa visión do
conflito contradicía a tradicional simpatía da opinión pública estadounidense
cara o bando xudeu. Por outra, o feito de Sacco recorrer ao cómic para levar a
cabo un proxecto destas características puña en cuestión os límites implícitos
do medio, esnaquizando ideas preconcibidas acerca da capacidade da banda
deseñada para ir máis aló das formas e
contidos que tradicionalmente se lle asignaban como propios.
Uns anos máis tarde,
Sacco repetiría a fórmula con Gorazde, zona segura, obra centrada no
conflito dos Balcáns e no que se expón cómo a vila de Gorazde, especialmente
vulnerable pola súa ubicación e a súa escasa relevancia política e económica,
pasou de ser un lugar onde serbios e bosnios de distintos credos convivían
pacificamente, a converterse no escenario dunha guerra entre veciños. Sacco
nútrese de testemuños de cidadáns bosnios para ofrecer un retrato estarrecedor
dos horrores da guerra, ao tempo que expón algunhas claves da complexa historia
de Iugoslavia imprescindibles para comprender o estoupido bélico dos anos 90. A alusión do título ao
estatus de protección que a ONU lle asignou a zona é a única concesión á ironía
que atopamos en toda a obra, que pode lerse tamén como unha contundente
denuncia da ineficacia das Nacións Unidas e da diplomacia internacional para
deter unha matanza que estaba a ter lugar no seo da civilizada Europa.
A publicación de Palestina
e Gorazde, zona segura en versión galega por parte de Rinoceronte
Editora achéganos dúas obras de referencia do cómic de autor, ademais de dous
títulos fundamentais para comprender a evolución recente do medio. É unha
ledicia poder ler na excelente tradución de Rafael Salgueiro uns traballos que,
despois de dúas décadas, conservan toda a súa contundencia e que veñen a
sumarse ao feixe de títulos esenciais da banda deseñada vertidos ao galego pola
editorial canguesa. Con estas dúas obras fica completo o plan inicial da
colección de Novela Gráfica, sen que ata a data se anunciaran novos títulos.
Agardamos que axiña haxa máis.
Ningún comentario:
Publicar un comentario