xoves, xuño 18, 2015

Elipses e sombras: Un xogo de apócrifos

El infierno del dibujante

El infierno del dibujante, o traballo máis recente de Kiko da Silva e obra gañadora do Premio Castelao de Banda Deseñada 2014, é un sentido tributo a algúns dos autores e personaxes máis célebres da banda deseñada mundial, ademais dunha labiríntica reflexión sobre o fracaso creativo e os límites da autoría.
 
Foi cara finais da década dos 90 cando comezaron a darse a coñecer os autores que hoxe, na súa plenitude creativa, conforman a imaxe máis visible da banda deseñada galega: Emma Ríos, Kike Benlloch, David Rubín, Manel Cráneo. Tamén Kiko da Silva, que naqueles anos comezaba a ser premiado en certames de BD e ilustración mentres revistas como a efémera La Carallada publicaban os seus primeiros cadriños. Sen embargo, aínda pertencendo á mesma xeración que os autores mencionados, Da Silva seguiu sempre unha traxectoria de seu ata acadar a posición singular que hoxe ocupa no sistema cultural galego. A súa actitude inconformista fronte as limitacións que padece a banda deseñada (falta de espazos de visibilización, falta de cabeceiras de vocación popular ou dirixidas aos lectores máis novos, inexistencia dunha orientación profesional acaída para os novos creadores) e o seu carácter activo e emprendedor levárono a promover publicacións como a revista BD Banda, a cabeceira satírica Retranca ou a revista infantil Fiz, a exercer coma editor no selo BD da editora Factoría K ou, máis recentemente, a fundar e dirixir “O Garaxe Hermético”, a primeira Escola Profesional de Banda Deseñada de Galicia. No estritamente artístico, case toda a súa produción está composta por achegas a cabeceiras esenciais do cómic galego (Golfiño, BD Banda, Retranca), español (El Jueves, Míster K) e mesmo internacional (Spirou), ademais de ter traballado como humorista gráfico en prensa e como ilustrador de libros dirixidos aos lectores máis novos. Velaí outra particularidade da súa traxectoria, a inexistencia ata agora de títulos monográficos significativos na súa obra. E de aí tamén o interese da recente aparición de El infierno del dibujante, que pasa a ser o seu primeiro traballo concibido e creado para ser editado en formato unitario.

El infierno del dibujante, título co que Da Silva resultou merecedor do Premio Castelao de Banda Deseñada en 2014, contén o relato dunha frustración interminable, a do historietista septuaxenario Manuel Pardo, que ao longo da súa vida contemplou unha e outra vez como outros explotaban as súas ideas máis brillantes. Rompetechos, 13 Rue del Percebe, Asterix, Mafalda ou Calvin e Hobbes, estas e outras obras mestras da banda deseñada existiron na mente de Manuel Pardo antes que en ningún outro sitio. Mais chegou sempre tarde, outros buliron máis e popularizaron as súas creacións, levaron a sona. Ou cando menos iso é o que el sostén, porque os feitos, narrados en primeira persoa, non só resultan dificilmente cribles, senón que parecen estar ao servizo dunha intención exculpatoria, a de xustificar o fracaso creativo deste debuxante sen obra. Manuel Pardo é un narrador autoindulxente e por tanto sospeitoso, pouco fiable. O lector debería desconfiar.

Neste argumento de eco borgiano Da Silva atopa o pretexto para facer unha homenaxe a algúns dos personaxes máis icónicos da banda deseñada mundial e os seus creadores. A versatilidade do seu debuxo e a súa capacidade para imitar estilos, da que xa ten deixado mostras na súa obra previa, permítenlle propoñer dobres convincentes dalgúns dos personaxes máis coñecidos que ten dado a banda deseñada. El infierno del dibujante é en esencia un xogo de referencias cunha virtude notable, a de resultar apto para calquera lector dada a popularidade da maior parte dos referentes elixidos. Hai tamén citas a autores menos coñecidos coma Paco Roca (o título e a portada do álbum, ademais dalgunhas páxinas interiores, sinalan directamente cara o historietista valenciano, un valor en alza da novela gráfica española recente, pero que non alcanza aínda a sona mundial de Quino ou Goscinny), Germán García (un bartleby da historieta, debuxante de talento que chegou a triunfar no mercado norteamericano para despois abandonar o mundo do cómic) ou Lewis Trondheim (figura ineludible da BD francesa actual), cos que Da Silva semella querer ampliar o marco referencial da súa obra ou se cadra compracer os lectores máis eruditos.

Pero ademais de celebrar as grandes figuras da banda deseñada, a ollada de Da Silva reflicte tamén un pouso amargo, o do creador que goza pero tamén sofre co xenio alleo. Ademais de referentes creativos e fontes de inspiración, os clásicos poden chegar a ser presenzas molestas. A grandeza das súas obras empequenécenos, os seus achados limítannos, a imposibilidade de acadar a súa altura frústranos. A historia de Manuel Pardo pode entenderse coma unha protesta da persoa común contra a forza asoballante do xenio. Tamén coma un subterfuxio infantil, unha escusa pouco verosímil para non recoñecer as propias limitacións.

El infierno del dibujante provocará sorrisos cómplices naqueles lectores que acepten o xogo de chiscadelas e autorías cruzadas que se lles propón. Os sobreentendidos, a conivencia entre autor e lector resultan imprescindibles nos metarrelatos e ficcións do eu. Porén, malia que o artificio gráfico sexa parte fundamental da obra e chame a atención constantemente sobre o labor do debuxante, este remata por ser o grande ausente. Por obvias esixencias do guión, Da Silva aparece sempre camuflado baixo estilos alleos, sen apenas oportunidade para deixar constancia da súa propia personalidade artística. Neste xogo de apócrifos o autor agochado non é Manuel Pardo senón el mesmo, se é que ambos non son a mesma persoa.

[Publicado en Galicia Confidencial Tendencias o 17 de xuño de 2015]

Ningún comentario: